Soru-Cevap İlişkisi Bağlamında Hitabın Umumiliği

Kur’an’da on üç yerde قل ... يسألونك kalıbı ile Hz. Peygamber’e birtakım sorular yöneltildiği belirtilmekte ve bunlara cevap verilmektedir. Bu soruların dokuzu ahkâmla, beşi ise gayb ile ilgilidir. Gayba dair sorular geçmiş, hal ve geleceğe dairdir. Söz konusu âyetlerde gaybla ilgili mahiyet soruları cevapsız bırakılmış, sadece keyfiyetle ilgili bilgiler verilmiştir. Geçmişte yaşamış bir şahsiyet olarak Zülkarneyn’e dair soru ise Kur’an’ın kendi anlatı üslubu içerisinde müphem ifadelerle ibret ve öğüt temaları çerçevesinde cevaplanmıştır. Ahkâmla ilgili sorular, aile hukukundan savaş hukukuna, yenmesi helal olan yiyeceklerden içki ve kumara kadar İ�slâm toplumunun karakteristik özelliklerini belirleyen temel meselelerden müteşekkildir. Bunlara dönük cevaplar da soruların odaklandığı tikel olaylardan yola çıkarak evrensel hukuk normları vaz etmektedir. Ayrıca bazı cevaplarda sorulara dönük tarizler de vardır. Bu çalışma قل ... يسألونك kalıbı ile gelen sorular ve buna mukabil zikredilen cevaplar ile sınırlıdır. Sorular ve cevaplar, ahkam-gayb başlıkları ile tasnif edilmiştir. İ�lgili âyetler analiz edilirken kaynaklarda geçen sebeb-i nüzûllerin hemen hepsi aktarılmaya çalışılmıştır. Makalenin hacmi göz önünde bulundurularak âyetlerin konuları sadece soru-cevap ilişkisi bakımından mevzu bahis edilmiştir. Çalışmada, قل ... يسألونك kalıbı ile işaret edilen soruların Kur’an’ın evrensel cevaplara geçerken kullandığı bir üslup özelliği olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Generality of the Addressing in the Context of Question-Answer Relationship

In the Qur’ān, it is stated in thirteen places that the Prophet was asked with the sentence “They ask you ... Say:” and answers are given to these questions. Nine of these questions are related to judgment and five of them are related to the unseen. Questions about the unseen are about past, present and future. In these verses, questions about the nature of the unseen are left unanswered, only information about how is provided. As a person who lived in the past, the question about Zulkarneyn was conveyed in ambiguous expressions and admonition themes in the Qur’ān’s own narrative style. Questions about the law consist of basic issues that determine the characteristics of Islamic society, from family law to war law, from halal food to alcohol and gambling. The answers given to these questions have escaped from particular events and turned into norms of universal law. There are also some criticisms about the questions in some answers. This study is limited to the questions and answers that come with the “They ask you ... Say:” sentence. Questions and answers are classified under the headings of law-unseen. While analyzing the related verses, the occasions of the revelation mentioned in the sources are explained. Considering the volume of the article, the subjects of the verses were considered only in terms of question-answer relationship. In this study, it is concluded that the questions pointed to by with the “They ask you ... Say:” sentence are a stylistic feature that the Qur’ān uses to pass universal answers.

