Orta Yetişkinlik Döneminde Sorumluluk ve Dindarlık İlişkisi Üzerine Nicel Bir Araştırma

İnsan yaşamının gelişim evrelerinden biri olan, hayatın gençlik ve yaşlılık arasındaki kısmı olarak nitelendirilen orta yetişkinlik, gelişimin tepe noktası olarak ifade edilmekte ve yaşam serüveninin verimli yılları olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada, ifade edilen verimli yıllar içerisinde insanın yaşam serüveninde etkin rol oynadığı düşünülen orta yetişkinlik döneminde sorumluluk ve dindarlık kavramı ele alınacaktır. Bu bağlamda çalışmanın amacı, orta yetişkinlik döneminde bulunan bireylerin sorumluluk ve dindarlık düzeyleri arasındaki ilişkiyi ve orta yetişkinlerin sorumluluk ve dindarlık düzeylerinin bazı demografik değişkenlere (cinsiyet, yaş, medeni durum, gelir durumu) göre farklılaşıp farklılaşmadığını incelemektir. Araştırma 2022 yılında, Samsun ve Ordu illerinde ikamet etmekte olan, 35-55 yaş aralığında bulunan, kolay örnekleme yöntemiyle seçilmiş 365 orta yetişkin üzerinde yürütülmüştür. Araştırmada kullanılan veriler Kişisel Bilgi Formu, Sorumluluk Duygusu ve Davranışı Ölçeği ve Dindarlık Ölçeği ile toplanmıştır. Araştırmada nicel araştırma modellerinden ilişkisel tarama yöntemi kullanılmış olup online uygulama sonucunda elde edilen veriler SPSS 22 paket programı ile analiz edilmiştir. Veriler normal dağılım göstermediğinden gruplar arası farklılaşmayı tespit etmek için ikili gruplandırmalarda Mann Whitney U ve çoklu gruplandırmalarda Kruskal Wallis H testi uygulanırken, sorumluluk ve dindarlık arasındaki ilişkinin anlamlılığını, kuvvetini ve yönünü belirlemek için Spearman Brown (Korelasyon) analizi uygulanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, orta yetişkinlerin sorumluluk duygu ve davranış düzeylerinin cinsiyete göre farklılık gösterdiği, gelir durumuna göre ise sorumluluk duygu düzeylerinde farklılık gösterip davranış düzeylerinde farklılık göstermediği ve yaş, medeni durum gibi demografik değişkenlere göre sorumluluğun hem duygu hem de davranış boyutunda anlamlı bir farklılık göstermediği sonucuna ulaşılmıştır. Orta yetişkinlerin dindarlık düzeyleri ise cinsiyet, yaş, gelir ve medeni duruma göre incelendiğinde yapılan analizler neticesinde anlamlı bir farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Bununla birlikte araştırmanın temel problemini teşkil eden orta yetişkinlerin sorumluluk duygu ve davranışı ile dindarlık düzeyleri arasında ise anlamlı bir ilişkinin olduğu görülmektedir. Buna göre sorumluluk ile dindarlık arasında hem duygu hem de davranış boyutunda pozitif yönde ve orta düzeyde bir ilişkinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Din psikolojisi, Orta yetişkinlik, Din, Dindarlık, Sorumluluk

A Quantitative Research on the Relationship Between Responsibility and Religiosity in Middle Adulthood

Middle adulthood, which is considered as the phase between youth and old age in the developmental stages of human life, is described as the pinnacle of development and represents the productive years of the life journey. This study aims to examine the concepts of responsibility and religiosity during middle adulthood, a period believed to play a significant role in an individual's life journey within these productive years. Specifically, the study investigates the relationship between the levels of responsibility and religiosity among individuals in middle adulthood and explores whether these levels differ based on certain demographic variables (gender, age, marital status, income status). The research was conducted in 2022 among 365 middle adults aged between 35-55, residing in the provinces of Samsun and Ordu, using convenience sampling. The data collection instruments utilized in the study include the Personal Information Form, the Responsibility Feeling and Behavior Scale, and the Religiosity Scale. Employing a quantitative research model, specifically the correlational survey method, the collected data from online applications were analyzed using the SPSS 22 software package. Since the data did not exhibit normal distribution, the Mann Whitney U test was employed for pairwise group comparisons, while the Kruskal Wallis H test was utilized for multiple group comparisons. Additionally, Spearman Brown (Correlation) analysis was employed to determine the significance, strength, and direction of the relationship between responsibility and religiosity. The research findings indicate that the levels of responsibility emotion and behavior differ according to gender, while income status only affects responsibility emotion levels and not behavior levels. Moreover, demographic variables such as age and marital status do not demonstrate a significant difference in both the emotion and behavior dimensions of responsibility. However, when examining the religiosity levels of middle adults in relation to gender, age, income, and marital status, significant differences were observed. Furthermore, the research indicates a significant relationship between the sense and behavior of responsibility and the levels of religiosity among middle adults. Consequently, it is concluded that there is a positive and moderate relationship between responsibility and religiosity in both the emotion and behavior dimensions.

