Kadın istihdamının coğrafyası ve bölgesel yakınsama

Geri kalmış bölgelerin kalkındırılması ve bölgelerarası gelir farklılıklarının azaltılması hususu hem dünyada hem de Türkiye’de uzun yıllardır tartışılmaktadır. Öyle ki bölgesel farklılıkların minimize edilmesi, bir kalkınmışlık göstergesi olarak kullanılmaktadır. Bölgelerin birbirinden farklılaşmasını sağlayan pek çok dinamik bulunmakla beraber bu çalışma, Türkiye’deki bölgesel farklılaşmayı eksik istihdam olgusu üzerinden ele alan bir çerçeveye sahiptir. Bir üretim faktörü olarak emeğin bir ülke ya da bölgede üretim sürecinde ol(a)madığı ya da kullanıl(a)madığı durum, eksik istihdam olarak tanımlanmaktadır. Buradan hareketle bölgelerin gelir durumu, mevcut potansiyelini kullanıp kullanamamasıyla da doğrudan ilişkilidir. Dolayısıyla bu çalışmada, kadının toplam istihdam içindeki oranı açısından bölgesel farklılaşmalar resmedilecek ve bu anlamda herhangi bir yakınsamanın olup olmadığı ortaya konulacaktır. Bu bağlamda, çalışmada 2008-2019 yıllarını kapsayan döneme ilişkin il bazındaki sigortalı sayıları kullanılmıştır. Analiz neticesinde Türkiye’de kadının toplam istihdam içerisindeki oranının istikrarlı bir biçimde arttığı görülmektedir. Ülke genelindeki istikrarlı artış, bazı bölgelerin yakınsama bazı bölgelerin ıraksama, bazı bölgelerin ise duraksama eğilimine girdiğini göstermektedir. Yakınsamanın hızlandırılması ve istikrarlı bir yapıya kavuşturulması, bölgesel ölçekte ve cinsiyet temelli politikaların uygulamaya konulmasıyla gerçekleşebilir. Bu da eksik istihdamın işgücüne katılarak ekonomik ilerlemenin sağlanması ve bölgesel farklılıkların azaltılması açısından önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

kadın istihdamı, bölgesel yakınsama, bölgesel ıraksama, kalkınma

The geography of women employment and regional convergence

The development of lagging regions and the reduction of income differences between regions have been discussed both in the world and in Turkey for many years. So much so that minimizing regional differences is used as an indicator of development. This study has a framework that addresses regional differentiation in Turkey through the phenomenon of underemployment. A situation where labor is not in the production process in a region is defined as underemployment. In this sense, income level of regions is also directly related to whether they can use their current potential. In this study, regional differences in terms of the proportion of women in total employment will be illustrated and it will be revealed whether there is any convergence in this sense. In this regard, we used the insured numbers for the period covering 2008-2019. As a result of the analysis, it is found that the proportion of women employment in Turkey is rising steadily. The steady rising give rise to that certain regions tend to converge, some regions diverge, and some regions stable. Accelerating convergence can occur based on regional and gender-based policies. This, in turn, is important in terms of ensuring economic progress and reducing regional differences.

Keywords:

