1876 İstanbul Konferansı’na Sunulan Doğu ve Batı Bulgaristan Vilayetleri Önerisi

1876 İstanbul Konferansı, Avrupa Güçlerinin diplomatik hamlelerindeki değişimi, Osmanlı Devleti’nin iç sorunlarına çözüm arayışını ve günümüz Balkan ülkelerinin tarih sahnesine çıkış sürecini incelemede önemlidir. Bu makalede Konferans bağlamındaki inceleme, Osmanlı Devleti’nin Rumeli topraklarında Doğu ve Batı Bulgaristan Vilayetleri kurulması tartışmasıyla sınırlı tutuldu. Çalışmamızda önce konuyla ilgili bilgi aktaran Bulgarca, Rusça ve Türkçe kaynaklardan tarih yazımı örneklerine yer verildi. Bir kaynakta anılan toplantıda bazı kararların alındığı yönünde anlaşılacak ifadeler geçmekteydi. Bir diğer kaynağa göre 1870’teki kuruluşu esnasında Bulgar Eksarhlığı’nın yetki alanı olarak belirlenen bölgenin sınırları, 1876 İstanbul Konferansı görüşmelerinde Avrupalı sefirlerce modern Bulgar ulusunun ülke sınırları olarak onaylanmıştı. Bir kaynakta ise Konferans’ta önerilen idari taksimata itiraz etmekle Osmanlı Devleti’nin, Bulgar ulusunun mevcudiyetini inkâr etmiş olduğu belirtilmekteydi. Makalenin devamında bu kaynaklardaki ifadelerin gerçeğe uygunluğu, bu hususta birincil kaynak olan Konferans tutanaklarından yola çıkılarak incelendi. Araştırmamızda 1876 Tersane Konferansı’nda herhangi bir kararın alınmadığı ve bağlayıcı bir neticeye ulaşılmadığı teyit edildi. Ayrıca kimi kaynaklarda belirtilenin aksine, Osmanlı Devleti’nin Konferans’ta önerilen ıslahata itirazının, kendi toprak bütünlüğü ve güvenliğini korumaya odaklı olduğu izah edilmeye çalışıldı.

Anahtar Kelimeler:

Tersane Konferansı, 1876 İstanbul Konferansı, Bulgar meselesi, Doğu ve Bulgaristan Vilayetleri

The 1876-1877 Constantinople Conference is important in the pursue of the European Powers diplomatic moves’ variation, also of the Ottoman Empire’s search for solutions to its internal problems and of the historical process which established todays national states in the Balkans. This article focuses on this Conference by limiting its research topic with the discussion regarding the proposed new administrative division of Ottoman Rumelia: the Eastern and Western Bulgaria Vilayets. With this purpose first, some historiographical texts in Bulgarian, Russian and Turkish were quoted. According to some expressions in these texts, the Conference reached some diplomatic decisions or conclusions. Some other expressions were implying that the borders of the region recognized in 1870 by the Ottoman Empire to be the Bulgarian Exarchate’s responsibility area, were approved by the European ambassadors at the 1876 Constantinople Conference being the territorial borders of the modern Bulgarian national state. According to some other expressions, by rejecting the proposal for the new administrative division in Rumelia the Ottoman Empire actually was denying the existence of the Bulgarian nation. In the following part of the article its topic was examined according to the Conference Protocols. As a result it was confirmed that at the mentioned Conference no decisions or conclusions were reached. Also it was stated that the rejection of the establishment of two new Bulgaria Vilayets in Rumelia was important for the Ottoman Empire in saving its territorial integrity and assuring its security.