Keywords:

Psychology of religion, Middle adulthood, Religion, Religiosity, Responsibility,

PDF

___

Altuntaş, H. (2020). Kur’an’a göre insanın hak ve sorumlulukları. [içinde] Sorumluluk Bilinci. ed. E. Erdem (ss. 13-22). İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Aydemir, R. E. (2008). Dindarlık ve mutluluk ilişkisi (İlk yetişkinlik dönemi). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Aydın, A. R. (2009). İnanma ihtiyacı ve dini ritüellerin psikolojik değeri. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 9(2), 87-100.
Ayten, A. (2009). Prososyal davranışlarda dindarlık ve empatinin rolü. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Bahadır, A. (2011). İnsanın anlam arayışı ve din: Logoterapik bir araştırma. İstanbul: İnsan Yayınları.
Baynal, F. (2015). Yetişkinlerde dindarlık ve ruh sağlığı ilişkisinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(1), 206-231.
Budak, S. (2021). Psikoloji sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Cengil, M. (2015). Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi öğrencilerinde sorumluluk duygusu ve sorumluluk davranışı üzerine bir araştırma. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 33, 7-23.
Coşkun, S. (2019). Aristoteles ve Kant’ta sorumluluk. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 28, 87-100.
Cüceloğlu, D. (2015). İnsan ve davranışı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Çetin, Ö. (2019). Rollo May psikolojisinde din ve kişilik. İstanbul: İz Yayıncılık.
Çiçek, İ., & Aslan, A. E. (2020). Kişilik ve beş faktör kişilik özellikleri: Kuramsal bir çerçeve. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 10(1), 137-147.
Dam, H. (2003). Yetişkinlere göre din eğitimi. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(4), 31-54.
Doğan, M., & Karaca, F. (2021). Cinsiyetin dindarlık üzerine etkisi: Bir meta analiz çalışması. Bilimname, 45, 219-260.
Düzgüner, S. (2019). Pro-sosyal davranışlarda diğerkamlığın (özgecilik) tanımı ve konumu. Bilimname, 40, 351-373.
Ercan, B. (2009). Ortaöğretim öğretmenlerinin sosyal sorumluluk anlayış ve uygulamaları: Antalya örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Erikson, E. H. (1987). Childhood and society. London: Paladin Grafton Books.
Ersanlı, K. (2012). Davranışlarımız. Ankara: Birleşik Dağıtım Kitabevi.
Fowler, J. W. (2000). İman bilincinin evreleri (A. U. Mehmedoğlu, Çev.). Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 19, 85-104.
Frankl, V. E. (2009). Ärztliche seelsorge grundlagen der logotherapie und existenzanalyse mit den >Zehn thesen über die person<. München: Deutscher Taschenbuch Verlag.
Gezenler, A. (2019). Orta yetişkinlik dönemi dindarlık ve mutluluk ilişkisi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Göka, E. (2019). Hayatın anlamı var mı? İstanbul: Kapı Yayınları.
Göka, E. (2021). Psikoloji, varoluş, maneviyat. İstanbul: Kapı Yayınları.
Gökalp, A., Uluçınar, U., Değirmenci, N., & Yüksel, K. (2021). Öz denetim ile sorumluluk arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2), 715-726.
Güngör, E. (1995). Ahlak psikolojisi ve sosyal ahlak. İstanbul: Ötüken Yayınları.
Hökelekli, H. (2015). Din psikolojisine giriş. İstanbul: Dem Yayınları.
Hutchinson, B. (2020). The midlife mind literature and the art of ageing. London: Reaktion Books.
İlhan, T. (2019). Orta yetişkinlik döneminde psikososyal ve bilişsel gelişim. [içinde] Yetişkinlik ve Yaşlılık Gelişimi ve Psikolojisi. ed. H. Bacanlı & Ş. Işık. (ss. 177-204). Ankara: Pegem Akademi.
Karaca, F. (2017). Din psikolojisi. Trabzon: Eser Ofset Matbaacılık.
Karacoşkun, M. D. (2017). Gelişim kuramları ve dönemlerine genel bir bakış. [içinde] Din Psikolojisi El Kitabı ed. M. D. Karacoşkun. (ss. 97-108). Ankara: Grafiker Yayınları.
