İLKNUR KAHRİMAN, MURAT TOPBAŞ, GAMZE ÇAN

Traditional baby care practices among mothers with children aged 6-12 months in the Turkish province of Trabzon

AMAÇ: Bu çalışmada Trabzon‟daki annelerin bebek bakımlarında yaptıkları geleneksel uygulamaların değerlendirilmesi amaçlanmıştır. YÖNTEM: Tanımlayıcı tipteki araştırmanın evreni Trabzon il merkezinde 1 Haziran – 31 Aralık 2005 tarihleri arasında doğan ve çalışmanın yapıldığı dönemde 6-12 ay arasında olan bebekler olarak planlanmıştır. Veriler Temmuz–Eylül 2006 tarihlerinde toplanmıştır. Örnek sayısını belirlemek için geleneksel uygulama yapan anne sıklığı %50, sapma 0,05 olarak alındığında örnek büyüklüğü 384 anne olarak hesaplanmış, bu sayı 400 olarak planlanmıştır. Çalışma, Trabzon İl Merkezinde bulunan 11 sağlık ocağı arasından yerleşim yeri ve sosyoekonomik düzeyleri gözönünde bulundurularak seçilen 6 sağlık ocağında gerçekleştirilmiştir. Veriler, anket formu kullanılarak toplanmıştır. Çalışmada veriler sayı, yüzde dağılımları, ortalama±standart sapma ile sunulmuştur. BULGULAR: Annelerin %69,8‟i bebeklerini hemen bebeklerini emzirdikleri, %91,3‟ünün bebeğine kolostrumu verdiği saptanmıştır. Annelerin %3,7‟sinin bebeğin kız veya erkek olması, %44,5‟inin doğumun kolay olması, %25‟inin al basmasından korunmak, %63,5‟inin doğum sonu ağrısını geçirmek, %88‟inin bebeklerin kokmaması, %86,2‟sinin göbek düşmesi ve bakımı, %54,2‟sinin bebeğin sarılık olmaması, %73,7‟sinin nazardan korumak, %26,2‟sinin bebeklerinin güzel olması, %40,7‟sinin kırk basmasından korunmak için herhangi bir yöntem uyguladıkları saptanmıştır. Çalışmada bebeklere uygulanan sağlığa zararlı uygulamaların başında; bebeği kundaklamak, bebeği tuzlamak, doğduktan sonra emzirmek için ezan vakti beklemek, kolostrumu vermemek gibi uygulamalar yer almaktadır. SONUÇ: Bebek ve çocuk bakımında Trabzon‟da geleneklerin etki ve izlerinin sürdüğü görülmüştür. Bebek sağlığı konusunda çalışan sağlık personelinin hizmet verdikleri yerlerdeki geleneksel özellikleri değerlendirmeleri ve olumsuz davranışları düzeltmelerinin yerinde olacağını düşündürmektedir.

[Trabzon il merkezinde 6-12 aylık çocuğu olan annelerin bebek bakımına ilişkin geleneksel uygulamaları]

AIM: To evaluate traditional baby care practices employed by mothers in the Turkish province of Trabzon. METHOD: This descriptive study was planned around babies born in the provincial center of Trabzon between 1 June and 31 December, 2005, and aged 6-12 months at the time of the research. Data were collected in July-September 2006. In order to determine sampling size the prevalence of mothers using traditional practices was calculated at 50%, with a deviation of 0.05, giving a sample size of 384 mothers, the final number being put at 400. The study was performed at six clinics selected on the basis of settlement location and socioeconomic level out of 11 health clinics in the city center of the province of Trabzon. Data in the study are presented as numbers, and percentage distributions as mean±standard deviation. RESULTS: It was determined that 69.8% of mothers breastfed their babies immediately and that 91.3% gave them colostrum. It was also determined that 3.7% of mothers resorted to various practices in order to ensure a male or female baby, 44.5% in order to facilitate labor, 25% in order to avoid puerperal fever, 63.5% in order eliminate postnatal pain, 88% to prevent their babies smelling, 86.2% for the shedding of the umbilical cord, 54.2% to protect their babies against jaundice, 73.7% to protect their babies from the evil eye, 26.2% so their babies would be good-looking and 40.7% to safely complete the first 40 days after childbirth. The main practices having a harmful effect on health in the study were swaddling, salting the baby, waiting for the call to prayer before breastfeeding the baby after birth and not giving colostrum. CONCLUSIONS: Traditions were observed to have an impact and to be persisting in childcare in Trabzon. This suggests it will be useful for health personnel working in the field of infant care to evaluate the traditional characteristics in the locations where they work and to correct negative behaviors.

