Özge PARLAK, Gulsen DISLI

2311

AKSARAY TARİHİ KENT MERKEZİNİN UNESCO DÜNYA MİRASI GEÇİCİ LİSTESİNE ADAYLIĞI İÇİN BİR DENEME

UNESCO, Dünya Doğal ve Kültürel Mirasının Korunmasına Dair Sözleşmeyi 1972 yılında kabul etmiş, Türkiye bahse konu Sözleşmeye 1982 yılında taraf olmuştur. Dünya Mirası Alanları, Dünya Miras Komitesi’nce belirlenmekte, insanlık için üstün evrensel değerlere sahip, özgünlük ve bütünlüklerini koruyan ve belirlenen on adet kriterden bir veya daha fazlasını karşılayan alanlardan oluşmaktadır. Tarihi, Neolitik Çağ’a kadar uzanan ve Hititlerden Osmanlıya kadar pek çok medeniyete ev sahipliği yapmış olan Aksaray ili tarih boyunca konumu gereği her dönem ticaret yolları üzerinde kalmış, önemli bir merkez olmuştur. Arkeoloji, mimarlık ve şehircilik tarihi açısından önemli değerlere sahip olan kentte, tarihi kent merkezi, farklı dönemlere ait önemli kültür varlıklarını bir arada barındırmaktadır. Günümüzde halen mevcut olan önemli kültür varlıkları arasında Zinciriye Medresesi, Eski Vilayet Konağı, Paşa Hamamı, Azmi Milli Un Fabrikası, Kurşunlu Cami, Ulu Cami, Cıncıklı Mescit, Eğri Minare ve Valilik Binası yer almaktadır. Bunlardan Zinciriye Medresesi’nin, ender taş işçiliği, portali ve cephe tasarımı bakımından ve yapıda ünlü düşünürlerin müderrislik yapmış olması göz önünde bulundurularak üstün evrensel özellikler sergilediği değerlendirilmektedir. Bölgeye sınırı olan Tuz Gölü ise 2013 yılında UNESCO Dünya Geçici Miras Listesi’ne alınmıştır. Ancak, sahip olduğu üstün evrensel değer potansiyelleri ve özelliklere rağmen, bunların nasıl korunacağı, geliştirileceği ve izleneceğine dair sistematik çalışmalar, eylem planları mevcut değildir. Bu nedenle, bu çalışma ile Aksaray ili tarihi kent merkezi ve kültür varlıkları, örneklem alan olarak seçilmiş, alana dair detaylı eylem planlarının hazırlanması ve UNESCO Dünya Geçici Miras Listesine alınabilmesi için özgünlük, bütünlük ve üstün evrensel değer kriterlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu sayede, kentin doku, bağlam ve kültürünün sürdürülebilir korunmasına katkı sağlanabilecektir. Çalışma kapsamında, alanın mevcut durumu analiz edilmiş, önem ve değerleri araştırılmıştır. Mevcut durum analizleri doğrultusunda, alanın özgünlük, bütünlük, önem ve değerlerini korumaya ve arttırmaya yönelik ana ilkeler belirlenmiş, vizyon ve hedefler oluşturulmuştur. Böylece, alanın UNESCO Dünya Geçici Miras Listesi’ne alınarak sahip olduğu üstün evrensel değer potansiyellerinin tüm insanlığın ortak değerleri olarak tanıtılması ve sürdürülebilir korunması hedeflenmiştir.
Anahtar Kelimeler:

