Osmanlı dönemi'nde balkanlarda bir tüfek üretim merkezi: Kalkandelen (tetova)

Bu makalede, 1844-1845 yılları arasında Rumeli Eyaletine bağlı ve günümüzde Tetova olarak isimlendirilen Kalkandelende sakin olan tüfekçiler ve bunların sosyo-ekonomik durumları tespit edilmiştir. Kalkandelen Kazasında bulunan 50 farklı esnaf-zanaatkâr meslek grubu içinde, ezici çoğunluğu tüfekçi esnafı ve zanaatkârı oluşturmaktadır. Bu çer- çevede tüfekçi esnafının nüfusu, üretim yapısı; tarımsal işletmelerinin nitelikleri, tarımsal verimlilik ve diğer gelir kaynakları gibi sosyo-ekonomik durumları hakkında önemli bilgiler ortaya konmuştur. Öte yandan devletin uygulamaya koyduğu silah üretim yasağı, bölge esnafını olumsuz anlamda etkilemiş ve bu nedenle bir kısım Kalkandelen tüfekçi esnafı İstanbulda tophane fabrikalarında istihdam edilmeye çalışılmıştır.

A centre of rifle manufacture in the Balkans during Ottoman period: Kalkandelen (tetova)

In this article, the rifle-makers living in Kalkandelen (called Tetova at the present time) in Rumelian Principality between 1844-1845 including rifle-makers socio-economic status was investigated. The rifle-makers constituted the majority among 50 different craft groups in Kalkandelen. In this context, a great deal of important information about the socio-economic status of the rifle-makers such as; the population, type of manufacturing, the characteristics of agricultural enterprise, agricultural productivity and other sources of income has been revealed. On the other hand,the local craftsmen were affected negatively by the embargo on the rifle manufacturing imposed by the government. Because of this reason, some rifle-makers from Kalkandelen tried to be employed in armoury factories in Istanbul.

PDF

___

Arşiv Kaynakları
BOA, ML. VRD. TMT. D. 15210.
BOA, ML. VRD. TMT. D. 15212.
BOA, ML. VRD. TMT. D. 15242.
BOA, ML. VRD. TMT. D. 15243.
BOA, ML. VRD. TMT. D. 15280.
BOA, BEO 2169/162643.
BOA, İ.MSM. 17/384.
BOA, DH.MKT. 180/74.
Diğer Kaynaklar
ARSLAN, İsmail: Temettuat Kayıtlarına Göre XIX. Yüzyılın İlk Yarısında İğdiç (Selimağa) Köyü, Akademik Araştırmalar Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 18, Ağustos-Ekim 2003.
ARUÇİ, Muhammed: Kalkandelen mad., Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt: 24, İstanbul, 2001.
AYDÜZ, Salim: Osmanlı Silahları, Silah Üretim Merkezleri ve Literatürü Tarihi, Tarih Okulu, S. X, Mayıs-Ağustos 2011.
BARKAN, Ömer Lütfi: Tarihi Demografi Araştırmaları ve Osmanlı Tarihi, Türkiyat Mecmuası, Cilt: X, İstanbul, 1953.
ÇORUHLU, Tülin: Osmanlı Tüfekleri Üzerinde Görülen Kontrol Damgaları, Türk
Dünyası Tarih Kültür Dergisi, Sayı: 18, Haziran, 1988.
DOĞAN, Ayhan: XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Maraş, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya, 1999.
ERGENÇ, Özer: Şehir Tarih Araştırmaları Hakkında Bazı Düşünceler, Osmanlı Araştırmaları, Sayı: IV, İstanbul, 1984.
ERGİN, Osman: Türk Maarif Tarihi, Cilt: 1-2, Eser Kültür Yayınları, İst., 1977.
GÜRAN, Tevfik: İstanbulun İaşesinde Devlet Rolü (1793-1839), İÜİF Mecmuası, Ellinci Yıl Armağanı, Cilt: 44, Sayı: 1-4, 1986, Acar Matbaacılık, İstanbul, 1988.
GÜRAN, Tevfik: 19. Yüzyıl Osmanlı Tarımı, Eren Yayıncılık, İstanbul, 1998.
GÖYÜNÇ, Nejat: Hane Deyimi Hakkında, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, Sayı: 32, İstanbul, 1979.
KARPAT, Kemal H.: Osmanlı Nüfusu (1830-1914) Demografik ve Sosyal Özellikleri, Çev. Bahar Tırnakçı, Tarih Vakfı Yurt Yayını, İstanbul, 2003.
ÖZLÜ, Zeynel: 18. Yüzyılın İkinci Yarısında Gaziantepte Sivillerin Kullandığı Silahlar ve Fiyatları, Polis ve Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 1, Nisan, 2006.
ÖZLÜ, Zeynel: Tanzimat Döneminde Anadoluda Kır ve Kent Hayatı: Bolu-Göynük Örneği, Berikan Yayınları, Ankara, 2007.
ÖZLÜ, Zeynel: XVIII. ve XIX. Yüzyıllarda Karadenizde Bir Kıyı Kenti Akçakoca, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2008.
ÖZLÜ, Zeynel: Batı Karadenizde Antik Bir Osmanlı Kenti: Üskübü (Konuralp), Düzce Üniversitesi Araştırma Yayınları No: 1, Düzce, 2009.
SAMİ, Şemsettin: Kamusül-alam, Mihran Matbaası, İstanbul, 1314.