Kafkasya ve Türkistan'da küresel paylaşım politikalarına dönemsel bir bakış

SSCB’nin dağılmasından sonra uluslararası sisteme entegre olma girişimlerinin sürdüğü Kafkasya ve Türkistan1 ülkeleri dünya siyasasında jeo-stratejik açıdan önemli bir konuma sahiptir. Bu bölgelerde yeni bağımsız devletlerin kurulmasıyla, daha önce kapalı alanda dikkat çekmeyen birçok konu, bu kez sorun olarak ortaya çıkmıştır. Bu sorunlardan biri ve en önemlisi de bölgedeki enerji kaynaklarının ve askeri bakımdan stratejik merkezlerin paylaşımıdır. Bu çalışmamızda tarihsel zemine dayalı olarak, söz konusu bölgelerdeki muhtelif sorunları ele aldık. Çünkü, bu bölgelerde tarihçilerin geleneksel ilgilerine yakın olan sorunlar demeti bulunmaktadır. Kafkasya ve Türkistan devletlerinin eskiden SSCB’ye bağımlı olmaları konunun karmaşıklığını iyice artırmaktadır. Günümüzde Rusya’nın yakın çevre doktriniyle, ABD’nin büyük oyun stratejisi, araştırmamızda öne çıkan kavramlardır. Bu araştırma bizi Avrasya tarihine biraz olsun yaklaştırmıştır.

Periodical view to politics of global sharing in Turkestan and Caucasus

Caucasus and Turkestan countries trying to inegrate into international system after the demise of Soviet Union have very important geo-strategic role in the world policy. A lot of subjects that didn’t draw attention at that close area has became a problem after the establishment of new independent states. The most important one of these problems is sharing the strategical military regions and energy sources. In this essay we have analyzed these problems according to the historical perspective. Because, there are a bunch of problems which are close to historians traditional interests. The dependency of the Caucasus and Turkestan countries to Soviet Union in the near history is increasing the complexity of the issues. Russia’s vicinity doctrine and USA’s big game strategy are prominent concepts of our essay. This study promises us to get a bit more closer to Eurasian history.

