Dede Korkut Kitabı'nda Erginlenme ve Bireyleşme Sürecinde Sınama Motifinin İşlevi

İnsan davranışlarının kültürel temellere dayandığını ifade eden Philip K. Bock, "tümantropoloji psikolojiktir" diye başladığı "İnsan Davranışının Kültürel Temelleri" adlıkitabını, "tüm psikoloji kültüre/dir" diye bitirir. Türk kültürünün en önemlimiras/arından biri olarak kabul edilen Dede Korkut Kitabı'nın âdeta bir sınama/arkitabı olduğunu söylemek mümkündür. Philip K. Bock'un tezinden hareketle; DedeKorkut Kitabı'nda yer alan on iki anlatma çerçevesinde, sınama motifi ve işlevleritartışılmıştır. Dede Korkut Kitabı'ndaki sınamaların, kültürel bir eğitim süreciolduğuna dikkat çekilerek; bu sınama/arın kendine özgü zamanı, mekânı, kuralı,ödül ve kazanımı, yaptırım ve cezası bulunan bir oyun gibi düşünülebileceğivurgulanmıştır. Sınama motifinin anlatmalardaki kullanımı dikkate alınaraksınıflandırılmış ve işlevleri incelenmeye çalışılmıştır. Sınama ve sınanmanın; aktifkatılımlı bir öğrenme ve öğretim modeli olarak kişiyi bedenen ve ruhen hayatahazırlama, bireysel ve toplumsal bir kimlik oluşturma, kültürel ve toplumsal belleğikullanma, koruma ve aktarma, sosyal düzeni koruma ve sürdürme, ders verme,sembol davranışlarla toplum yapısındaki bozulmaya ve değer yargılarındakideğişime dikkati çekerek uyarma işlevi başta olmak üzere açık ve kapalı pek çokişleve sahip olduğu belirtilmiştir. Kahramanların yanı sıra, geçmiş ve şimdinin; eskive yeninin de simgesel olarak sınandığı Dede Korkut Kitabı'nda; sınanan kişi vekişiler, sınama çeşitleri, sınamanın yapıldığı ortamlar, sınamanın sembolik anlamı,sınamanın sonucu (ödül-- ceza, kazanım-- kayıp) ayrıntılı olarak değerlendirilmiştir.

Function of the Testing Motif During the Process of Maturing and lndividualization in the Book of Dede Korkut

Philip K. Bock, states that human behavior relies on cultural basis, starts his booknamed "Cultural Basis of Human Behavior" by saying "all about anthropology ispsychological" and finishes by saying "all about psychology is cultural". It is pos--sible to say that the Book of Dede Korkut, considering as one of the most im--portant heritages of Turkish culture, is almost book of testing. Moving from thethesis of Philip K. Bock, the testing motif and its functions is discussed within thetwelve narratives in this paper. It is stressed that testings in the Book of DedeKorkut looks like part of cultural training process and could be imagined as agame with its own specific timeline, place, rules, gift and incentives and sanctionsand punishment. The testing motive is classified according to its usage in narrativesand its functions are analyzed. It is stated that testing and to be testedhave lot of direct and indirect functions such as warning function while it helpsto prepare person to life physically and spiritually as an active education model,to form personal and social identity, to use cultural and social memory, to saveand to transform, to maintain the social order, to give lesson, to attract attentionto the change in social structure and standards of judgment by symbol behavior.Besides the heroes, person or people to be tested, varieties of testing, places oftesting, symbolic meaning of testing and results of testing (gift- punishment, incentives-sanctions) are analyzed in detail in this paper.