Keywords:

1876-1877 Constantinople Conference, Eastern Question, East and West Bulgaria Vilayets,

PDF

___

(1218) [1803-1804]. Greece and Turkey. Cedid Atlas Tercümesi. Haz. Raif, M., Faden, W., vd. İstanbul: Tab’hane-yi Hümayun. Erişim 8 Aralık 2019, https://www.loc.gov/resource/g3200m.gct00235/?sp=48
(1885). Protokolite na Tsarigradskata Konferentsiya s Londonskiy Protokol. Çev. Ikonomov, T. Varna: Pechatnitsa L. Nitche.
(1895). Entsiklopedicheskiy Slovar’ Brokgauza i Efrona. Vol. XVI. St. Peterburg: Tipo-Litografiya I. A. Efrona.
(1922a). Convention secrète entre la Russie et l’Autriche-Hongrie. Budapest 1877. Krasnyy Arhiv. Istoricheskiy Zhournal. 1, 50-60.
(1922b). Tekst Reyhshtadtskogo Soglasheniya. Krasnyy Arhiv. Istoricheskiy Zhournal. 1, 36-38. (1969). Kratka Balgarska Entsiklopediya. T. 5. Sofia: Izdatelstvo na BAN.
(2019a). Constantinople Conference. Erişim 7 Kasım 2019, https://www.wikiowl.com/enhttp:https:http:/wiki/Constantinople_Conference#Notes
(2019b). Tersane Konferansı. Erişim 23 Kasım 2019, https://www.wikizero.com/tr/Tersane_Konferans%C4%B1
Acar, K. (2013). Osmanlı Devleti’nde Bir İdârî Reform Denemesi: Tuna Vilâyeti (1864-1867). Doktora Tezi. Danışman: Prof. Dr. Necdet Hayta. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı.
Baltalı, K. (1987). 1875 Hersek Ayaklanmasının Uluslararası Bir Nitelik Kazanması. Belleten, LI (199), 205-230.
Baykal, B. S. (1941). Doksanüç Harbi Esnasında Muhtelif Tavassut ve Sulh Şayia ve Teşebbüsleri. Belleten, V (19), 351-395.
BOA, HR.SYS.1289/1-14-18.
BOA, HR.SYS.1289/1-147.
BOA, HR.SYS.1289/1-19-25.
BOA, HR.SYS.1289/1-29-32.
BOA, HR.SYS.1289/1-35-38.
BOA, HR.SYS.1289/1-6.
BOA, HR.SYS.1289/1-76-81.
BOA, HR.SYS.1289/1-94-97.
BOA, HR.SYS.1289/1-98-100.
BOA. HR.SYS. 1289/1-109-111.
BOA. HR.SYS. 1289/1-181-182.
Celâleddin Paşa, M., (1326). Mir’ât-ı Hakîkat (Târih-î Mahmud Celâleddin Paşa). Dersaadet: Matbaa-yı Osmaniye.
Celâleddin Paşa, M., (1983). Mir’ât-ı Hakîkat (Târihî Hakîkatların Aynası). Yayına Haz.: İsmet Miroğlu. İstanbul: Berekât Yayınevi.
Gözübüyük, A. Ş. ve Kili, S. (1982). Türk Anayasa Metinleri 1839-1980. 2. Bs. Ankara: AÜSBF Yayını.
Grossmann, V. R. [1894]. Die Staaten der Balkan-Halbinsel. Neuer grosser Hand-Atlas. Berlin: Verlag von R. Grossmann, 33-34. Erişim 17 Kasım 2019, https://www.loc.gov/resource/g3200m.gct00404/?sp=63&clip=1215,1886,3023,2302&ciw=830&rot=0
Güllü, R. E. (2018). Bulgar Eksarhlığı’nın Kuruluşu ve Statüsü. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17 (1), 350-361.
Harenberg, J. Ch. (1741). Imperii Tvrcici Evropaei terra in primis Graecia. [Nuremberg, Bavaria]: Curantibus Homannianis Heredibus cum privil. Erişim 17 Kasım 2019, https://www.loc.gov/resource/g7430.fi000241/?clip=1946,1278,3208,2173&ciw=1088&rot=0
İnalcık, H. (1992). Tanzimat ve Bulgar Meselesi. İstanbul: Eren Yayınları.
İnciciyan, P. L. ve Andreasyan, H. D. (1974 ve 1976). Osmanlı Rumelisi Tarih ve Coğrafyası. Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 2-3, 11-88 ve 4-5, 101-152.
