Teleütlerin Tasavvuruna Göre Ruh ve Özellikleri

Teleütlerin çoğunluğu Kamlık (Şamanizm) inancına mensuptur ve inanışlarına göre insan ruhu yedi özelliğe sahiptir: Kut, yula, tın, üzüt, süne, sür ve yel-salkın. “Kut”, iki şekilde anlaşılır: İnsanın varlığının başladığı döllenmiş yumurta (embriyo) ve insanın var oluşunu destekleyen güçtür. Teleütlerde çocuğun doğumunu ‘kut’un gelişi, çocuk olmamasını da ‘kut’un olmaması şeklinde açıklanmaktadır. “Tın”, insan, sığır, yabani hayvan, kuşlar, sürüngenler, ot ve ormana has olan ruhsal bir varlıktır. İnsanla ilgili “tın” farklı şekillerde anlaşılır. Ölüm sırasında “tın” insandan çıkmaktadır. İnsan öldükten sonra insanın kötü işleri için “tın” ıstıraba dönüşür. “Sür”, bir nesnenin suretidir. Şaman tefi üzerindeki resim, portre ve fotoğrafı Teleütler “sür” diye adlandırırlar. İnsanın ve sığırın böyle sureti vardır. Sığırın ‘sür’ü ölüm esnasında ayrılır ve ahirete yerleşir. “Üzüt”, sadece bir kişiye özgü olan ölüm sonrası var oluştur. Kişinin ölümünden sonra ölenin ‘üzüt’ü mezarlıkta kırk güne kadar yaşar. Bazen eve gelir ve varlığını evdekilere hissettirir. “Süne”, insanın ruhudur ve ölüm esnasında bedenden ayrılır, gömülene kadar ölen kişinin evinde kalır. ‘Süne’nin varlığı sayesinde ceset, kendi etrafında olup bitenleri duymaya ve anlamaya devam eder. Bunun temelinde akrabalarının üzüntüleri ve ölen kişi için söyleyecekleri iyi şeyleri öğrenmek vardır. İyi insan, hava gibi varlık olan ‘yel-salkın’a dönüşür ve ahiretteki Kündüs-Kan’ın dünyasında yaşar. İyi insanların ahiretteki yaşamları bu dünyada yaşayan insanların yaşamına benzemektedir. Bu onların cennetidir. Teleütlerin dinî şuurları ölmüş kan bağı akrabalarının şamanlar ve kadın şamanların adlarıyla yakından ilişkili içinde olup her boy kendi kan bağı atalarını sayar

The Soul and its Characteristics According to Teleuts’ Belief

Most of the Teleuts have Kamlık (Shamanism) belief and according to their belief, human soul has seven characteristics. These are kut, yula, tın, uzut, sune, sur and yel-salkın. Kut has two meanings. The first one is the embryo which is the beginning of the human being and the second is the power that supports the existence of humans. The Teleuts explain having a new born as the arrival of “kut” while they explain not having newborns as not having “kut”. The Teleuts define the image, portrait and photographs as “sur”. Human and cattle have this kind of “sur”. The “sur” of cattel leaves animal body during the death and moves into afterlife. Uzut is the existence after death that belongs only one person. After the death an “uzut” lives up to 40 days. And sometimes it visits home and makes other feel its existence. Sune is the soul of human being and leaves the body during death stays at home until the burial. Thanks to the existence of “sune”, the death body tries to understand the surrounding activities. The basic function in here is to witness the suffering of relatives and hear their good words for the death. Good person turns into “yel-salkın” which is a creature like the air and lives in Kundus-Kan’s world in afterlife. The afterlife of good humans is similar to the life on earth. This is their heaven. The religion of Teleuts is closely related to the kindred shaman and female shaman names and every tribe accepts their kindred relatives as their ancestors. 

___

  • Bağcı, A. (2017), Teleütlerin Tasavvuruna Göre Ruh ve Özellikleri, Türk Dünyası, S. 44., Türk Dil Kurumu Yayınları.