PDF

___

“İpek Yolundan Sadece İpek Geçmiyor”, http://www.diplomatikgozlem .com/haber_oku. asp?id = 3972.
Aça, M., “Orta Asya’dan Uluslaşma Süreci ve Türkiyat Araştırmalarında Rus İlminskiy ve Ardıllarının Rolü”, Orta Asya’nın Sosyo-Kültürel Sorunları, Gündoğan Yayınları, İstanbul, 2003, s. 23-68.
Ağacan, K., “ABD’nin Gürcistan’a Asker Göndermesi: Terörle Mücadelede Üçüncü Cephe mi, Yoksa Köprü Başının Tutulması mı?”, Stratejik Analiz, Nisan 2002, C. 2, s. 24, s. 69-76.
Aksakal, H., “Stalin ve İkinci Dünya Savaşı Bağlamında Milliyetler Politikası”, KARAM, Bahar 2009, C. 6, S. 21, s. 23-30.
Allen, W.E.D.-Muratoff, P., “Kafkasya’nın Tarihi Coğrafyası”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, İstanbul, Temmuz 2001, S. 54, s. 52-60.
Amanov, Ş., ABD’nin Orta Asya Politikaları, Gökkubbe Yayıncılık, İst., 2007.
Armitage, R.I.-Nye, J.S., CSIS Commision On Smart Power, Center for Strategic and International Studies, Washington 2007, s. 47-57, http://media.csis.org/smartpower/07 1105_CSIS_Smart_Power_Report.pdf.
Avşar, B.Z., “Kafkasya-Rusya Federasyonu ve Türkiye”, Yeni Türkiye Dergisi, Türk Dünyası Özel Sayısı II, S. 16, Temmuz-Ağustos 1997.
Avşar, B.Z.-Tunçalp, S.Z., Sürgünde 50. Yıl Ahıska Türkleri, TBMM Yayınları, Ankara 2004.
Ayan, E., “Avrasya’da Değişen Dengeler Üzerinde Oynanan Küresel Oyunlar”, ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2010, C. 1, S. 1.
Başer, A., “Kırım’da Rus Kolonizasyonu”, KARAM, Kış 2010, C. 6, S. 24, s. 29-42.
Berktay, D., “Ukrayna’daki Rus Üssü Tartışılıyor”, http://www.bbc.co.Uk/turkce/haberler /2010/04/ 100422sevastopol_deniz.shtml.
Bice, H., Kafkasya’dan Anadolu’ya Göçler, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1991.
Bozkurt, G.S., “Gürcistan’daki Etnik Çatışmalar Karşısında Türkiye ve Rusya’nın Tutumu”, Karadeniz Araştırmaları, Güz 2008, S. 19, s. 1-30.
Bozkurt, G.S., “Kırım Tatarları ve Sürgün”, Stalin ve Türk Dünyası, Ed. E.G. Naskali-L. Şahin, Kaknüs Yayınları, İstanbul 2007.
Brock, P., “The Fall of Circassia: A Study in Private Diplomacy”, English Historical Review, Temmuz 1956, C. 71.
Brzezinski, Z., Büyük Satranç Tahtası, Çev. Y. Türedi, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 2005.
Canar, B., Soğuk Savaş Sonrasında Amerika Birleşik Devletleri ve Rusya Federasyonu’nun Güney Kafkasya Politikaları (1991-2005), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Bölümü Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2006.
Chomsky, N., Müdahaleler, Çev. T. Doğan-N. Ersoy, Bgst Yayınları, İstanbul 2008.
Croissant, C.M.-Croissant, M.P., “Hazar Denizi Statüsü Sorunu: İçeriği ve Yansımaları”, Avrasya Etüdleri, Kış 1996-1997, S. 4, s. 23-49.
Cumhuriyet, 25 Ocak 2000.
Çapraz, H., “XIX. Yüzyılda Çarlık Rusya’sının Kırım Politikası”, KARAM, Güz 2006, S. 11, s. 57-70.
Davutoğlu, A., Stratejik Derinlik: Türkiye’nin Uluslararası Konumu, Küre Yayınları, İstanbul 2001.
Demir, İ., “Kafkasya ve Çeçenistan Çatışması”, http://www.comuuit.org/index.Php/yazarlar/56-konuk-yazarlar/242- kafkasya-ve-cecenistan-catismasi.
Devlet, N., “Kuzey Kafkasya’nın Dünü Bugünü”, Yeni Türkiye Dergisi, Türk Dünyası Özel Sayısı II, Temmuz-Ağustos 1997, S. 16.
Devlet, N., “Kazan Hanlığı 450 Yıl Önce Yıkıldı”, Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, Sayı: 190, Ekim 2002.
Erhan, Ç., “ABD’nin Orta Asya Politikası ve 11 Eylül Sonrası Yeni Açılımları”, Stradigma, 2003, Sayı 9.
Golden, P.B., Central Asian Monuments, Ed. H.B. Paksoy, Isis Press, İstanbul 1992.
Hapi, C., “Kafkasya-III (Tarihsel Nüfus ve Koloni Dönemi)”, Kafdağı, 1987, S. 31-32.
Hasanoğlu, E.,-Cemilli, E., Güney Kafkasya’da ABD Politikası, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2006.
Henze, P.B., “Kafkasya’da Çatışma, Geçmiş, Sorunlar ve Gelecek İçin Öngörüler”, 2023 Dergisi, Kasım 2003, S. 13.
Hobsbawm, E., Tarih Üzerine, Çev. O. Akınhay, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara 1999.
http://vetert.ru/sights/24-volgo-don.html.
http://vetert.ru/sights/24-volgo-don.html.
http://www.hurriyet.com.tr/planet/14559706.asp.
http://www.insaathaberleri.net/haber/1745-sektor-haber-kazakistancumhurbaskani- nazarbayevin-hazar-karade.html (12 Aralık 2009).
http://www.insaathaberleri.net/haber/1745-sektor-haber-kazakistancumhurbaskani- nazarbayevin-hazar-karade.html (12 Aralık 2009).
Hudyakov, M., Kazan Hanlığı Tarihi, Çev. Ayaz İshaki-Haz. İlyas Kamalov, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2009.
