Semih ARSLANGİRAY, Serpil ALPTEKİN, İpek COŞKUNOL, Mert AYDIN, Göksel KITER

Tüberküloz tedavisi alan hastalarımızda karaciğer toksisitesi araştırması: 5 yıllık retrospektif değerlendirme

Tüberküloz tedavisi sırasında en sık karşılaşılan yan etki, karaciğer toksisitesidir (hepatotoksisite). "Tüberküloz ilaçlarına bağlı hepatotoksisite" terimi, geçici transaminaz (SGOT ve SGPT) yüksekliğinden öldürücü yaygın karaciğer nekrozuna dek değişen geniş bir yelpazede değerlendirilir. Transaminazların ne düzeyde yükselmesinin bu kapsama gireceği de tartışmalıdır. Tüberkülozlu hastaların tedavilerini izleyen bir kurum olarak dispanserimize, geçmiş beş yıl içinde kaydı yapılmış hastaların dosya bilgilerine dayanarak hepatotoksisite görülme oranını saptamayı amaçladık. Dosyaları incelenen 653 hastadan 40'ında hepatotoksisiteye ilişkin veri saptandı (yazılı not ya da transaminazların normalin üst sınırından (NÜS) yüksek değerleri). Bu dosyalar, hepatotoksisitenin düzeyi, risk faktörleri ve yaklaşım açısından değerlendirildi. Transaminazların NÜS'den yüksek olması kriter alındığında %6 olan hepatotoksisite görülme oranı, NÜS'ün iki katını aşmak kriter alındığında %2'ye düşmekteydi. Bu oran ülkemizden bildirilen oranlara göre daha düşüktü. Hepatotoksisiteye yaklaşım konusunda tüberkülozlu hasta izleyen doktorların davranış birliği içinde olmadığı gözlendi. Sonuçta, tüberküloz tedavisine bağlı hepatotoksisite olasılığının akılda bulundurulup hastaların bu yönden yakın izlem altında tutulması, tedaviye ara verilmesi gereken aşamanın doğru olarak belirlenebilmesi ve hepatotoksisiteye yaklaşımda ulusal bir görüş birliği olması gerekir. İlaç tedavisine uygun olmayan şekilde ara verilmesinin tedavi başarısını etkilemek yanında sekonder ilaç direnci riski taşıdığı da unutulmamalıdır.

Hepatotoxicity during the anti-tuberculosis treatment: A retrospective survey of 5-year-period

The most common adverse reaction during antituberculous treatment is hepatic toxicity (hepatotoxicity). This term has been considered in a wide spectrum from transient elevation of transaminase (SGOT and/or SGPT) to excessive hepatic necrosis. The criteria and the management of hepatotoxicity have not been clearly defined. We investigated retrospectively the patient files enrolled during five-year-period in our tuberculosis dispensary. The aim of the study is to account the hepatotoxicity ratio and to determine the features of patients who had hepatotoxicity. 40 of 653 files have been investigated in detail for the information about hepatotoxicity (writen explanation and/or transaminase higher than upper limits of normal). When the criterion was later one, hepatotoxicity ratio has been found 6%. It decreased to 2% when the criterion was two fold of upper limit of normal. Additionally, there was no consensus about the management of hepatotoxicity which occur during tuberculosis treatment according to patients follow-up notes. In conclusion, it is essential to keep in mind the possibility of hepatotoxicity, to evaluate the tuberculosis patients routinely and to manage the patients in the light of national consensus report Inapproptiate managements would not only effect the treatment success negatively but also increase the resistant cases.

