Uygur Türkleri arasında 19. yüzyılda yetişmiş bir tarihçi ve şair: Molla Musa Sayramî

Uygur Türkleri, köklü bir tarihe ve zengin bir kültür birikimine sahiptir. Bu kültürün oluşumu ve gelişiminde ise Uygur Türklerinin yaşadığı coğrafyanın merkezî bir konumda olmasının yanı sıra onların birçok din ve kültürle kaynaşması etkili olmuştur. Uygur Türkleri, sözlü kültür ortamında yaratılan zengin halk edebiyatı ürünlerinin dışında klasik Türk edebiyatının önemli simalarını yetiştirmiştir. 19. yüzyılda Uygur Türkleri arasında yaşamış ve birçok alanda eser kaleme almış bu önemli isimlerden biri Molla Musa Sayramîdir. Makalemizde, 19. yüzyılda Doğu Türkistan Uygur sahasına damgasını vuran Molla Musa Sayramînin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilecektir. Onun eserleri yaratım, aktarım, içerik ve işlev bakımından kısaca değerlendirilerek, Sayramînin Türk kültür tarihine ve edebiyatına katkıları üzerinde durulacaktır.

Molla Musa Sayrami: The historian and poet qualified among Uyghur Turks in the 19th century

Uyghur Turks have a long history and a rich cultural accumulation. Not only the fact that the geography of the Uyghur Turks live is in a central location but also their fusion of many religion and culture has been effective on the formation and development of this culture. Uyghur Turks have produced the works of a rich folk literature created in an environment of an oral culture as well as the important personalities of classical Turkish literature. Molla Musa Sayrami is one of the most prominent figures who lived among the Uyghur Turks in the 19th century and wrote works in many areas. In this paper, some information is given on the life and works of Molla Musa Sayrami who marked Uyghur East Turkestan area in the 19th century. His works are briefly evaluated in terms of crea- tion, transmission, content and function, and Sayrami s contributions to the history of Turkish culture and literature are emphasized.

PDF

___

Çakan, Varis, Orta Asya Türk Tarihinin Kaynakları, Binyıl Yayınları, Ankara, 2009.
Ğafur, Vahitcan-Hüseyin, Esker, Uygur Kilassik Edebiyati Tizisleri, Pekin, 1987.
Polat, Abdureop, Musa Sayrami Tarih-i Hamidi, Cilt: 3, İnceleme-Metin-Dizin, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2002.
Sultan Mahmut Kaşgarlı, Uygur Türk Edebiyatının Tarihi Gelişmesi, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, İstanbul, 1990.
Tarih-i Eminiye, Yay. Hzl. Muhemmet Zunun, Şincañ Helk Neşriyati, Ürümçi, 2000.
Tarih-i Hamidi, Yay. Hzl. Enver Baytur, Milletler Neşriyatı, Pekin, 1986.
Uyğur Edebiyati Tarihi, Cilt: 3, Milletler Neşriyatı, Pekin, 2006.
Uyğur Kilassik Edebiyati Kiskiçe Tarihi, Cilt 2, Yay. Hzl. Ğeyretcan Osman, Ürümçi, 1996.
Uyğur Tiliniñ İzahlik Luğiti, Şincañ Halk Neşriyati, Ürümçi, 1999.
Uyğurlarniñ Kedimki Edebiyati, Cilt 2, Şincañ Maarif Neşriyati, Ürümçi, 2000.
Zeydi, Mehmut-Dugayli, Semet, Edebiyat Atalğuliri Luğiti, Milletler Neşriyati, Pekin, 1988.