Aksaray, Zinciriye Medresesi, UNESCO

PDF

___

  • ACAR, Y., 2016. “Aksaray İli Güzelyurt İlçesi (Gelveri) Potansiyelinin Ekomüzecilik Kapsaminda Swot Analizi İle Değerlendirilmesi”, Çatalhöyük Uluslararası Turizm ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 1, s. 321-330.
  • AYÇİN, F., SALMAN, Ş., YEĞEN, A., ULU KURTARAN, A., KARAKÖY, G. ve OK, Ö., 2010. Aksaray İl Kültür Envanteri (Merkez-Ağaçören- Eskil-Gülağaç-Ortaköy-Sariyahşi). Aksaray Valiliği İl Kültür Ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, 328 s., Aksaray. Ocak 10, 2020 tarihinde https://aksaray.ktb.gov.tr/ Eklenti/62585,1-merkez-ve-ilcelerpdf.pdf?0 adresinden alındı.
  • AYDOĞAN, T., 2019. Aksaray Efsaneleri. Toplum ve Kültür Araştırmaları Derneği Yayınları, 214 s., Çanakkale.
  • CARTER, B. & GRIMWADE, G., 1997. “Balancing Use and Preservation in Cultural Heritage Management”, International Journal of Heritage Studies 3(1), pp. 45-53.
  • DOSTOĞLU, N., 2014. “UNESCO Dünya Miras Listesi ve Türkiye”, Mimarlık 379.
  • ERDAL, Z., 2014. “Aksaray’da Türk Devri Mimarisi”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, 692 s., Van.
  • FEILDEN, B.M., JOKILEHTO, J., 1998. Management Guidelines for World Cultural Heritage Sites, ICCROM - International Centre for the Study of the Preservation and Restoration of Cultural Property Publications, 137 p., Rome.
  • GÜREL AĞIR, Ç., 2019. “Tarihsel Çevrenin Sunduğu İmgeyi Okuyarak Kentsel Kimlik Arayişina Bir Yaklaşim: Aksaray Örneği”, KTO Karatay Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 154 s., Konya.
  • HACAR, A., 2013. “Arkeolojik Alanların Korunmasında Planlamanın Önemi: Güvercinkayası Alan Yönetim Planı ve İlk Uygulamalar”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 15(3), s. 95-417.
  • KARADAL, H., GÜNDOĞDU, G., 2012. “Kültürel Turizmin Kümelenme Potansiyeli: Aksaray Örneği”, KMÜ Sosyal ve Ekonomı̇k Araştırmalar Dergı̇si 14 (22), s. 155-162.
  • KAYACAN, N., GORING-MORRIS, N., DURU, G., TAŞKIRAN, Z. F., YÜCEL, B., 2018. “Aksaray Yüzey Araştırması 2016 ve 2017 Yılı Çalışmaları: İlk Yerleşik Topluluklar”, 36. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Cilt 3, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, s.195-206, Çanakkale.
  • KAYABAŞI, R. G., AYDOĞAN, T., 2018. “Aksaray Efsanelerinin Tasnifi Üzerine Bir Değerlendirme”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi 11(23), s. 159-173.
  • KILIÇ-KARATAY, S., 2019. “Aksaray Müzesi’nde Bulunan Dokumalar ve Özellikleri”, Ulakbilge 7(32), s. 105-118.
  • KONYALI, İ. H., 1974. Abideleri ve Kitabeleri ile Aksaray Tarihi, Cilt I, 1408 s., Fatih Yayınevi, İstanbul.
  • KURAN, A., 1969. “Karamanlı Medreseleri”, Vakıflar Dergisi 8, s. 209- 223.
  • KUTLU, İ., 2012. “Aksaray Zinciriye Medresesi”, Dini Araştırmalar Dergisi 15(41), s. 197-216.
  • KÜÇÜK, F., 2016. “Aksaray Kültür Evi Örneği ve Barındırdığı Etnografik Ürünler”, II. Uluslararası Ağrı Sosyal Bilimler Kongresi, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Bildiri Kitabı, s. 1-16, Ağrı.
  • ORAL, M. Z., 2014. “Aksaray’ın Tarihi Önemi ve Vakıfları”, Mütefekkir 2, s. 221-248.
  • ORUÇ, A.T., ÖZGÜL, N. ve YAŞAR, Ö., 2016. “Aksaray Lisesinin Tarihsel İncelenmesi”, I. Uluslararası Aksaray Sempozyumu (Kültür, Tarih, Din, Medeniyet), Aksaray Üniversitesi, s. 43-52, Aksaray.
  • ÖZ, M., 1993. “Cemâleddin Aksarâyî”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 7, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s.308-309, İstanbul.
  • POLAT, Ö., 2011. “Karamanoğulları Devrinde Aksaray Şehri”, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 97 s., Niğde.
  • RODERS, A. P., 2011. “Editorial: Bridging Cultural Heritage And Sustainable Development”, Journal of Cultural Heritage Management and Sustainable Development 1(1), pp. 5-14
  • ŞAHİN, S. Z., 2015. “Ankara Kentinin UNESCO Dünya Miras Alanı Adaylığı için Bir Öneri ve Eylem Planı”, Ankara Araştırmaları Dergisi 1(1), s. 36-50.
  • ŞAHİN GÜÇHAN, N. (ed)., 2017. Kommagene Nemrut Yönetim Planı 2017, 568 s., Kültür ve Turzim Bakanlığı, Ankara.
  • ŞAKAR-SOLMAZ, F., 2018. “Anadolu’da Bir Endüstri Mirası: Aksaray Azmi Milli Un Fabrikası”, III. Uluslararası Akdeniz Sanat Sempozyumu Kültürel Mirasın Korunması ve Yaşatılması, Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi, s.138-145, Antalya.
  • TAYLOR, K., 2004. “Cultural heritage management: a possible role for charters and principles in Asia”, International Journal of Heritage Studies 10(5), pp. 417-433.
  • TEMEL, E., KÜÇÜKDAĞ, Y., 2018. “Hurufât Defterleri’ne Göre Aksaray Kenti Medreseleri ve Darülkurraları”, Karatay Sosyal Araştırmalar Dergisi 1, s. 48-82.
  • TEMEL, E., 2008. “Hurufât Defterleri’ne Göre Aksaray Kenti Klasik Eğitim Kurumları (XVIII.-XIX. YüzyIllar Arası)”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 87 s., Konya.
  • TUNCER, M., 2017. “Sürdürülebilir Turizm İmkânlarinin Değerlendirilmesine Yönelik Aksaray İlinde Bir Araştirma”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 51, s. 126-138.
  • ULUSAN, E., YILDIRIM, A. E., 2016. “Temsili, Dengeli ve Güvenilir Bir Liste İçin: Türkiye’nin Dünya Mirası Adaylıklarının Gözden Geçirilmesi”, İdealkent 19(7), s. 44426-473.
