Türkiye için sağlık insangücü planlaması ve istihdam politikaları

Özet: Sağlık insangücü planlaması, stratejik bir yaklaşım içersinde toplumun sağlıkla ilgili gereksinimleri ve başvuruları göz önüne alınarak, sağlık kurumlarının amaçları, hedefleri ve olanakları çerçevesinde, sağlık çalışanlarının yeterli nicelik, yüksek nitelik, düzgün bir dağılım, doğru bir zamanlama ve tam olarak istihdamı amacıyla yapılan planlamadır. Doğru bir sağlık insangücü planlamasının sahip olması gereken sekiz bileşen; “nicelik”, “nitelik”, “dağılım”, “zamanlama”, “istihdam”, “gereksinim”, “hedef” ve “olanaklar” kavramlarıdır. Bu makalede yapılan hesaplamalara göre Türkiye’de bir hekime düşen nüfus 1515 kişi, bir ebeye düşen nüfus 1333 kişi olmalıdır. Bu durumda Türkiye’de birinci basamak sağlık hizmeti sunumu için 44.755 pratisyen hekim ve 50.866 ebe gerekmektedir. Oysa Türkiye’de 2002 yılı itibarıyla 51.530 pratisyen hekim ve 41.513 ebe vardır. Bu durumda Türkiye’de pratisyen hekim açığı bulunmamakta oysa toplamda 10.000, sağlık ocaklarında istihdam etmek içinse 30.000 ebeye daha gereksinim bulunmaktadır. Sonuç olarak bu makalede Sağlık Bakanlığı’nın istihdam politikalarının yetersizliği tartışılmaktadır. Önümüzdeki dönemde hekimler arasında işsizlik, gizli işsizlik, yarı istihdam ve esnek çalışma gibi kavramların konuşulmaya başlanacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Sağlık insangücü, Hekimler, Sağlık planlaması, İstihdam

Health manpower planning and employment policies for Turkey

Abstract: Health manpower planning in health care should be done strategically while considering the following factors: health care needs and demands for community, health care organizations' objectives, goals and resources, goal of a high quality health workforce of sufficient size which has been appropriately distributed, their full employment realized within the appropriate time frame. A good health manpower planning consists of eight components: quantity (size), quality (skill), distribution, timing, employment, necessity, goals and resources. According to the calculations in this article, it must be 1515 people per general practitioner (GP) and 1333 people per midwife. There must be 44.755 GP and 50.866 midwife for primary level in Turkey. However there are 51.530 GP and 41.513 midwife in Turkey in 2002. In this situation there is no more need for GP but there is a big need for 10.000 midwife as totally and actually 30.000 midwife for working at health centres for Turkey. As a result, this article discusses the shortcomings of Health Ministry's employment policies in Turkey. It is suggested that in the short run concepts such as physician unemployment, under-employment and flexible work hours will become frequently discussed in Turkey health care public discourse.

Keywords:

