ZONGULDAK KÖMÜR HAVZASI'NDA DEMİRYOLLARI VE KOZLU İSTASYONU

Endüstri Devrimi’nde buharlı makinelerin donanmada, sanayide ve demiryollarında kullanılması, buhar gücüne ve onun en önemli yakıt kaynağı olan maden kömürüne olan ihtiyacı artırmıştır. Osmanlı döneminde özellikle savaş sırasında kömür tedarikinde yaşanılan dışa bağımlılıktan kaynaklı sorunlar, ülkede kömür arama çalışmalarını başlatmıştır. Maden kömürü 19. yüzyılın ilk yarısında Zonguldak bölgesinde keşfedilmiş, aynı yüzyılın ikinci yarısında ise maden kömürünün üretim, nakliyat ve işletme faaliyetlerine başlanmıştır. Kömürün demiryolu üzerinden taşınması, 20. yüzyılın ilk yarısında da gelişerek devam etmiştir. Zonguldak Maden Kömürü Havzası’nda Osmanlı döneminde demiryolları birbirinden bağımsız olarak parçacıl şekilde inşa edilmiş, Erken Cumhuriyet döneminde ise bütüncül bir planlama gerçekleştirilmiştir. Çalışmada Osmanlı ve Erken Cumhuriyet dönemi demiryolu inşa faaliyetleri ve bu alandaki teknik ilerleyiş Havza üzerinden aktarılmıştır. Ayrıca Havza’da ilk demiryolu faaliyetlerinin gerçekleştirildiği Kozlu bölgesinde her iki döneme ait demiryolu yapılanması, demiryolu hattı ve çevresindeki yapılar üzerinden incelenmiş olup parçacıl ve bütüncül planlama arasındaki fark ortaya koyularak demiryolu mirasını oluşturan bileşenler aktarılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Zonguldak Kömür Havzası, demiryolu, kömür hattı, demiryolu taşımacılığı, kömür taşımacılığı, Kozlu istasyonu

RAILWAYS AT ZONGULDAK COAL FIELD AND KOZLU STATION

The use of steam engines in the navy, industry and railways in the Industrial Revolution increased the need for steam power and its most important fuel source, coal. During the Ottoman period, especially during the war, the problems arising from the foreign dependency in coal supply started the search for coal in the country. Mining coal was discovered in the Zonguldak region in the first half of the 19th century, in the second half of the same century production, transportation and operation activities of mining coal were started. The transportation of coal by railway continued to develop in the first half of the 20th century. In the Zonguldak Mining Coal Basin, railways were built in a piecemeal manner independently of each other during the Ottoman period, and holistic planning was carried out during the Early Republican period. In the research, railway construction activities in the Ottoman and Early Republican periods and the technical progress in this area were conveyed through Havza. In addition, in the Kozlu region, where the first railway activities were carried out in the Havza, the railway structure of both periods was examined through the railway line and the surrounding structures. Furthermore, the difference between piecemeal and holistic planning was revealed and the components constituting the railway heritage were tried to be transferred.

Keywords:

Zonguldak Coal Field, railways, coal track, railway transportation, coal transportation, Kozlu station,

PDF

___

A report on Zonguldak Coal Field and Ereğli Kömürleri İşletmesi. t.y. SALT Araştırma, AFDIVRP002, https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/103532
“Bayındırlık Bakanı B. Çetinkaya’nın Zonguldak- Filyos- Çatalağzı- Çankırı Tetkik Gezisi”. Ağustos 1936. Demiryollar Dergisi, 12/137, 311- 314.
“Cumhuriyet Nafiasının Yeni Bir Zaferi Daha: (Filyos- Zonguldak) Kömür Hattını da İşletmeye Açtık”. İkinci teşrin 1937. Demiryollar Dergisi, 13/153, 351- 367.
Cumhuriyetin On Yılında Zonguldak ve Maden Kömürü Havzası.1933. Zonguldak: T. C. Zonguldak Ticaret ve Sanayi Odası.
“Cumhuriyetin 17. Yılının Feyizli Eserlerinden: (Zonguldak- Kozlu) Demiryolu”. Birinci teşrin1940. Demiryollar Dergisi, 16/187-188, 253-267.
ÇILADIR, A. N. 1934. Zonguldak havzası: Uzun Mehmet’ten bugüne kadar, İstanbul Hüsnütabiat Matbaası.
ENVER, S. t.y. Zonguldak Kömür Havzamız, Seri: Eti Bank Yayınları.
İMER, H. M. 1944. Ereğli Maden Kömürü Havzası Tarihçesi, Ali Rıza İncealemdaroğlu Matbaası.
İstanbul Üniversitesi II. Abdülhamid Han Fotoğraf Albümleri Dijital Koleksiyonu.
KALKAY, Y. 1. Teşrin- 1. Kânun 1943a. “5 Cumhuriyet Yılı İçerisinde Hakikatleştirilen Zonguldak- Kozlu Kömür Yolu”, Demiryollar Dergisi, 19/224- 225- 226, 80- 85.
KALKAY, Y. Nisan- Haziran 1943b. “Demiryol Politikamızın yeni bir zaferi daha: ZONGULAK- KOZLU YOLU İşletmeye Açıldı”, Demiryollar Dergisi, 18/218- 219- 220, 6- 9.
Kampmann, Kierulff&Saxild A/S: De første 50 år: Et dansk ingeniørfirma og dets virkefelter gennem et halvt århundrede. 1 November 1967.
MEISSNER. 1934. Demiryollar İnşaat (Çev. N. CELİL), 1,Yüksek Mühendis Mektebi Matbaası. Meslek Gazetesi 1924- 1925 Türkiye’de İşçi Hayatı ve Zonguldak Kömür Havzası. 2017. Doğu Kitabevi, İstanbul.
Nydqvist&Holm A.B., J. Saabye& O. Lerche, &Kampmann, Kierulff&Saxild A/B. 1937. Construction Des Lignes De Chemins De Fer/ Irmak- Filyos& Fevzipaşa- Diyarbekir: Travauxexécutés en Turquie par le Groupe Suédo- Danois 1927-1935, Goteborg et Copenhague.
ÖZEKEN, A. A. 1944. Ereğli Kömür Havzası Tarihi Üzerine Bir Deneme 1848- 1940 (Umumi Tarihçe ve İdari Rejimler- Hukuki Mevzuat Tarihi- İktisadi Gelişi Merhaleleri), Kenan Matbaası.
SAVUT, A. 1952. Zonguldak Kömür Havzasında Sanayi Ve Sosyal Tesisler, Bitirme, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü.
T.C. Nafia Vekâleti Neşriyatı. 1937. Kömür Hattı: Filyos-Zonguldak Kısmı, 5/8.
Türkiye Taşkömürü Kurumu Kozlu Müessesesi Proje Arşivi.
YÜCE, M.& NAMAL, Y. 2013. Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Belgelerle Zonguldak, Bülent Ecevit Üniversitesi.
ZAMAN, E. M. 2012. Zonguldak İnsan- Mekan- Zaman, TMMOB Maden Mühendisleri Odası.
URL-1. Haziran 1, 2022 tarihinde https://biografiskleksikon.lex.dk/J._Saabye (lex.dk) adresinden alınmıştır.
URL-2. 1 Haziran 1, 2022 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2804&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=3 (T.C. Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi) adresinden alınmıştır.
URL-3. 1 Haziran 1, 2022 tarihinde https://www.nohab-gm.hu/en/en05_5.html (NOHAB- GM Foundation) adresinden alınmıştır.