women employment, regional convergenve, regional divergence, development,

PDF

___

Abdioğlu, Z., & Uysal, T. (2013). Türkiye’de bölgeler arası yakınsama: Panel birim kök analizi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(3), 125-143. https://dergipark.org.tr/en/pub/atauniiibd/issue/2710/35741
Akpınar, R. (2017). Yerel kalkınmada bölge ölçeğinde kurumsal yapılanma: Bölge kalkınma idaresi başkanlıkları. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(1), 13-22. https://dergipark.org.tr/en/pub/aksarayiibd/issue/34899/386998
Alkan, I., & Alkan, B. (2018). Türkiye’de kadın istihdam örüntülerinde bölgesel farklılıklar. İçinde Y. Bayar (Ed.), 4th SCF International Conference on Economics and Social Impacts of Globalization and Future Turkey-EU Relations (ss. 33-48).
Aşık, O. G. (2013). Türkiye’yi kadınlar büyütebilir mi? TEPAV Politika Notu. https://www.tepav.org.tr/upload/files/1361452044-2.Turkiye_yi_Kadinlar_Buyutebilir_mi.pdf
Ataay, F. (2001). Türkiye kapitalizminin mekansal dönüşümü. Praksis, 2, 53-96. http://www.praksis.org/wp-content/uploads/2011/07/002-Ataay.pdf
Bacchus, N. (2005). The effects of globalization on women in developing nations [Unpublished hornors college theses]. Pace University.
Baypınar, M. B., & Erkut, G. (2011). Ekonomik küreselleşme ve Türkiye'de bölgesel üretkenlik düzeylerinde yakınsama. İTÜ Dergisi/a, 10(1), 61-70. http://itudergi.itu.edu.tr/index.php/itudergisi_a/article/viewFile/1288/1182
Berberoğlu, N. (1996). Makro ekonomi teorisi. Birlik Ofset.
Cihangir, E., Demirhan, Ö. & Şeremet, M. (2020). An outlook on woman’s status in rural tourism potential: The case of Van herby cheese production. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 42, 199-222. https://doi.org/10.32003/igge.692207
Çakır, Ö. (2008). Türkiye'de kadının çalışma yaşamından dışlanması. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31, 25-47. https://dergipark.org.tr/en/pub/erciyesiibd/issue/5888/77876
Dedeoğlu, S. (2000). Toplumsal cinsiyet rolleri açısından Türkiye’de aile ve kadın emeği. Toplum ve Bilim, 86(3), 139-170.
Dedeoğlu, S. (2009). Eşitlik mi ayrımcılık mı? Türkiye’de sosyal devlet, cinsiyet eşitliği politikaları ve kadın istihdamı. Çalışma ve Toplum, 2(21), 41-54. https://calismatoplum.org/Content/pdf/calisma-toplum-1299-30612c5d.pdf
Demirli, Y. (2015). Türk vergi sisteminde ücret tabanli istihdam teşvikleri: Gelir vergisi stopaji teşviki/desteği ve ücret istisnasi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 11(25), 141-162. https://doi.org/10.17130/ijmeb.2015.11.25.933
Doğan, B. B., & Mehmet, K. (2014). TRC2 Bölgesinde kadın istihdamı sorunları ve çözüm önerileri. International Journal of Social and Economic Sciences, 4(2), 91-106.
Doğruel, F., & Doğruel, A.S. (2003). Türkiye’de bölgesel gelir farklılıkları ve büyüme. İçinde A.H. Köse, F. Şenses & E. Yeldan (Der.), İktisat üzerine yazılar 1, Küresel düzen: Birikim, devlet ve sınıflar (ss.287-318). İletişim Yayınları.
Donovan, J. (2015). Feminist Teori: Entelektüel Gelenekler (10. Baskı). İletişim Yayınları.
Durukan, L. (2021). Türkiye’de kadın girişimcilerin desteklenmesinde KOSGEB’in rolü. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 7(1), 17-37. https://doi.org/10.30855/gjeb.2021.7.1.002
Ercan, F. & Özar, Ş. (2000). Emek piyasası teorileri ve Türkiye’de emek piyasası çalışmalarına eleştirel bir bakış. Toplum ve Bilim, 86(2), 22-71. https://doi.org/10.30798/makuiibf.791419