Health Manpower, Physicians, Health Planning, Employment,

PDF

___

1 WHO. Management of human resources for health. WHO Technical Report Series, No:783, Geneva, 1998, s:13-18.
2 WHO. The role of research and information systems in decision making for the development of human resources for health. WHO Technical Report Series, No:802, Geneva, 1990, s:7-25.
3 Fülöp T, Roemer MI. International development of health manpower policy. WHO yay no:61, Geneva, 1982, s:18-21.
4 Hogarth J. Glossary of Health Care Terminology. WHO, 1975, Copenhagen.
5 Hornby P et al. Guidelines for health manpower planning. WHO, 1980, Geneva, s:1-9.
6 Hornby P. New approaches to the planning of human resources for health. WHO Counsaltation Report, 23-27 March 1992, Bangkok, s:1-3.
7 Hall TL, Mejia A. Health manpower planning, principles, methods, issues. WHO, Geneva, 1978, s:1-10.
8 WHO. The European Health Report, 2002. WHO Regional Office for Europe, No:97, Copenhagen, 2002, s:152.
9 WHO. Atlas of Health in Europe. WHO Regional Office for Europe, ISBN:92 890 1370 2, Copenhagen, 2003, s:99-102
10 TTB. Mezuniyet Öncesi Tıp Eğitimi Raporu, 2004. Ankara, 2005, s:13, 54-55.
11 SPGK-Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü. Sağlık İnsangücü Mevcut Durum Raporu. TSH/İGG/I-05/001, Ankara, 1996, s:15.
12 TTB. Mezuniyet Öncesi Tıp Eğitimi Raporu, 1997. Ankara, 1997, s:41-45.
13 Kılıç B. Türkiye'de Temel Sağlık Hizmetleri İçin Sağlık İnsangücü Planlaması. X. Tıpta Uzmanlık Eğitimi Kurultayı, Kurultay raporu içinde, sayfa:19-24; 27-28 Kasım 2004, İstanbul.
14 Koç S, Kılıç B, Günay T. Narlıdere Eğitim Araştırma ve Sağlık Bölgesi Hizmetiçi Eğitim Geri Bildirimleri (1999-2002). 8. Pratisyen Hekimlik Kongresi, 15-19 Ekim 2003, Antalya, Kon. Kitabı s:143.
15 Sağlık Bakanlığı TSH Gen Müd. Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Çalışma Yıllığı-2004. Yay.No:684, Ankara, 2005, s:27-29.
16 TTB. Yeni Bin Yılın Başında Türkiye Sağlık Sektörünün Durumu, 2002. Ankara, 2002, s:23-24.
17 Sağlık Bakanlığı. Sağlık İstatistikleri-2003. APK Başkanlığı, Yay.No:677, Ankara, 2004, s:34-35, 44,71.
18 Sağlık Bakanlığı. Sağlık İstatistikleri-1993. APK Başkanlığı, Yay.No:564, Ankara, 1994, s:27.
19 Sağlık Bakanlığı. Sağlık İstatistikleri-2002. APK Başkanlığı, Yay.No:653, Ankara, 2003, s:29.
20 )TTB. Mezuniyet Öncesi Tıp Eğitimi Raporu, 2000. Ankara, 2000.
21 TTB. Mezuniyet Öncesi Tıp Eğitimi Raporu, 2002. Ankara, 2002.
22 Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü. Sağlık Projesi İnsangücü Geliştirme Bölümü Doküman. No:ÎGG-05/003; Yayımlanmamış Rapor, Ankara, 1995.
23 Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü. İşyüküne Dayalı Personel ihtiyacı Saptama Yöntemi. Yayımlanmamış Workshop Raporu, Taranto Y, Özcan S (ed), Ankara, 1995.
24 Doğan MF, Oğuzhan T, Özkan AT. Hastanede işyüküne dayalı personel ihtiyacı belirleme. Toplum ve Hekim, 2001, c:16, s:2, sf:110-116
25 )Boztok D, Kılıç B. Sağlık İnsangücü Planlaması. Çalışma Ortamı, Kasım-Aralık 1995, sayı:23, sf:13-20.
26 Devlet Planlama Teşkilatı. 7. Beş Yıllık Kalkınma Planı 1996-2000. Ankara, 1995.
7 Sağlık Bakanlığı. Sağlıkta Dönüşüm. Ankara, 2003.
28 Boztok D, Kılıç B. Sağlık Krizine Bilimsel Toplumcu Yaklaşım. Petrol-İş Yıllığı'93-94, İstanbul, 1995, sf:730-755.