  • ULUSAN, E., 2016. “Türkiye’de Kültürel Miras Alanlarında Yönetim Planlaması Deneyimi”, İdealkent 19(7), s. 372-401.
  • WIJESURIYA, G., THOMPSON, J. ve YOUNG, C., 2013. Managing Cultural World Heritage, UNESCO-United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization Publications, 152 p., Paris.
  • YILMAZ, A., TUNCER, M. ve ZORLU, K., 2016. “Yavaş Şehir (Sürdürülebilir Yerel Kalkınma) Potansiyelinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma: Güzelyurt, Aksaray”, Studies of the Ottoman Domain 6(10), s.1-19.
  • URL-1. Ocak 08, 2020 tarihinde https://aksaray.ktb.gov. tr/TR-170590/tasinmaz-kultur-varliklari.html adresinden alındı.
  • URL- 2. Ocak 12, 2020 tarihinde https://whc.unesco.org/ archive/convention-en.pdf adresinden alındı.
  • URL- 3. Mayıs 11, 2020 tarihinde https://whc.unesco. org/en/faq/19 adresinden alınmıştır.
  • URL-4. Mayıs 11, 2020 tarihinde https://whc.unesco. org/en/guidelines/ adresinden alınmıştır.
  • URL-5. Mayıs 11, 2020 tarihinde https://whc.unesco.org/ en/preparing-world-heritage-nominations/ adresinden alınmıştır.
  • URL-6. Mayıs 11, 2020 tarihinde https://www. theguardian.com/cities/2017/aug/30/unescocide-world- heritage-status-hurt-help-tourism adresinden alınmıştır.
  • URL-7. Mayıs 11, 2020 tarihinde h t t p : / / w w w . k u l t u r v a r l i k l a r i . g o v . t r / yazdir?94DFE222CC5E058A9391FE068106C0ED adresinden alınmıştır.
  • URL-8. Ocak 10, 2020 tarihinde http://www. alanbaskanligi.gov.tr/evrak/document-57-11.pdf adresinden alındı.
  • URL-9. Aralık 19, 2019 tarihinde https://www. resmigazete.gov.tr/eskiler/2004/07/20040727.htm#1 adresinden alındı.
  • URL-10. Aralık 19, 2019 tarihinde https://www. mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.9637& MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=Alan%20 Y%C3%B6netimi adresinden alındı.
  • URL-11. Aralık 18, 2019 tarihinde https://www.aksaray. bel.tr/cografi-ozellikleri-121 adresinden alındı.
  • URL-12. Ocak 11, 2020 tarihinde https://deprem.afad. gov.tr/deprem-tehlike-haritasi adresinden alındı.
  • URL-13. Aralık 18, 2019 tarihinde https://earth.google. com/web adresinden alındı.
  • YILMAZ, A., TUNCER, M. ve ZORLU, K., 2016. “Yavaş Şehir (Sürdürülebilir Yerel Kalkınma) Potansiyelinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma: Güzelyurt, Aksaray”, Studies of the Ottoman Domain 6(10), s.1-19.
  • URL-1. Ocak 08, 2020 tarihinde https://aksaray.ktb.gov. tr/TR-170590/tasinmaz-kultur-varliklari.html adresinden alındı.
  • URL- 2. Ocak 12, 2020 tarihinde https://whc.unesco.org/ archive/convention-en.pdf adresinden alındı.
  • URL- 3. Mayıs 11, 2020 tarihinde https://whc.unesco. org/en/faq/19 adresinden alınmıştır.
  • URL-4. Mayıs 11, 2020 tarihinde https://whc.unesco. org/en/guidelines/ adresinden alınmıştır.
  • URL-5. Mayıs 11, 2020 tarihinde https://whc.unesco.org/ en/preparing-world-heritage-nominations/ adresinden alınmıştır.
  • URL-6. Mayıs 11, 2020 tarihinde https://www. theguardian.com/cities/2017/aug/30/unescocide-world- heritage-status-hurt-help-tourism adresinden alınmıştır.
  • URL-7. Mayıs 11, 2020 tarihinde h t t p : / / w w w . k u l t u r v a r l i k l a r i . g o v . t r / yazdir?94DFE222CC5E058A9391FE068106C0ED adresinden alınmıştır.
  • URL-8. Ocak 10, 2020 tarihinde http://www. alanbaskanligi.gov.tr/evrak/document-57-11.pdf adresinden alındı.
  • URL-9. Aralık 19, 2019 tarihinde https://www. resmigazete.gov.tr/eskiler/2004/07/20040727.htm#1 adresinden alındı.
  • URL-10. Aralık 19, 2019 tarihinde https://www. mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.9637& MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=Alan%20 Y%C3%B6netimi adresinden alındı.
  • URL-11. Aralık 18, 2019 tarihinde https://www.aksaray. bel.tr/cografi-ozellikleri-121 adresinden alındı.
  • URL-12. Ocak 11, 2020 tarihinde https://deprem.afad. gov.tr/deprem-tehlike-haritasi adresinden alındı.
  • URL-13. Aralık 18, 2019 tarihinde https://earth.google. com/web adresinden alındı.
  • URL-29: Mayıs 11, 2020 tarihinde https://whc.unesco. org/en/tentativelists/5731/ adresinden alınmıştır.
  • URL-30: Mayıs 11, 2020 tarihinde https://whc.unesco. org/en/tentativelists/1405/ adresinden alınmıştır.
  • URL-31: Mayıs 11, 2020 tarihinde https://whc.unesco. org/en/tentativelists/5733/ adresinden alınmıştır.
  • URL-32: Mayıs 11, 2020 tarihinde https://whc.unesco. org/en/tentativelists/6344/ adresinden alınmıştır.
  • URL-33: Mayıs 11, 2020 tarihinde https://webdosya. csb.gov.tr/db/ced/editordosya/Aksaray_icdr2012.pdf adresinden alınmıştır.
  • URL-34: Mayıs 11, 2020 tarihinde http://www. korumakurullari.gov.tr/Eklenti/44389,aksaray-ili- merkez-ilcedeki-ticari-sitin-kentsel-site-c-.pdf?0 adresinden alınmıştır.
  • URL-35: Mayıs 11, 2020 tarihinde http://www. tarihikentlerbirligi.org/doc/TKB2009.pdf adresinden alınmıştır.
TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi-Cover
  • ISSN: 1304-2440
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 2003
  • Yayıncı: Türkiye Bilimler Akademisi
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