PDF

___

1. Tahaoğlu K. Tüberküloz tedauisinde gelişen hepatotoksisiteye klinik yaklaşım. ANKEN Derg 1998; 12(3): 378-83.
2. O'Brien RJ. Hepatotoxic reaction to antituberculosis drugs: adjustment to therapeudic regime. JAMA 1991; 265: 3323.
3. Dossing M, Wilcke JT, Askgaard DS, Nybo B. Liuer İnjury during antituberculosis treatment: an 11-year study. Tuber Lung Dis 1996; 77(4): 335-40 (medline).
4. Ormerod LP, Skinner C, Wales J. Hepatotoxicity of antituberculosis drugs. Thorax 1996; 51: 111-3.
5. Thompson NP, Caplin ME, Hamilton MI, Gillespie SH, Clarke SW, Burroughs AK, Mclntyre N. Antituberculosis medication and the liuer: dangers and recommendations in management EurRespirJ 1995; 8: 1384-8.
6. Steel MA, Des Prez RM. The role of pyrazinamide İn tuberculosis chemotherapy. Chest 1988; 94: 842-4.
7. Aktoğu S, Yorgancıoğlu A, Çırak K, Köse T, Dereli ŞM. Clinical spectrum of pulmonary and pleural tuberculosis: A report of 5480 cases. Eur Respir J 1996; 9:2031-5.
8. Sleel MA, Burk RF, DesPrez RM. Toxic hepatilis with isoniazid and rifampin. Chest 1991; 99: 467-71.
9. Kıter G, Coşkunol I, Alptekin S. Eşrefpaşa uerem savaş dispanserinde Ocak 1997-Haziran 1998 döneminde kayıttı tüberkülozlu hastaların durum değerlendirmesi. XXII. Ulusal Tüberküloz ve Göğüs Hastalıkları Kongresi. Antakya 1998 (poster sunum).
10. Moulding TS, Redeker AG, Kanel GJ. Twenty isoniazid-associated deaths in one state. Am Reu Respir Dis 1989; 140: 700-5.
11. Musch E, Eichelbaum M, Wang JK, von Sassen W, Castro-Parra M, Dengler HJ. Incidence of hepalotoxic side effects during tuberculosis therapy (INH, RMP, EMB) in relation to the acetylator phenotype. Klin Wochenschr 1982; 60(10): 513-9 (medline).
12. Schaberg T. The dark side of antituberculosis therapy: adverse euents İnuoluing liuer function. Eur Respir Reu 1995; 4: 1247-9.
13. American Thoracic Society. Treatment of tuberculosis and tuberculosis infections in adults and children. Am J Respir Crit Care Med 1994; 149: 1359-74.
14. Pande JN, Singh SPN, Khlinani, Tandon RK. Risk for hepatotoxicity from antituberculosis drugs: a case-control study. Thorax 1996; 51: 132-6.
15. Cross FS, Long MW, Banner AS, Snider DE Jr. Rifampin-isoniazid therapy of alcoholic and nonalcoholic tuberculosis patients İn U.S. Public Health Service cooperaliue therapy trial. Am Rev Respir Dis 1980; 122(2): 349-53.
16. Mc Glynn KA, Lustbader ED, Sharrar RG, Murphy EC, London WT. Isoniazid prophylaxis in hepatitisB carriers. Am Reu Respir Dis 1986; 134(4): 666-8.
17. Ormerod LP. Chemotherapy and management of tuberculosis İn the United Kingdom: recommendation of the Joint Tuberculosis Committee of the British Thoracic Society. Thorax 1990; 45: 403-8.
18. Kumar A, Misra PK, Mehotra R, Govil YC, Rana GS. Hepatotoxicity of rifampisin and isoniazid. Is İt ali drug-indu-ced hepatitis? Am Reu Respir Dis 1991; 143(6); 1350-2,
19. Altın S, Morgül M, Yolsal M, Kıyık M, Koşar F, Karabulut N, Özyurt H, Çıkrıkçıoğlu S. Tüberkülozlu hastalarımıza genel bakış. Solunum 1996; 20: 891-8.
20. Çelik M, Akın M, Yensel Ş, Buket N, Orman A. Tüberküloz olgularının yaş gruplarına göre klinik ue radyolojik olarak karşılaştırılması. XX. Ulusal Tüberküloz ue Göğüs Hastalıkları Kongresi. Marmaris 1996: 99-106,
21. Tufan M, Özkan M, Erdinç E. Son yıllarda akciğer tüberkülozundaki klinik ue radyolojik değişikliklerin değerlendirilmesi. Solunum 1990; 15: 523-9.
22. Ortaköylü G, Baloğlu t. Bahadır A, Karalar S, Tuncay E, Çağlar E. Tüberküloz tedauisi sırasında ortaya çıkan hepatotoksisite. Tüberküloz ue Toraks 1999; 47(1): 68-72.
23. Kıyık M, Yiğit U, Koşar F, Altın S, Özyurt H, Morgül M, Şahin M, Coşkun H, Çıkrıkoğlu S. Erişkinlerin taze akciğer tüberkülozu tedauisinde izoniazid, rifampisin, morfazinamide ek olarak randomize verilen etambutol/streptomisinin İlaç toksisite bulguları. XXII. Uluslar arası Ortadoğu Bölgesel Kongresi. İkinci özel sayısı. Tüberküloz ve Göğüs Hastalıkları.İstanbul 1996;63(2):48-53.
24. Taşkın A, Çobanlı B, Ayas G. Tüberküloz tedavisi sırasında hepatotoksik reaksiyonlar. Tüberküloz ve Toraks 1993; 41(2): 77-81.
25. Türktaş H, Insel M, Tülek N et at. Hepatotoxicity of antituberculosis therapy (Rifampisin, İsoniazid and pyrazinamid) or viral hepatitis. Tubercl and Lung Dis 1994; 75: 58-60,
26. Kayık A, Konya T. Tüberküloz ilaçlarına bağlı toksik hepatit oranları. İn: 20. Yıl Akciğer Günleri. Özyardımcı N (ed). Bursa 1995:248-54.
27. T.C. Sağlık Bakanlığı Verem Savaş Daire Başkanlığı. Tüberkülozlu hastaların tanı-tedaui ve İzlenmesi. 1998, Ankara.