29 Yıldırım S. Sağlık İnsangücü Planlaması. Toplum ve Hekim, 1995, c:10, s:68, sf:20-
30 Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü. Sağlık İnsangücü Planlama Aracı Olarak Arz ve İhtiyaç projeksiyonları. Sağlıkta Strateji, Eylül 1994, sayı:3, s:10-11, Ankara.
31 Resmi Gazete. Sağlık Bakanlığı taşra teşkilatı yatak ve kadro standartları yönetmeliği ile eki cetvellerinin değiştirilmesine dair yönetmelik. sayı:24472; 24 Temmuz 2001.
32 Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı (1964) Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirildiği Bölgelerde Hizmetin Yürütülmesi Hakkında Yönerge, Yayın No:154, Ankara.
33 Temel Sağlık Hizmetleri Gen. Müd. Sağlık Hizmetlerinin Yürütülmesi Hakkında Yönerge, sayı:8597, 20.12.2001, Ankara.
34 Öztek, Z. Sağlık Ocağı Yönetimi, Palme Yayınları, Ankara, 2004.
35 Sağlık Bakanlığı. Yataklı Tedavi Kurumları İstatistik Yıllığı. İnternet erişim adresi: http://www.saglik.gov.tr/extras/istatistikler/ytkiy2004/T7.XLS , ulaşılma tarihi 20.07.2006.
36 Belek İ, Ermiş H. Birinci basamakta hekim istihdamı için bir model önerisi. Toplum ve Hekim, 1995, c:10, s:68, sf:27-30
37 Sülkü M. Birinci basamakta hekim istihdamı. Toplum ve Hekim, 1995, c:10, s:68, sf:25-26.
38 Eser E, Erbay Dündar P. Türkiye Halk Sağlıkçıları Durum Analizi. IX. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi, Bildiri Özet Kitabı, sf:407, Hacettepe, Ankara, 2004.
39 Kılıç B, Aksakoğlu G. Eğitim Araştırma Bölgelerinin 40 Yılı. IX. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi, Bildiri Özet Kitabı, sf:385, Hacettepe, Ankara, 2004.
40 Gürsoy Ş, Saçaklıoğlu F, Çiçeklioğlu M, Yıldırım A, Zengin T, Eroğlu A. İzmir sağlık ocaklarının teknolojik donanım ve insangücü açısından değerlendirilmesi. Toplum ve Hekim, 1998, c:13, s:5, sf:347-353.
41 Narlıdere EAB. Neler Yaptık?:Urla Sağlık Grup Başkanlığı Değerlendirmesi. Seyir Defteri, Narlıdere EAB Aylık Çalışma Bülteni, sayı:9, Eylül 2000, sf:19-21.
42 Narlıdere EAB. Neler Yaptık?:Güzelbahçe ve Seferihisar Sağlık Grup BaşkanlığıDeğerlendirmesi. Seyir Defteri, Narlıdere EAB Aylık Çalışma Bülteni, sayı:10, Ekim 2000, sf:18-21.
43 Narlıdere EAB. Neler Yaptık?:Narlıdere Sağlık Grup Başkanlığı Değerlendirmesi. Seyir Defteri, Narlıdere EAB Aylık Çalışma Bülteni, sayı:11, Kasım 2000, sf:19-20.
44 Kılıç B. Ankara Gölbaşı bölgesinde yer alan sağlık ocaklarının malzeme, insangücü ve hizmet açısından durum analizi. Toplum ve Hekim, 1998, c:13, s:5, sf:354-361.
45 Belek İ, Belek H. Türkiye'de birinci basamak sağlık hizmetleri. Toplum ve Hekim, 1998, c:13, s:5, sf:322-327.
46 Ekuklu G, Saltık A. Edirne sağlık ocaklarının donanım, personel durumu ve sunulan kimi hizmetler. Toplum ve Hekim, 1998, c:13, s:5, sf:334-346.
47 Fişek N. Sağlık insangücü: Sorunlar ve çözümler. Çalışma Ortamı, 1995, sayı:23, Kasım Aralık, sf: 20-24.
48 Navarro V. The underdevelopment of health or the health of underdevelopment:An analysis of the distribution of human health resources in Latin America. International Journal of Health Services, 1974, vol:4, n:1.
49 Halk Sağlığı Uzmanları Derneği. Halk sağlığı/toplum hekimliği uzmanı, meslek tanımı,bilgi ve beceriler listesi. Ankara, 2002, sf: 4