Huntington, S.P., Medeniyetler Çatışması ve Dünya Düzeninin Yeniden Kurulması, Okuyan Us Yayınları, İstanbul 2006.
İbn-i Bibî, el-Evâmirü’l-Alâiye fi’l-Umûri’l-Alâiye (Haz. Mürsel Öztürk), I, Ankara 1996.
İbnü’l-Esîr, El-Kamil Fi’t-Tarih, XII, Çev. A. Özaydın-A. Ağırakça, Bahar Yayınları, İstanbul, 1987.
İnalcık, H., “Kırım Hanlığı”, İslam Ansiklopedisi (MEB), VI.
İnalcık, H., “Osmanlı-Rus Rekabetinin Menşei ve Don-Volga Kanalı Teşebbüsü (1569)”, Belleten, 1948, S. 46, s. 349-402.
İscan, İ.H., “Uluslararası Enerji Güvenliği Açısından Hazar Bölgesi Enerji Ekonomisi ve Hazar Denizi’ni Paylaşım Sorunu”, Sosyoekonomi, 2010 EN, Özel Sayı.
Kalabalık, A.A., “Hazar-Karadeniz Kanalı Tekrar Gündemde”, http://www.ulusalstrate ji.com/Detay.aspx?item=115 (20 Ocak 2008).
Kalkaşandî, Subhü’l-aşâ, IV, Kahire 1334.
Kantarcı, H., Kıskaçtaki Bölge Kafkasya, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2006.
Karakurt, O., “Türkistan’ın Jeopolitiği”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 130, Şubat 2001.
Kurat, A.N., Rusya Tarihi, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1987.
Kuşhabiyev, A., “21 Mayıs Sürgünü”, Nart Dergisi, Mayıs-Haziran 2004, S. 21.
Layne, C., “From Preponderance to Offshore Balancing: America’s Future Grand Strategy”, International Security, 1997, 22/1, s. 86-124.
Lepingwell, J.W., “The Russian Military And Security Policy in the Near Abroad”, Suvival, Autumn 1994, V. 36, No. 3, s. 70-92.
Memmedov, R., Güney Kafkasya’nın Dış Güvenlik Seçenekleri ve NATO, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2003.
Migranyan, A., “Near Abroad İs Vital to Russia-I”, The Current Digest, March 1994, V. XLVI, No. 6.
Mustafa Nuri Paşa, Netayicü’l Vukuat, Haz. Neşet Çağatay, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1987.
Nesibli, N., Azerbaycan’ın Geopolitikası ve Neft, Bakü 2000.
Olçar, K., Karadeniz Politikaları ve Türkiye Ukrayna Stratejik İlişkileri, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2007.
Özey, R., Dünya Hakimiyet Teorileri ve Merkezi Türk Hakimiyet Teorisi, Marifet Yayınları, İstanbul, 2000.
Pamuk, M., Kafkasya ve Azerbaycan’ın Dünü-Bugünü-Yarını, Harp Akademisi Yayını, İstanbul 1995.
Pirinççi, F., “Soğuk Savaş Sonrasında ABD’nin Orta Asya Politikası: Beklentiler ve Gerçeklikler”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 2008, Cilt: 63, Sayı 1.
Plano Karpini, Moğol Tarihi ve Seyahatnâme, (Çev. Ergin Ayan), Trabzon 2001.
Radvanyi, J., “The West Distances The Newly-Independent States From Moscow, Transpor And Geostrategy in Southern Russia”, Le Monde Diplomatique, June 1998, http://mondediplo.com/1998/06/11russia?var_s=radvanyi.
Reşîdüddîn Fazlullah, Câmi‘ü’t-tevârîh, I, neşr. M. Rûşen-M. Musevî, Tahran 1373 hş.
Rondeli, A., “TRACECA: A Tool For Regional Cooperation In The Caucasus”, Marco Polo Magazine, N4-5, 1999, http://www.traceca.org/tracecaf.htm.
Saydam, A., Kırım ve Kafkas Göçleri (1856-1876), Türk Tarih Kurumu, Ankara 1997.
Şahin, L., “Rusya Federasyonu 2002 Nüfus Sayımı ve Rusya Federasyonu’ndaki Tatar Nüfusa Yansımaları”, Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, Sayı: 199, Temmuz 2003.
Tacibayev, R., “Tarihi Açıdan Hazar’ın Statüsü”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı: 130, Şubat 2001.
Temur, F., “Jeopolitik Gerçekler ve Küre Hakimiyet Kuramı”, BİLGESAM, http://www.bilgesam.org/tr/index.php?option=com_content&view=article&id=449:jeop olitik-gercekler-ve-kuere-hakimiyet-kuram&catid=122:analizler- guvenlik &Itemid=147.
Tutar, E.-Tutar, F.-Eren, V., “Uluslararası Ulaşım Koridorunda Yeni Bir Açılım: Traceca Projesi ve Türkiye”, Mevzuat Dergisi, Temmuz 2009, S. 139. www.Kenancelik.com/documents / iiid9SERAP _ OVALI.pdf.
Ünal, F., “Geçmişten Günümüze As-Tarhan (Astrahan/Hacı Tarhan)”, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 38, Erzurum 2008.
Yakubovsky, A.Y., Altın Ordu ve Çöküşü, Çev. Hasan Eren, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1992.
Yalçınkaya, A., Kafkasya’da Siyasi Gelişmeler Etnik Düğümden Küresel Kördüğüme, Lalezar Kitabevi, Ankara 2006.
Yanar, S., Türk-Rus İlişkilerinde Gizli Güç Kafkasya, IQ Kültür Sanat ve Yayıncılık, İstanbul 2002.
Yavuz, C., “Sivastopol Üssü ve Güney Akım’da Hareket: Rusya’dan Stratejik Hamleler”, http://www. turksam.Org/tr/a2007.html.
Yıldız, Y.G., Global Stratejide Ortadoğu, Krizler Sorunlar Politikalar, Der Yayınları, İstanbul 2000.
Yıldırım, H., Kafkasya’da Etnik Çatışmalar ve Türkiye Açısından Bölgenin Önemi, SAÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Sakarya 2007.