Kartopu, S., Geçer, H., & Hacıkeleşoğlu, H. (2018). Sorumluluk duygusu ve dindarlık: Üniversite öğrencileri üzerine ampirik bir araştırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(58), 465-488.
Kımter, N. (2008). Benlik saygısı ve dindarlık ilişkisi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Koç, M. (2010). Demografik özellikler ile dindarlık arasındaki ilişki: Yetişkinler üzerine amprik bir araştırma. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 19(2), 217-248.
Korkmaz, S. (2020). Cinsiyete göre dindarlık: Bir meta-analiz çalışması. Bilimname, 43, 437-460.
Köylü, M. (2020). Yetişkinlik dönemi din eğitimi. İstanbul: Dem Yayınları.
Kula, M. N. (2001). Kimlik ve din. İstanbul: Ayışığıkitapları.
Kurt, A. (2009). Dindarlığı etkileyen faktörler. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18(2), 1-26.
Lachman, M. E. (2001). Handbook of midlife development. New York: John Wiley & Sons, Inc.
Lickona, T. (1991). Educating for character how our schools can teach respect and responsibility. New York: Bantam Books.
Lightsey, O. R., Jr., Gharghani, G. G., Katz, A. M., McKinney, V. A., & Rarey, E. B. (2013). Positive automatic cognitions mediate the relationship between personality and trait positive affect. Journal of Happiness Studies, 14(1), 115–134.
Onay, A. (2004). Dindarlık etkileşim ve değişim. İstanbul: Dem Yayınları.
Onur, B. (2017). Gelişim psikolojisi yetişkinlik yaşlılık ölüm. Ankara: İmge Kitabevi.
Özen, Y. (2009). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin kişisel ve sosyal sorumluluk yordayıcılarının incelenmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Özen, Y. (2013). Sorumluluk Duygusu ve Davranışı Ölçeğinin geliştirilmesi güvenirliği ve geçerliği. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, 7, 343-357.
Peker, H. (2017). Din psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
Sağır, Z. (2020). Özgecilik ve dini tutum: Farklı meslek grupları üzerine nicel bir araştırma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7(13), 285-319.
Sevindik, D. (2015). Orta yaş dönemi bireylerde dindarlık-mutluluk ilişkisi: Denizli örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Sheldon, K. M., Gordeeva, T., Leontiev, D., Lynch, M. F., Osin, E., Rasskazova, E., & Dementiy, L. (2018). Freedom and responsibility go together: Personality, experimental, and cultural demonstrations. Journal of Research in Personality, 73, 63-74.
Tellioğlu, B. (2015). İlk yetişkinlik döneminde sorumluluk ve dindarlık ilişkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Topçu, N. (2016). Ahlak. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Turan, Ş. (2019). Dindarlık ile sorumluluk ve öz düzenleme arasındaki ilişki: Çukurova Üniversitesi örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Turan, Y. (2017). Kişilik ve dindarlık. İstanbul: Ensar Neşriyat.
Uludağ, S. (2023). Takva. TDV İslam Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/takva
Yapıcı, A. (2012). Türk toplumunda cinsiyete göre dindarlık farklılaşması: Bir meta-analiz denemesi. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(2), 1-34.
Yapıcı, A. (2021). Ruh sağlığı ve din: Psikososyal uyum ve dindarlık. Adana: Karahan Kitabevi.
Yaran, C. S. (2018). Müslümanın edinmesi gereken ahlaki erdemler. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Yılmaz, H. (2007). Hz. Peygamber döneminden günümüze kadınlar ve cami eğitimi. Değerler Eğitimi Dergisi, 5(14), 107-130.
Yüksel, A. (2017). Dini gelişim. [içinde] Din Psikolojisi El Kitabı. Ed. M. D. Karacoşkun (ss. 111-126). Ankara: Grafiker Yayınları.