PDF

___

1 Akşit BT. Toplum, Kültür ve Sağlık: Halk Sağlığı Temel Bilgiler. Eds.: Bertan M, Güler Ç. Ankara. Güneş Publishing, 1995. p. 13-26.
2 Özden T, Gebelik, doğum ve lohusalığa ilişkin geleneksel inanç ve uygulamalar. Expert scientist thesis. Ankara. Hacettepe Univ. Sağlık Bilimleri Enst. 1987.
3 Tortumluoğlu G, Okanlı A, Özer N. Hemşirelik bakımında kültürel yaklaşım ve önemi. Uluslararası İnsan Bilimleri Magazine. 2004; (1): 1-12.
4 Özyazıcıoğlu N, Polat S. 12 Aylık Çocuğu Olan Annelerin Çocuk Bakımına İlişkin Başvurdukları Geleneksel Uygulamalar. Atatürk University Hemşirelik Yüksekokulu Magazine. 2004; 7: 63-71.
5 Dinç S. Şanlıurfa merkezde bulunan 4 numaralı sağlık ocağı’na kayıtlı “0-1 yaşında çocuğa sahip olan annelerin çocuklarının bakımında uyguladıkları geleneksel uygulamalar. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Magazine. 2005;1: 53-6.
6 Katebi V. İki farklı ülkede ve farklı kültürlerde yaşayan 15 yaş üzeri evli kadınların gebelik, doğum ve loğusalığa ilişkin geleneksel uygulamaların incelenmesi. Master’s thesis. Izmir. Ege Univ. Sağlık Bilimleri Enst, 2002.
7 Biltekin Ö, Boran ÖD, Denkli MD. Naldöken sağlık ocağı bölgesinde 0-11 aylık bebeği olan annelerin doğum öncesi dönem ve bebek bakımında geleneksel uygulamaları. Sürekli Tıp Eğitim Magazine. 2004; 13: 166-168.
8 Şenol V, Ünalan D, Çetinkaya F, Öztürk Y. Kayseri ilinde halk ebeliği ile ilgili uygulamalar. Klinik Gelişim. 2004; 17: 47-55.
9 Polat H. Sivas Ulaş’ta halk hekimliği uygulamaları. Ankara: Ürün Publishing, 1997, s. 104-105.
10 Bayık A, Bahar Z. Doğanlar Mahallesinde Annelerin Çocuk Bakımına İlişkin Geleneksel Davranışlarının İncelenmesi. 1st National Nursing Congress; 13-14 September 1983; E.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu, Izmir. 1983. p. 243-248.
11 Yatkın Ö, Sancak N, Kamçı Ö, Ertem G. 0-5 yaş çocuğu olan annelerin bebek beslenmesine ilişkin geleneksel inanç ve uygulamaları. 4th National Nursing Students Congress; 5-6 May 2005; Ordu. 2005. p. 70.
12 Coşkun A, Erdem N, Gelişken R, Özer D, Beşer A. 0-1 yaş bebeği olan annelerin bebek bakımında kullandıkları geleneksel yöntemlerin incelenmesi. 4th National Nursing Students Congress. 5-6 May 2005. Ordu. 2005. p. 108.
13 Hizel S, Ceyhun G, Tanzer, F, Sanlı, C: Traditional beliefs as forgotten influencing factors on breast-feeding performance in Turkey. Saudi Med J. 2006; 27: 511-518.
14 Eğri G, Gölbaşı Z. 15-49 Yaş Grubu Evli Kadınların Doğum Sonu Dönemde Bebek Bakımına Yönelik Geleneksel Uygulamaları. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni. 2007; 6: 313-320