PDF

___

ABDULLA K. [2015]. Mitten Yazıya veya Gizli Dede Korkut, Aktaran: Ali Duymaz, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
ARSLANTÜRK Z. Amman T. [1999]. Sosyoloji, Kavramlar, Kurumlar, Süreçler, Teoriler, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yay.
COŞTU Y. [2009]. "Toplumsallaşma Kavramı Üzerine Sosyolojik Bir Değerlendirme", Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, IX, S:3.
DUYMAZ A. [1999]. "Dede Korkut Kitabı'nda AIpIığa Geçiş ve Topluma Katılma Törenleri üzerine Bir Değerlendirme", II. Uluslararası Dede Korkut Kolokyumu, Ankara: Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi Dr. Himmet Biray Özel Sayısı, ss. 205-- 217.
DUYMAZ A. [1999b]. "Dede Korkut Kitabı'nda 'Hüner' ve 'Erdem' Kavramları Üzerine". IV. Türk Dünyası Yazarlar Kurultayı-- Bildiriler, Ankara: İLESAM Yay. 187-198.
DUYMAZ A. [1999c]. "Dede Korkut Kitabı'nda Alpların Eğitim ve Geçiş Törenleri", Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni (19--21 Ekim 1999), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay., s. 109-- 122.
DUYMAZ A. [2000]. "Dede Korkut Kitabında Alpların Eğitim ve Geçiş Törenleri", Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni Bildirileri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay.
EKİCİ M. [2001]. "Dirse Han Oğlu Boğaç Han Anlatmasında Bireysellik ve Toplumsal Bütünlük", Millî Folklor, S. 52, ss. 50- 59. Ankara.
ELiADE M. [1994]. Ebedî Dönüş Mitosu. Ankara: imge Yay.
ELİUZ Ü. [1998], "Toplumdan Bireye Geçiş Sürecinde Bamsı Beyrek", Türk Dili Dergisi, (1998/1, S. 558, S. 507-- 517.
ERCAN A. R. [2000]. Eğitimde Biz ve Çocuklarımız, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
ERGİN M. [2011] Dede Korkut Kitabı I. Giriş-- Metin-- Tıpkıbasım, 8. Baskı, Ankara: TDK Yay.
GÜNCEL TÜRKÇE SÖZLÜK, http://www.tdk.gov.tr (E.T. 15.12.2015)
GÜNAY U. [1998]. "Dede Korkut Hikâyelerindeki Karakterlerin Tahlili", Millî Folklor, 37: 3-- 13.
JUNG C. G. [2005]. Dört Arketip. İstanbul: Metis Yay.
KARAKAŞ R. [2012]. "Dede Korkut Hikâyelerindeki Bey Oğullarının Nitelikleri ve İşlevleri", Çukurova Universitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 21, S: 1, ss. 155- 168.
KARAKAŞ R_. [2013]. "Dede Korkut Hikâyelerinde 'Tutsaklıktan Kurtarma Motifi' ve 'Bey Oğulları' Arasındaki Ilişki", Turkish Studies, S. 8, ss. 1867-- 1879.
KOÇAK A. [2004]. "Halk Anlatılarında Deli Tipi Üzerine Bazı Tespitler",__ Gazi Üniversitesi Mitten Meddaha Türk Halk Anlatıları Uluslararası Sempozyumu, Ankara: Gazi Universitesi Yay, ss. 280-- 298.
KORKMAZ R. [2000]. "Fenomenolojik Açıdan Tepegöz Yorumu" Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay. ss. 259-- 270.
KORKMAZ Z. [2006]. "Dede Korkut Hikâyelerinde İnsan ve Doğa", Türk Dili, C. XCII, S. 657. ss. 50- 257
KURTKAN A. [1979]. Genel Sosyoloji, İstanbul: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yay., S. 24.
ÖZKAN Saltık T. [2009]. "Kahramanın Yolculuğu Bağlamında Bamsı Beyrek ve Erginlenme Süreci", Millî Folklor, S. 81, 55. 27-- 33.
ROUX J. P. [2002]. Türklerin ve Moğolların Eski Dini, İstanbul: Kabalcı.
THOMPSON S. [1946]. The Folktale, U.S.A., New York: The Dryden Press, ss. 415-- 416.
THOMPSON S. [1975]. Motif Index of Folk-Literature, London: Indiana University Press, Third Rringting, Vol: 1, 29-35.
UCKUN R. [2003]. Gagauz Masal/arının Tip ve Motif Yapısı Bakımından İncelenmesi, Ege Üniversi-- tesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Halk Bilimi Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Izmir.
YILDIRIM D. [1998]. Türk Bitiği, Ankara: Akçağ Yay.