Kâtip Çelebi. (2008). Avrupa Kıtası (Haritası). Kitâb-ı Cihânnümâ, 360 Yıllık Bir Öykü. Haz., Özükan, B., Koloğlu, O., Kaçar, M., Öneş, M. 2. Bs. İstanbul: Boyut Yayıncılık.
Kiepert, H. (1855). General-Karte des Türkischen Reiches in Europa und Asien. Berlin: Verlag von Dietrich Reimer. Erişim 17 Kasım 2019, https://www.loc.gov/resource/g7430.fi000154a/?clip=2514,2390,3630,2380&ciw=807&rot=0
Koyuncu, A. (1998). Bulgar Eksarhlığı. Yüksek Lisans Tezi. Danışman: Yrd. Doç. Dr. Ahmet Altıntaş. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yakınçağ Tarihi Ana Bilim Dalı.
Koyuncu, A. (2013). 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi Öncesinde Şarkî Rumeli Nüfusu. Avrasya Etüdleri, 44 (2013-2), 177-208.
Kurat, A. N. (2011). Türkiye ve Rusya. XVIII. Yüzyıl Sonundan Kurtuluş Savaşına Kadar Türk-Rus İlişkileri (1798-1919). 2. Bs. Ankara: TTK Yayınları.
Küçük, C. (1980). Bulgar İhtilâli’nin (1876) İngiliz Kamuoyunda Uyandırdığı Tepki ve Bunun Osmanlı-İngiliz İlişkilerine Tesiri. Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 8-9, 117-166.
Küçük, C. (1988). II. Abdülhamid. İslâm Ansiklopedisi. C. 1. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (DİA) Yayını. Erişim 27 Ekim 2019, https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/1/C01000270.pdf.
Lapie, M. P. (1827). Carte Générale de la Turquie d’Europe et de la Grèce. Paris: Chez C. Picquet in (1830). Atlas de Choix ou Recueil de Cartes de Geographie Ancienne et Moderne Dressées par nos Meilleurs Auteurs. Paris: Chez J. Andriveau-Goujon. David Rumsey Map Collection at Stanford University Libraries, 30. Erişim 8 Aralık 2019, https://searchworks.stanford.edu/view/11514034
Ortaylı, İ. (2000). Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahallî İdareleri (1840-1880). Ankara: TTK Yayınları.
Pribram, A. F. ve Coolidge, A. C. (1921). The Secret Treaties of Austria-Hungary, 1879-1914. V. II. Cambridge: Harvard University Press.
Rupp, G. (1925). The Reichstadt Agreement. The American Historical Review, 30 (3), 503-510. (Erişim: 7.11.2019), www.jstor.org/stable/1835578.
Stanford, E. (1886). The Eastern question in Europe and Asia Map. London: Edward Stanford Ltd. Erişim 17 Kasım 2019, https://www.loc.gov/resource/g7420.ct003773/?clip=351,2005,1571,1058&ciw=907&rot=0
Stoyanov, I. (2003a). Balgarskiyat vapros v evropeyskata politika prez 1876-1877 g. Istoriya na Balgariya 681-1944. v. I. Sofia: Sofi-R, 704-709.
Stoyanov, I. (2003b). Formirane na Balgarskata natsiya. Istoriya na Balgariya 681-1944. v. I. Sofia: Sofi-R, 622-629.
Şentürk, M. H. (1992). Osmanlı Devleti’nde Bulgar Meselesi (1850-1875). Ankara: TTK Yayınları.
Uzunçarşılı, İ. H. (1954). Tersane Konferansının Mukarreratı Hakkında Şûra Mazbatası. Tarih Dergisi, VI (9), 123-133.
Wyld, J. (1856). Treaty map shewing the boundaries of Russia & the Eastern European states. London: Published by James Wyld. Erişim 17 Kasım 2019, https://www.loc.gov/resource/g7001f.fi000094/?clip=1554,3988,1864,1434&ciw=855&rot=0