Zahide ACAR, Barbaros GÖNENÇGİL, Beyhan ÖZTÜRK

Gökçeada’da sel afeti: 2014

Ege Denizinin kuzeyinde, 290 km2 yüzölçümü ile Türkiye'nin en büyük adası olan Gökçeada, Çanakkale ilinin 12 ilçesinden biridir. Adrese Dayalı Nüfusa Kayıt Sistemi Sonuçlarından edinilen bilgiye göre, Gökçeada 9440 kişiden oluşan nüfusa sahiptir. Adanın, çevre özellikleri ile sosyo-ekonomik faaliyetleri önemli ölçüde bulunduğu coğrafi alanda etkili olan hava kütleleri ve cephesel sistemlere bağlı olarak şekillenir. Çalışmada, Gökçeada'da 2 Mayıs 2014 tarihinde meydana gelen sel afeti incelenmiştir. Sel afetinin gerçekleştiği Çınarlı yerleşimi geçirgenliğe sahip olan jeolojik birimlerin yüzlek verdiği bir sahadır. 2 Mayıs 2014 tarihinde Gökçeada merkez yerleşim yeri çevresinde gerçekleşen aşırı yağış ile Çınarlı’da taşkın ve sel afetleri yaşanmıştır. Çalışmada, 1/25.000 ölçekli topografya haritaları ile 1/100.000 ölçekli jeoloji haritasından yararlanılmıştır. Topografya haritalarından Gökçeada’ya ait Sayısal Yükseklik Modeli oluşturularak Büyükdere havzası için havza analizi yapılmıştır. Ayrıca yağışlar şiddetine göre sınıflandırılmıştır. Aşırı yağışın neden olduğu afete ilişkin değerlendirmelerin yapıldığı bu çalışmada, benzer bir afetin yaşanmaması adına çeşitli öneriler sunulmuştur. Arazi kullanımı ve akarsu yatağındaki problemlerin devam etmesi halinde bir sonraki şiddetli yağışın aynı alanda benzer bir sonuca yol açacağı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Gökçeada, sel, taşkın, şiddetli yağış.

Flood disaster in Gökçeada: 2014

Gökçeada, which is the largest island in Turkey with an area of 290 km2, is one of the 12 districts of Çanakkale province. According to Address-based Population Registration System Results, Gökçeada has a population of 9440 people. The island's environmental characteristics and socio-economic activities are formed depending on the air masses and frontal systems that are significantly effective in the geographical area in which it is located. The study examined Gökçeada's flood disaster which occurred on May 2, 2014. Çınarlı settlement, where the flood disaster took place, is an area exposed by geological units with permeability. On May 2, 2014, flood and flash flood disasters occurred in Çınarlı dut o severe rainfall Gökçeada central settlement and surroundings. In the study, 1/25.000 scale topographic maps and 1/100.000 scale geological map were used. A digital elevation model of Gökçeada was created from topography maps and a basin analysis was performed for Büyükdere Basin. The Gökçeada meteorological station precipitation data is classified according to its severity. In this study, which evaluated the disaster caused by severe rainfall, various recommendations were presented in order not to experience a similar disaster. It was concluded that if problems with land use and stream bed persist, the next severe rainfall would lead to a similar result in the same area.

Keywords:

