KAMUSAL ALANLARIN SÜREKLİLİĞİNİN SAĞLANMASINDA KENTSEL BELLEĞİN ROLÜ: TARSUS TARİHİ TİCARET MERKEZİ ÖRNEĞİ
Tarih boyunca kamusal alanlar, kentli tarafından en çok kullanılan mekânlar olup buralarda bireyler arasında iletişim kurulması kentin kimliğinin şekillenmesine katkı sağlamıştır. Bu alanlardan biri olan tarihi ticaret merkezlerinde ise toplum, ihtiyaçlarını karşılarken beraberinde sosyalleşmiş ve önemli gördüğü öğeleri belleğine kaydetmiştir. Araştırmada ele alınan Tarsus Tarihi Ticaret Merkezi, Tarsus kentinin liman özelliğini kaybetmesi ve yerleşimin kent merkezinin başka bölgeye kayması ile eski işlevselliğini kaybetmiştir. Bu çalışmanın amacı, kamusal alanların sürekliliğinde kentsel belleğin yerini Tarsus Tarihi Ticaret Merkezi örneği üzerinden araştırmaktır. Bu bağlamda; mekân kullanıcılarının deneyimleri, bilgileri, hatıraları, tarihi merkezin kamusal ve yöresel özellikleri dikkate alınarak geneli 65 yaş ve üstü olan kentliyle kentsel belleğin değerlendirilmesi için anket tekniği ‘gözlem altında yanıtlama yöntemi’ ile yapılmıştır. Bellek mekânlarının tespitine katkı sağlaması için günümüzdeki işlev paftası ile Tarsus Kudeb tarafından hazırlanan eski döneme ait işlev haritası çakıştırılarak fonksiyonu değişmeyen yapılar tespit edilmiş, alanı deneyimleyen bireylerle sözlü görüşme gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler makale kapsamında değerlendirilmiştir.
THE ROLE OF URBAN MEMORY IN ENSURING THE CONTINUITY OF PUBLIC AREAS: THE CASE OF TARSUS HISTORICAL TRADE CENTER
Throughout history, public spaces have been the most used spaces by the urban community, and communication between individuals has contributed to shaping the identity of the city. In historical trade centers, which is one of these areas, society has socialized with it while meeting its needs and recorded the items it considers important in its memory. Tarsus Historical Trade Center, which was discussed in the research, lost its former functionality with the loss of the port feature of tarsus city and the shift of the settlement’s city center to another region. The aim of this study is to investigate the location of urban memory in the continuity of public spaces through the example of Tarsus Historical Trade Center. In this context; Taking into account the experiences, information, memories and public and regional characteristics of the historical center, the survey technique was carried out with the ‘method of answering under observation’ in order to evaluate urban memory with urban residents aged 65 and over in general. In order to contribute to the determination of memory locations, the function map of the present period prepared by Tarsus Kudeb coincided with the structures whose function did not change and oral interviews were carried out with individuals who experienced the field. The data obtained were evaluated within the scope of the article.
___
- Assmann, J. (1997). Kültürel Bellek: Eski Yüksek
Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik, Çev.
Ayşe Tekin, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Calvino, I. (2002). Görünmez Kentler, Çev. Işıl Saatçioğlu,
İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Çakır, H. ve Gönül, B. (2015). Tarihi Yapılarda Mekânsal
Belleğin Korunması: İzmit Seka Selüloz ve Kâğıt
Fabrikasının Dönüşümü, Beykent Üniversitesi Fen
ve Mühendislik Bilimleri Dergisi Yayınları, (8: 2),
85-110.
- Çalak, I. E. (2012). Kentsel ve Kolektif Belleğin Sürekliliği
Bağlamında Kamusal Mekanlar: ULAP Platz Örneği,
Almanya, Tasarım + Kuram Dergisi, 34–47.
- Çelepi, S. M. (2016). Somut Olmayan Kültürel Miras ve
Üniversite Gençliği, Adnan Menderes Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (3: 3), 15-35.
- Deniz, M. (2021). Kentsel Bellek Bağlamında Tarsus
Tarihi Ticaret Merkezinin Değerlendirilmesi
[Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Alparslan
Türkeş Bilim ve Teknoloji Üniversitesi, Fen Bilimleri
Enstitüsü, Adana.