Erdoğan, S. & Yaşar, S. (2018). Türkiye’de kadın istihdamının gelişimi: Konya-Karaman örneği. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 20(34), 18-28. https://dergipark.org.tr/en/pub/kmusekad/issue/38118/439807
Eşiyok, B. A. (2012). Bölgesel kalkınma, yeni bölgecilik ve bölgesel kalkınma. Memleket, Siyaset, Yönetim, 7(17), 240-248. http://www.msydergi.com/uploads/dergi/57.pdf
Filiztekin, A. (1998). Convergence across industries and provinces in Turkey. Koç Üniversitesi tartışma metni. http://myweb.sabanciuniv.edu/alpayf/files/2010/04/provconv.pdf
Gerşil, G. (2015). Küresel boyutta yoksulluk ve kadın yoksulluğu. Journal of Management & Economics, 22(1), 159-181. http://yonetimekonomi.cbu.edu.tr/dergi/pdf/C22S12015/159-181.pdf
Gezici, F. & Hewings, G. J. (2004). Regional convergence and the economic performance of peripheral areas in Turkey. Review of Urban & Regional Development Studies, 16(2), 113-132. https://doi.org/10.1111/j.1467-940X.2004.00082.x
Halaç, U. & Kuştepeli, Y. (2008). Türkiye’de bölgesel gelirin yakınsaması: Gelir dağılımı açısından bir değerlendirme, Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Discussion Paper Series, 8(1), 1-14. https://core.ac.uk/download/pdf/7059777.pdf İnce, M. (2010). Kadın İstihdamı ve Kadın İşgücüne Olan Talep Türkiye Örneği [Yayınlanmamış doktora tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi.
İzmirlioğlu, Ö. (2019). İşverenlere sağlanan sosyal sigorta prim teşviklerinin istihdama etkisi ve uygulamada karşılaşılan sorunlar: Denizli örneği [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
Kalaycı, Ş. (2018). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri (9.bs). Dinamik Akademi Yayın Dağıtım.
Karabıyık, İ. (2012). Türkiye'de çalışma hayatında kadın istihdamı. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 32(1), 231-260. https://dergipark.org.tr/en/pub/muiibd/issue/495/4492
Karaca, O. (2018). Türkiye'de bölgesel yakınsamanın 50 yılı: Yeni veri seti ve 1960-2010 dönemi analizi. Sosyoekonomi, 26(35), 207-228. DOI: 10.17233/sosyoekonomi.343016
Karahasan, B. C. & Bilgel, F. (2018). Türkiye’de bölgesel eşitsizlikler: Yakınsama, dağılım ve mekan. N. Engin, E. Aslanoğlu, O. Erdoğan, B. C. Karahasan & K. Tata (Ed.), Türkiye ekonomisinde kalkınma ve dönüşüm (ss. 341-380). İmge Kitabevi.
Karakuş, H. (2014). Kraliçe arı sendromu-pembe taciz. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(1), 334-356. DOI:10.16992/ASOS.101
KEİG (2013). Türkiye’de kadın emeği ve istihdamına yönelik politikalar: Kadın emeği ve politikalarına dair politika faaliyetlerin 12 ilde değerlendirilmesi. Kadın Emeği ve İstihdamı Girişimi. http://www.keig.org/wp-content/uploads/2016/03/genelge-kitap-keig.pdf
Koca, Ç. (2016). Türkiye'de istihdam teşviklerinin kadın istihdamı üzerindeki etkileri: Nitel bir araştırma [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi.
Koray, M. (2008). Sosyal Politika (3. Baskı). İmge Kitabevi.
McLanahan, S. S., & Kelly, E. L. (2006). The feminization of poverty. İçinde Handbook of the Sociology of Gender (ss. 127-145).
Mutluer, M. (1999). Türkiye’de bölgesel dengesizlikler ve bölge planlama çalışmaları üzerine gözlemler. Ege Coğrafya Dergisi, 10, 173-194. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/56823
Nas, Ş. & Değirmen, S. (2018). Türkiye’de bölgelerarası ekonomik eşitsizlikler bağlamında yakınsama sorunsalı. İçinde Y. Bayar (Ed.), 4 th SCF International Conference on Economics and Social Impacts of Globalization and Future Turkey-EU Relations (ss. 139-157).
Omay, U. (2011). Yedek işgücü ordusu olarak kadınlar. Çalışma ve Toplum, 3, 137-165. https://calismatoplum.org/Content/pdf/calisma-toplum-1378-f7d693b9.pdf