Gökçeada, Flood, Flash flood, Severe rainfall,

PDF

___

Akartuna, M. (1950). İmroz Adasında bazı jeolojik müşahadeler. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 2(2), 8-17. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tjb/issue/50309/651071
Amerikan Meteoroloji Birliği (2020). https://glossary.ametsoc.org/
Baker, V.R. (1977). Stream-channel response to floods with examples from central Texas. Geological Society of America Bulletin, 88(8), 1057–1071. https://doi.org/10.1130/0016-7606(1977)88<1057:SRTFWE>2.0.CO;2
Bayrakdar, C., Döker, M.F., & Keserci, F. (2020). Polyelerde hatalı arazi kullanımların sebep olduğu afetlere bir örnek: 31 ocak 2019 Kayaköy Polyesi taşkını. Coğrafya Dergisi, (41), 110-128. https://doi.org/10.26650/JGEOG2020-0046
Bozcu, A. (2014). Biga Yarımadası (Edremit Körfezi civarı) ve Gökçeada tersiyer tortullarının hidrokarbon potansiyeli. Tübitak Projesi yayınlanmamış sonuç raporu, Proje No: 103Y033.
Burkham, D.E. (1972). Channel changes of the Gila River in Safford Valley, Arizona, 1846–1970. U.S. Goverment Printing Office. https://pubs.usgs.gov/pp/0655g/report.pdf
Canpolat, E., Dinç, Y., Usun, Ç.F., & Geçen, R. (2020). 25.09.2014 tarihinde Erzin Ilıcalarda (Hatay) meydana gelen sel ve taşkının oluşumunda coğrafi faktörlerin değerlendirilmesi. Coğrafya Dergisi, (41), 129-146. https://doi.org/10.26650/JGEOG2020-0048
Elbaşı, E., & Özdemir, H. (2018). Marmara Denizi akarsu havzalarının morfometrik analizi. Coğrafya Dergisi, (36), 63-84. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iucografya/issue/37715/418790
Ertek, T.A. (2017). Antropojenik jeomorfoloji: konusu, kökeni ve amacı. Türk Coğrafya Dergisi, (69), 69-79. https://doi.org/10.17211/tcd.319409
Friedman, J.M., & Lee, V.J., (2002). Extreme floods, channel change, and riparian forests along ephemeral streams. Ecological Monographs, 72(3), 409-425. https://doi.org/10.1890/0012-9615(2002)072[0409:EFCCAR]2.0.CO;2
Friedman, J.M., Osterkamp, W.R., & Lewis, Jr W.M. (1996). Channel narrowing and vegetation development following a Great Plains flood. Ecology, 77, 2167–2181. https://doi.org/10.2307/2265710
Ilgar, A., Demirci, E., Duru, M., Pehlivan, Ş., Dönmez, M., & Akçay, A.E. (2008). 1/100000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları, Çanakkale-H15 ve H16 paftaları. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara, 100s.
Ilgar, R. (2009). Çanakkale ilindeki fiziki çevreye özgü sorunlarının değerlendirilmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 14(21), 109-122. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunidcd/issue/2436/31178
Kendall, M.G. (1975). Rank correlation methods. Griffin.
Lenderink, G., Barbero, R., Loriaux, J.M., & Fowler, H.J. (2017). Super-Clausius–Clapeyron scaling of extreme hourly convective precipitation and its relation to large-scale atmospheric conditions. Journal of Climate, 30, 6037-6052. https://doi.org/10.1175/JCLI-D-16-0808.1
Mann, H.B. (1945). Non-parametric test against trend. Econometrika, 13, 245-259. https://doi.org/10.2307/1907187
Meteoroloji Genel Müdürlüğü (2020). Meteoroloji sözlüğü https://mgm.gov.tr/genel/meteorolojisozlugu.aspx
NOAA Fizik Bilimleri Laboratuvarı (2020). https://psl.noaa.gov/data/gridded/reanalysis/
Özdemir, H. (2011). Havza morfometrisi ve taşkınlar, fiziki coğrafya araştırmaları: sistematik ve bölgesel. İçinde Ekinci, D. (Ed.), Havza morfometrisi ve taşkınlar (ss.507-526). Türk Coğrafya Kurumu Yayınları.
Sarıaltun, S. (2021). Sedimentological processes in cultural deposits of a Neolithic settlement in Upper Mesopotamia: a microarchaeological case study of Sumaki Höyük. Arabian Journal of Geosciences, 14: 620. https://doi.org/10.1007/s12517-021-06865-2.
Sarıgül, O., & Turoğlu, H. (2020). Kahramanmaraş şehri sel ve taşkınlarının coğrafi analizi ve öngörüler. Coğrafya Dergisi, (40), 1-20. https://doi.org/10.26650/JGEOG2020-0018
Schick, A.P. (1974). Formation and obliteration of desert stream terraces-a conceptual analysis. Zeitschrift für Geomorphologie, 21, 88–105.
Temel, R.Ö., & Çiftçi, N.B. (2002). Gelibolu Yarımadası, Gökçeada ve Bozcaada tersiyer çökellerinin stratigrafisi ve ortamsal özellikleri. Türkiye Petrol Jeologları Derneği Bülteni, 14, 17-40.
Turoğlu, H. (2019). Şehir seli ve taşkını araştırmalarında sayısal yüzey modellemesi (SYM) ve insansız hava aracı (İHA) verisi kullanımı. İçinde Akköprü, E. & Döker, M.F. (Eds.), Coğrafya araştırmalarında coğrafi bilgi sistemleri uygulamaları (ss. 01-28). Pegem Akademi Yayınevi.
Utlu, M., & Özdemir, H. (2018). Havza morfometrik özelliklerinin taşkın üretmedeki rolü Biga Çayı havzası örneği. Coğrafya Dergisi, 36, 49-62. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/488383
Zeybek, H.İ. (2005). 2-3 Mart 2005 Turhal sel afet ve sonuçları. Doğu Coğrafya Dergisi, 14(21), 233-248. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunidcd/issue/2436/31185