Antropo-jeomorfolojik bir yaklaşımla Bilecik (Merkez ilçe) taş ocaklarının mekânsal ve zamansal değişimi

Türkiye’de, son yıllarda artan hammadde ihtiyacı ve talep ile birlikte taş ocağı işletmelerinin sayısında hızlı bir artış meydana gelmiştir. Bilecik gerek zengin rezervlere sahip olması gerekse ekonomisinin büyük ölçüde taşa-toprağa dayalı sanayiye bağlı olması nedeniyle özellikle dikkat çekicidir. Bu çalışmanın amacı, Bilecik merkez ilçe ve köylerindeki taş ocağı işletmelerinin mekânsal ve zamansal gelişimlerini antropo-jeomorfolojik bir yaklaşımla ortaya koymaktır. Çalışmada, Bilecik merkez ilçeye ait maden çıkarımı ve boşaltım verileri ile uydu görüntüleri kullanılmış, elde edilen bulgular arazi gözlemleri ile desteklenmiştir. Buna göre, Bilecik merkez ilçe ve köylerindeki taş ocaklarının zamansal ve mekânsal gelişiminde üç dönem (2003, 2013 ve 2016 yılları) ayırt edilmiştir. Bilecik’teki işletmelerin yol açtığı sorunlar ise açma ve atık alanlarının topoğrafyada yarattığı görüntü kirliliği, gürültü kirliliği, hava ve su kalitesinde bozulma, toprak kirliliği ve tarımsal verim düşüklüğü, biyo-çeşitlilikte azalma ve halk sağlığı üzerindeki olumsuz etkiler olarak belirtilebilir. Sonuç olarak, bu sorunların, sürdürülebilir kalkınma çerçevesinde çevresel değerlere uygun koşullara dönüştürülmesi amacıyla taş ocaklarında çeşitli çalışmalar yapılması gerekmektedir. Bu çalışmaların başında işletmelerin ciddi bir şekilde denetlenerek kontrol altına alınması gelmektedir. Ayrıca, eski işletmelerin rehabilite edilerek kamu yararına uygun bir şekilde rekreasyonel amaçlı faaliyetler için değerlendirilmesi de yerinde bir karar olacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Antroposen, Antropojenik Jeomorfoloji, Bilecik, Taş Ocakları, Mekansal ve Zamansal Değişim

Spatiotemporal change of Bilecik (central district) quarries with an Anthropo-geomorphological approach

In recent years, number of quarries in Turkey has rapidly increased due to growing demands on raw material. Province of Bilecik is particularly remarkable because it has rich reserves and its economy depends largely on the industry based on stone and soil. Adopting an anthropogenic geomorphological approach, this study aims to reveal spatial distribution and temporal changes of quarries in Bilecik. In the study, mine extraction and discharge data, satellite images of Bilecik central district were used, and the results were observed by field studies. Accordingly, three periods (2003, 2013 and 2016) were founded in the temporal and spatial development of the quarries in the central districts and villages of Bilecik. The problems which Bilecik quarries include visual pollution caused by mine trenches and waste areas in the topography, noise pollution, degradation in air and water quality, soil pollution, low productivity in agricultural activities, decrease in biodiversity and negative effects on human health. As a result, various regulations should be made in quarries in order to transform these negative effects into suitable conditions for environmental values within the framework of sustainable development. For this, quarries need to be seriously inspected and taken under control. In addition, it would be an appropriate decision to rehabilitate and enrich the old quarries for recreational activities for the public welfare.

Keywords:

Anthropocene, Anthropogenic Geomorphology, Bilecik, Quarries, Spatiotemporal Change,