ANADOLU’DA BİZANS-SELÇUKLU SANATSAL ETKİLEŞİMİNİ YANSITAN ÖNEMLİ BİR ÖRNEK: TOKAT MÜZESİ’NDE BULUNAN İP/YÜN EĞİREN KADIN TASVİRLİ SERAMİK

Yurdagül ÖZDEMİR

AKSARAY TARİHİ KENT MERKEZİNİN UNESCO DÜNYA MİRASI GEÇİCİ LİSTESİNE ADAYLIĞI İÇİN BİR DENEME

Özge PARLAK, Gulsen DISLI

BERNA OĞUZ KOLEKSİYONU’NDAN BİZANS DÖNEMİ CAM TAKILARI

Tümay COŞKUN HAZİNEDAR

AKROPOL DOĞU (İÇ) SUR YANGIN TABAKASINDA BULUNAN SİKKELER IŞIĞINDA PARİON’DA TAHRİBAT İZLERİ ÜZERİNE BİR ÖN DEĞERLENDİRME

Vedat KELEŞ, KASIM OYARÇİN

GEÇ DÖNEM OSMANLI MEZAR TAŞI ÜRETİM SÜRECİNE BİR ÖRNEK: KOKLUCA (İZMİR) MEZARLIĞI

Ersel ÇAĞLITÜTÜNCİGİL

HAYDARPAŞA KAZILARINDA ELE GEÇEN 19. VE 20. YÜZYIL DAMGALI TUĞLALARIN ARKEOLOJİK DEĞERLENDİRMESİ

Serhan MUTLU, Meral Başaran MUTLU

MURAT HÖYÜK’TEN BİR ÇEÇ DAMGA MÜHÜR

Ayşe ÖZDEMİR, Abdulkadir Özdemir

İMPARATOR’UN DÖNÜŞÜ: NICOMEDIA FRIZINE AİT ÇALINAN İMPARATOR RÖLYEFİ’NİN TEKNİK VE İKONOGRAFİK DEĞERLENDİRMESİ

Tuna ŞARE AĞTÜRK

VAN MOLLAKÂSIM KÖYÜ’NDE BULUNAN İSLAMİ DÖNEM MEZAR TAŞLARI

Resu YELEN, Ayşegül BEKMEZ