Tarihî Konulu Kırgız Romanlarında Şecere Unsuru ve Çeşitli Motiflerin Tespiti Üzerine

Şecere, bir milletin geçmişi hakkında önemli bilgiler barındırır. Türk soylu halkların tamamında olduğu gibi Kırgız kültüründe de şecere önemli bir role sahiptir. Şecere için Kırgız Türkçesinde sancıra kelimesi kullanılır. Şecere, millî şuuru idrak etmede bir başvuru kaynağı olarak vazife görür. Kırgız tarihî romanlarında şecere, Kırgızların insana verdiği değerin bir ölçütü olarak da kullanılır. Kırgız tarihî romanlarında şecere önemli bir işlevi yerine getirirken yazarların şecere ile birlikte çeşitli folklorik motifleri kullandıkları da görülür. Bu motiflerin içinde düş görme motifi tarihî romanlarda dikkat çekecek derecede yer almaktadır. Özellikle tarihî-biyografik romanlarda dikkat çeken motif han ilan etme motifidir. Vasiyet, tarihî romanlarda geçmiş olayların meydana getirdiği tecrübe temelinde etik değerleri gelecek nesillere aktarmanın bir yoludur. Aş verme sıkça karşımıza çıkan bir motiftir ve Kırgız halk yaşantısıyla ilgili birçok ayrıntıyı bünyesinde barındırır.

Anahtar Kelimeler:

Kırgız edebiyatı, folklor, tarihî roman, motif, şecere, Şecere

The Genealogy and Various Motifs in the Kyrgyz Historical Novels

The genealogy contains important information about the history of a nation. As Kyrgyz culture, genealogy plays an important role as it is in the whole of Turkic nations. The genealogy serves as a reference source when the national conscience grasps. In Kyrgyz history novels, genealogy is also used as a measure of the value that the Kyrgyz people give to people. While genealogy plays an important role in Kyrgyz history novels, it is seen that authors use various folkloric motifs along with genealogy. Within these motifs, the dream-seeing motif takes place in historical fiction. Another motif that attracts attention especially in historical-biographical novels is the motif ofdeclaring the inn. The will is a way of conveying ethical values to future generations on the basis of the experience of past events in historical novels. The invitation to dinner is a motif that often appears in Kyrgyz historical novels. In this motif, there are many details about Kyrgyz people’s life.

Keywords:

Kyrgyz literature, folklore, historical novel, motif, the genealogy,

PDF

___

AYTMATOV, Çıngız (1996), Siyayuşaya Verşina Drevne Kırgızskogo Duha, (Ensklopediçeskiy Fenomen Eposa Manas) Bişkek.
CUSUPOV, Keneş (1991), Kırgızdar, Bişkek, Kırgızstan Yayınları.
EGEMBERDİEV, Cumakadır (2006), Kanat Han, Bişkek.
EKİCİ, Metin (2014), “Kuramlar ve Yöntemler.” Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, Ed.: M. Öcal Oğuz, Ankara, Grafiker Yayınları.
GORKİY, A.Maksim (1953), Sobr. Soç. C 24, Moskova.
KARATAYEV, Olcobay (2005), Kırgız Etnografiyası Boyunça Sözdük, Bişkek, Biyiktik Yayınları.
KASIMBEK, Tölögön (1988), Sıngan Kılıç, Bişkek, Kırgızstan Yayınları.
KULTAEVA, Ümüt (2007), Kırgız Tarıhıy Romandarının Janrdık Özgöçölügü, Bişkek. Kirgiz Tilinin Sözdügü (2010), Bişkek.
Sovyetskiy Ensikpolediçeskiy Slovar (2003), M. Sovyetskaya Ensiklopediya, Bişkek.
Mamlekettik Til Cana Ensiklopediya Borboru (2004), Kırgız Adabiyatı, Ensiklopediyalık Okuu Kuralı, Başkı Red.: U. Asanov, Bişkek.
CIYNAK, Koşumçalanıp (2002), “Ormon Han İlimiy Emgekterde Cana Arhivdik Materialdarda”, 2. Baskı, Bişkek, Kırgızstan Yayınları.
OSMONALİEV, Kaçkınbay (1993), Köçmöndör Kagılışı, Bişkek.
SOLTONOEV, Belek (1993), Kızıl Kırgız Tarıhı, Bişkek, Uçkun Yayınları I-II.
SIDIKBEKOV, Tügölbay (1989), Kök Asaba, Frunze, Adabiyat Yayınları.
Tarıhıy Irlar, Koşoktor Cana Okuyalar (2002), (A. Akmatalievdin calpı redaksiyası astında/Tüzgöndör cana baş sözün cazgan. S. Egemberdieva. A. Akmataliev), Bişkek, Şam Yayınları.
USENBAYEV, K. (1999), Ormon Han, Bişkek.
VESELOVSKİY, А. N. (1989), İstoriçeskaya Poetika, Moskva, Vısşaya Şkola Yayınları.
YÜKSEKKAYA, Sağol Gülden (2016), “Osmanaalı Sıdıkov’un Kırgız Şeceresi: Muhtasar Tarih-i Kirgiziya.” Millî Folklor, Yıl 28, Sayı 110.