PDF

___

Bursa-Eskişehir-Bilecik Kalkınma Ajansı (BEBKA). (2017). Bilecik mermer sektörü raporu. BEBKA. https://www.bebka.org.tr/admin/datas/yayins/149/1496296650.pdf
Crutzen, P. J., & Stoermer, E. F. (2000). The Anthropocene. Global Change Newsletter, (41), 17-18. http://18.316f18321323470177580001401/1376383088452/NL41.pdf
Crutzen, P. J. (2002). Geology of mankind. Nature, (415), pp. 23. https://doi.org/10.1038/415023a
David, L. (2008). Quarrying: An anthropogenic geomorphological approach. Acta Montanistica Slovaca, Rocnik, 13 (1), 66-74. https://www.osti.gov/etdeweb/biblio/21509838
David, L. (2010). Quarrying and other minerals. In Szabo, J., David, L., & Loczy, D. (Eds.). Anthropogenic geomorphology: A guide to man-made landforms. 113-130, Springer. http://doi.org/10.1007/978-90-481-3058-0
Ellis, E. C., Magliocca, N. R., Stevens, C. J., & Fuller, D. Q. (2018). Evolving the Anthropocene: Linking multi-level selection with long-term social-ecological change. Sustainability Science, (13), 119-128. https://doi.org/10.1007/s11625-017-0513-6
Erkal, T. & Taş, B. (2013). Jeomorfoloji ve insan, uygulamalı jeomorfoloji. Yeditepe Yayınevi.
Ertek, T. A. (2017). Antropojenik jeomorfoloji: Konusu, kökeni ve amacı. Türk Coğrafya Dergisi, (69), 69-79. http://doi.org/10.17211/tcd.319409
Golomb, B., & Eder, H. M. (1964). Landforms made by man. Landscape, (14), 4-7.
Goudie, A. S., & Viles, H. A. (2016). Geomorphology in the Anthropocene. Cambridge University Press. www.cambridge.org/9781107139961 Harmand, S., Lewis, J. E., Feibel, C. S., Lepre, C. J., Prat, S., Lenoble, A., … & Taylor, N. (2015). 3.3-Million-year-old stone tools from Lomekwi 3, West Turkana, Kenya. Nature, 521 (9542), 310-315. https://doi.org/10.1038/nature14464
Karakoca, E., & Uncu, L. (2020). Orta Sakarya vadisi akarsu seki sistemlerinin morfometrik ve sedimantolojik özellikleri (İnhisar-Gemiciköy Arası, Bilecik). Coğrafya Dergisi, (41), 165-177. https://doi.org/10.26650/JGEOG2020-0057
Nir, D. (1983). Man, a geomorphological agent. An introduction to anthropic geomorphology, Keter Publishing House.
Orhan, H., & Arık, F. (2019). Doğal taşların işletme mevzuatı ve çevre dostu uygulama örnekleri. Mavi Gezegen Popüler Yerbilim Dergisi, (26), 14-25. https://www.jmo.org.tr/yayinlar/dergi_goster.php?dergikod=1&kodu=441&dergi=MAV%DD%20GEZEGEN
Öztürk, M. Z., Çetinkaya, G., & Aydın, S. (2017). Köppen-Geiger iklim sınıflandırmasına göre Türkiye’nin iklim tipleri. Coğrafya Dergisi, (35), 17-27. https://doi.org/10.26650/JGEOG295515
Rózsa P. (2007). Attempts at qualitative and quantitative assessment of human impact on the landscape. Geografia Fisica e Dinamica Quaternaria, 30 (2), 233–238. http://gfdq.glaciologia.it/volume-30-2-2007/
Sayar, M., & Erguvanlı, K. (1962). Türkiye mermerleri ve inşaat taşları. İstanbul Teknik Üniversitesi, Maden Fakültesi. İstanbul.
Szabo, J. (2010). Anthropogenic geomorphology: Subject and system. In Szabo, J., David, L., and Loczy, D. (Eds.). Anthropogenic geomorphology: A guide to man-made landforms. 3-10, Springer. http://doi.org/10.1007/978-90-481-3058-0
Steffen, W., Crutzen, P. J., & McNeill, J. R. (2007). The Anthropocene: Are humans now overwhelming the great forces of nature. A Journal of the Human Environment, 36 (8), 614-621. http://dx.doi.org/10.1579/0044-7447(2007)36[614:TAAHNO]2.0.CO;2
Steffen, W., Grinevald, J., Crutzen, P. J., & McNeill, J. (2011). The Anthropocene: Conceptual and historical perspectives. Philosophical Transactions of the Royal Society, (369), 842-867. https://doi.org/10.1098/rsta.2010.0327
Steffen, W., Leinfelder, R., Zalasiewicz, J., Waters, C. N., Williams, M., Barnosky, A. D., Cearreta, A., Crutzen, P., Edgeworth, M., Ellis, E. C. (2016). Stratigraphic and Earth system approaches to defining the Anthropocene. Earth’s Future, (4), 1-22. https://doi.org/10.1002/2016EF000379
Tarolli, P., & Sofia, G. (2016). Human topografic signatures and derived geomorphic Ppocesses across landscapes. Geomorphology, (255), 140-161. http://dx.doi.org/10.1016/j.geomorph.2015.12.007
Tarolli, P., Cao, W., Sofia, G., Evans, D., & Ellis, E. C. (2019). From features to fingerprints: A general diagnostic framework for anthropogenic geomorphology. Progress in Physical Geography, 43 (1), 95-128. https://doi.org/10.1177/0309133318825284
Zalasiewicz, J., Steffen, W., & Crutzen, P. (2010). The new world of the Anthropocene. Environmental Science & Technology, (44), 2228-2231. https://doi.org/10.1021/es903118j
Zalasiewicz, J., Williams, M., Haywood, A., & Ellis, M. (2011). The Anthropocene: A new epoch of geological time?. Philosophical Transactions of The Royal Society, (369), 835-841. https://doi.org/10.1098/rsta.2010.0339
Zalasiewicz, J., Waters, C. N., Williams, M., & Summerhayes, C. P. (Eds.). (2019). The Anthropocene as a geological time unit: A guide to the scientific evidence and current debate. Cambidge University Press. https://doi.org/10.1017/9781108621359