- Downs, R. ve Stea, D. (1973). Cognitive Maps and
Spatial Behaviour, Process and Products, Chicago:
Aldine, 8-26.
- Evliya Çelebi. (1671). Evliya Çelebi Seyahatnamesi,
Haz. Y. Dağlı, S. A. Kahraman, R. Dankoff,
İstanbul: 9.Kitap.
- Ganik, K. (2016). Kentsel Yapıtlar Üzerinden Bir
Mekânsal Bellek Okuması: Atatürk Kültür
Merkezi (Akm) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans
Tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri
Enstitüsü, İstanbul.
- Gürz, Ş. (2014). Alışveriş Merkezlerinin Tarihi ve
Kapalıçarşı’nın İncelenerek Modern Alışveriş
Merkezleriyle Karşılaştırılması [Yayımlanmamış
Yüksek Lisans Tezi]. Haliç Üniversitesi, Fen
Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Gürpınar, L. (2009). Tarihi Yarımada Hanlar
Bölgesi’ndeki Avlulu Hanların İncelenmesi
[Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yıldız
Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,
İstanbul.
- Halbwachs, M. (2016). Hafızanın Toplumsal
Çerçeveleri, Çev. Büşra Uçar, Ankara: Heretik
Yayınları.
- Hume, D. (2009). İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme,
Çev. Ergun Baylan, İstanbul: Bilgesu Yayıncılık.
Kiper, P. (2004). Küreselleşme Sürecinde Kentlerimize
Giren Yeni Tüketim Mekânları ve Yitirilen Kent
Kimlikleri, Planlama, 4, 14-18.
- Küçükkömürcü, B. (2005). Geleneksel Türk Osmanlı
Çarşı Yapıları ve Günümüzdeki Alışveriş
Merkezleri Üzerine Bir İnceleme [Yayımlanmamış
Yüksek Lisans Tezi]. Mimar Sinan Güzel Sanatlar
Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Levent, Y. (2016). Mekânın Belleğinden Bellek
Mekânlarına: Korumada Değişen Değer Anlayışı
ve Kültürel Miras, Mersin Üniversitesi, Mersin.
- Locke, J. (1996). İnsan Belleği Üzerine Bir Deneme,
Çev. Vehbi Hacıkadiroğlu, İstanbul: Kabalcı
Yayınları.
- Lynch, K. (1960). Kent İmgesi, İstanbul: Türkiye İş
Bankası Kültür Yayınları.
- Nora, P. (2006). Hafıza Mekânları, Çev. M. Emin
Özcan, Ankara: Dost Kitapevi Yayınları.
- Oğuz, Ö. (2013). Somut Olmayan Kültürel Miras
Nedir? Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
- Öz, H. (2016). Tarsus Ticaret Tarihi, Mersin: Tarsus
Ticaret ve Sanayi Odası Yayını-3.
- Öz, H. (2020). Tarsus Tarihi, Mersin: Tarsus Belediyesi
Kent Yayınları-4.
- Rossi, A. (2006). Şehrin Mimarisi, Çev. Nurdan
Gürbilek, İstanbul: Kanat Kitap.
- Rother, L. (1971). Die Stadte der Çukurova: Adana,
Mersin, Tarsus’’, Ein Beitrag zum Gestalt-,
Struktur- und Funktionswandel türkischer Städte.
Tübingen, Im Selbstverlag des Geographischen
Instituts der Universität.
- Say-Özer, Y. (1996). Ticaret Mekânlarının Oluşum ve
Gelişim İlkelerinin İncelenerek Tipolojik Açıdan
Sınıflandırılması [Yayımlanmamış Doktora
Tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri
Enstitüsü, İstanbul.
- Tarsus Belediyesi, Tarsus Kudeb Arşivi. Son erişim: 22
Kasım 2020.
- Turan, S. ve Ercoşkun, Ö., (2017). Meydanlardaki İsim
Değişikliklerinin Kent Belleğine Etkisi: Ankara
Örneği, Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları
Dergisi, (2: 1), 55-68.
- URL-1: https://sozluk.gov.tr/ Erişim 10 Eylül 2020.
- Ünlü T. (2009). Mekânsal Planlamanın Kentin
Biçimlenmesine Etkisi: Mersin Örneği, Planlama
Dergisi, 3-4.