15 Şenses M, Yıldızoğlu İ. Sekiz ayrı ildeki kaynana ve gelinlerin loğusalık ve çocuk bakımında geleneksel uygulamaları. Çocuk Forumu. 2002; 5: 44-48.
16 Aliefendioğlu D, Hizel S, Mısıroğlu ED, Şanlı C, Albayrak M, Oktay A. Traditional child care procedures in an Anatolian city. Gazi Medicine Magazine. 2009; 20: 17-20.
17 Eryılmaz G. Erzurum Bölgesinde emziren annelerin emzirme işlemi hakkındaki bilgi düzeyleri, uygulamalarının belirlenmesi ve hemşirenin rolü. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Magazine. 1998; 1(2): 1-10.
18 Dindar İ, Ünsar S. Edirne merkezindeki bir sağlık ocağına kayıtlı 0-6 yaş arası çocuğu olan annelerin geleneksel davranışlarının. National Nursing Students Congress. 5-6 May 2005; Ordu: p. 114.
19 Demirhan H, Özkan S, Demir Ü. Yeni doğum yapan annelerin bebek beslenmesi konusundaki bilgi düzeylerinin incelenmesi. Hemşirelik Forumu Magazine 2001; 4: 35-39.
20 Açık Y, Dinç E, Benli S. Tokdemir. Elazığ İlinde yaşayan 0-2 yaş grubu çocuğu olan kadınların bebek beslenmesi ve anne sütü konusundaki bilgi, tutum ve uygulamaları. T Klin. J. Pediatr. 1999; 8: 53-56.
21 Şahingöz S, Özçırpıcı B, Bozkurt Aİ, Özgür S, Şahinöz T, Acemoğlu H ve ark. Gap Bölgesi’nde bebek beslenmesine ilişkin uygulamaların durumu. 8th National Public Health Congress, Congress book II; 23-28 September 2002; Diyarbakır; 2002, s. 889-893.
22 Sancak R, Öztürk F, Dündar C. Samsun bölgesinde anne sütü verme alışkanlıkları ve etkileyen faktörler. Sürekli Tıp Eğitim Magazine 1997; 6: 305-306.
23 Tunçel K, Dündar C, Canbaz S, Peşken Y. Bir üniversite hastanesine başvuran 0-24 aylık çocukların anne sütü ile beslenme durumlarının saptanması. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Magazine. 2006; 10(1): 1-6.
24 Samlı G, Kara B, Ünalan PC, Samlı B, Sarper N, Gökalp AS. Annelerin emzirme ve süt çocuğu beslenmesi konusundaki bilgi, inanış ve uygulamaları: niteliksel bir araştırma. Gizem Marmara Medical Journal. 2006; 19(1): 13-20.
25 Erdem H, Taş F. 0-12 aylık bebeğe sahip olan annelerin yaptıkları geleneksel uygulamaların belirlenmesi. 13th National Neonatology Congress and Neonate Nursing Congress, Congress book; 13-17 April 2005; Kayseri. 2005. 505.
26 Yalçın H. Çocuk sağlığı ve bakımıyla ilgili geleneksel uygulamalar. 3. Pediatri kış kongresi poster özetleri. Güncel Pediatri Magazine. 2007; 5: 198.
27 Erbil N, Altunbaş H, Arslan Z. 0–12 aylık bebeği olan annelerin çocuk bakımında başvurdukları geleneksel uygulamalar. Uluslararası Insan Bilimleri Magazine. 2009; 6: 165-176.