Önder, N. (2013). Türkiye’de kadın işgücünün görünümü. Çalışma Dünyası Dergisi, 1(1), 35-61.
Özbay, F. (2019). Kadın emeği seçme yazılar. İletişim Yayınları.
Özaslan, M. (2006). Türkiye’de ekonomik ve sosyal boyutlarıyla bölgesel gelişmişlik farklılıkları. İçinde A. Özçağlar (Ed.), IV. Ulusal Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı (ss.179-201).
Özdemir, Z., Yalman, G. & Bayrakdar, S. (2012). Kadın istihdamı ve ekonomik kalkınma: Geçiş ekonomileri örneği. İçinde S. Sarı, A. H. Gencer, B. Aşık, & A. Turdalieva (Ed.), International Conference on Eurasian Economies Bildiri Kitabı (ss.115-122).
Öztürk, S. & Başar, D. (2018). Türkiye’de kadınların işgücü piyasasına yönelik tercihleri: Kayıt dışı sektör özelinde bir analiz. Sosyal Güvenlik Dergisi, 8(2), 41-58. https://doi.org/10.32331/sgd.492887
Peker, A. E. & Kubar, Y. (2012). Türkiye'de kırsal kesimde kadın istihdamına genel bir bakış. Afyon Kocatepe Üniversitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), 173-188. https://dergipark.org.tr/tr/pub/akuiibfd/issue/1620/20304
Rutkowski, J. (2006). Labor market developments during economic transition (Working Paper No: 3894). The World Bank.
Serel, H. & Özdemir, B. S. (2017). Türkiye’de kadın istihdamı ve ekonomik büyüme ilişkisi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 15(3), 134-150. : http://dx.doi.org/10.11611/yead.310569
Sevinç, H., Bozkurt, E. & Sevinç, D. E. (2016). Ekonomik büyümede kadın istihdamının rolü? Yakınsama temelli kanıtlar. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17(1), 57-69. https://dergipark.org.tr/en/pub/cumuiibf/issue/28001/297315
Takım, A. & Ersundur, M. (2018). Türkiye’de teşvik sisteminin yapısı, sorunları ve etkinliği üzerine bir politika önerisi: Tek bir uygulamacı kuruluş sorunları çözer mi? Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 32(3), 725-744. https://dergipark.org.tr/en/pub/atauniiibd/issue/38242/412748
Taşçı, H. M., & Darıcı, B. (2010). Türkiye’de eksik istihdamın belirleyenleri HIA ile bir mikro veri uygulaması. Maliye Dergisi, 158, 278-300. https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/09/13-1.pdf
TÜSİAD. (2008). Türkiye'de bölgesel farklar ve politikalar (Yayın No. TÜSİAD-T/2008-09/471). Türkiye Sanayici ve İşadamları Derneği. https://tusiad.org/tr/yayinlar/raporlar/item/4237-turkiyede-bolgesel-farklar-ve-politikalar
TÜİK (2021). İşgücü istatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-Ocak-2021-37486
Walby, S. (2021). Patriyarka kuramı (2. Baskı). Dipnot Yayınları.
Yavan, N. (2011). Yeni yatırım teşvik sisteminin bölgesel kalkınma politikaları çerçevesinde değerlendirilmesi. İçinde E. Dedeoğlu, A. Eraydın S. Sertesen, E. Demir, E. Koyuncu, E. Çağlar, T. Köroğlu, U. Şahbaz., & Ü. Şener (Edt.), TEPAV 5. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu Sanayi Politikasının Yönetişimi Bildiri Kitabı (ss.127-154).
Yavan, N. (2012). Türkiye’de yatırım teşviklerinin bölgesel belirleyicileri: Mekânsal ve istatistiksel bir analiz. Coğrafi Bilimler Dergisi, 10(1), 9-37. https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000129
Yumuş, A. (2011). Kalkınma planları çerçevesinde toplumsal cinsiyet eşitliği anlayışının ekonomik, toplumsal ve siyasal boyutları [Yayınlanmış uzmanlık tezi]. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü .
Yüceşahin, M. M. (2016). Toplumsal cinsiyet ve mekanın karşılıklı ilişkisi: Patriyarkanın sosyal mekanı örgütleyişine dair bir tartışma. Kadın/Woman 2000, 17 (1), 73-101. https://doi.org/10.33831/jws.v17i1.70