PDF

___

Abdülaziz el-Buhârî, Abdülazîz b. Ahmed b. Muhammed. Keşfü’l-esrâr. 4 Cilt. Beyrut: Darü’l-kütübi’l-İslâmî, ts.
Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillâh b. Mahmûd el-Hüseynî. Rûhu’l-meânî. 30 Cilt. Beyrut: Dârü ihyâi’t-türâsi’l-‘Arabî, ts.
Ateş, Abdurrahman. “Anlam Bütünlüğü Açısından Bakara 189. Âyet ile İlgili Bir Değerlendirme (Evlere Kapılarından Girmenin Hilaller Hakkındaki Soru ile Münasebetine Dair)”. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi [Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi = Journal of Mesned Divinity Researches] 7/2 (2016): 9-30.
Atiyye, Muhammed Sâlim. es-Süâl ve’l-cevâb fî âyâti’l-Kitâb. Medine: Mektebetü dâri’t-türâs, 1987.
Begavî, Muhyissünne Ebû Muhammed el-Hüseyn b. Mes‘ûd. Me‘âlimü’t-tenzîl. Thk. Muhammed Abdullah en-Nemr v.dğr. 8 Cilt. Riyad: Dârü Tayyibe, 1989.
Beyzâvî, Nâsıru’d-dîn Ebü’l-Hayr Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-te’vîl. 5 Cilt. Beyrut: Dârü ihyâi’t-türâsi’l-‘Arabî, ts.
Cürcânî, es-Seyyid eş-Şerîf Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Ali. elet-Ta‘rîfât. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 2000. Dağdeviren, Alican. Kur’ân-ı Kerîm’de Sorular ve Cevaplar. Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, 2002.
Ebû Hayyân, Muhammed b. Yusuf. el-Bahru’l-muhît. Thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Ali Muhammed Muavvid. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1993.
Ebüssuûd, Ebüssuûd b. Muhammed el-İmâdî el-Hanefî. İrşâdü’l-akli’s-selîm ilâ mezâye’l-Kitâbi’l-Kerîm. Thk. Abdülkâdir Ahmed Atâ. 5 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Riyad el-hadîse, ts.
Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili, sad. İsmail Karaçam v.dğr. 10 Cilt. Fatih: Azim Dağıtım, ts.
İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunis: Daru’t-Tûnisiyye, ts.
İbn Atiyye, Kadî Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib. el-Muḥarrerü’l-vecîz fî tefsîri’l-Kitâbi’l-ʿAzîz. Thk. Abdüsselam Abdüşşâfî Muhammed. 6 Cilt. Beyrut: Darü’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 2001.
İbn Cevzî, Ebü’l-ferec Cemâlüddin Abdurrahman b. Ali. Zâdü’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr. 9 cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1984.
İbn Cüzey, Muhammed b. Ahmed b. Muhammed. et-Teshîl li ‘ulûmi’t-tenzîl. Thk. Muhammed b. Seyyidî Muhammed Mevlây. 4 Cilt. Kuveyt: Dârü’d-dıyâ, 2013.
İbn Ebî Hâtim, Abdurrahman b. Muhammed b. İdris. Tefsîrü’l-Kur’ani’l-‘Azîm. Thk. Es’ad Muhammed et-Tayyib. 10 Cilt. Riyad: Mektebetü Nezâr Mustafa el-Bâz, 1997.
İbn Kesîr, İmâdüddîn Ebü’l-Fidâ İsmail. Tefsiru’l-Kur’ani’l-‘Azîm. Thk. Mustafa es-Seyyid Muhammed v.dğr. 15 Cilt. Cîze: Müssesetü Kurtuba, 2000.
Kâsımî, Muhammed Cemâleddîn. Mehâsinü’t-te’vîl. 17 Cilt. Kahire: Dârü ihyâi’l-kütübi’l-‘Arabiyye, 1957.
Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebûbekr. el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’ân. Thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî, Muhammed Rıdvân Araksûsî, Mâhir Habbûş. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risale, 2006.
Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Mahmud. Te’vîlâtü Ehli’s-sünne. Thk. Mecdî Baslûm. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 2005.
Mâverdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Habîb. en-Nüket ve’l- ‘uyûn. Thk. es-Seyyid b. Abdülmaksud b. Abdürrahim. 6 Cilt. Beyrut: Darü’l-kütübi’l-‘ilmiyye, ts.
Nesefî, Ebü’l-Berekât Ahmed b. Mahmud. Medârikü’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl. Thk. Yusuf Ali Büdeyvî. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kelimi’t-tayyib, 1998.
Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kâsım el-Huseyn b. Muhammed. Müfredâtü elfâzi’l-Kur’ân. Thk. Safvân Adnâd Dâvûdî. Dimeşk: Dârü’l-kalem, 2002.
Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kâsım el-Huseyn b. Muhammed. Tefsîrü’r-Râgıb el-İsfahânî. Thk. Muhammed Abdülazîz Besyûnî. 5 Cilt. Tanta: Câmiatü Tanta, 1999.
Râzî, Fahreddin Ömer b. el-Hüseyn b. el-Hasen. Mefâtihu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrut: Dârü’l-fikr, 1981.
Sa’lebî, Ebû İshâk Ahmed. el-Keşf ve’l-Beyân. Thk. Ebû Muhammed b. Âşûr. 10 Cilt. Beyrut: Dârü ihyâi’t-türâsi’l-‘Arabî, 2002.
Sekkâkî, Ebû Yakub Yûsuf b. Ebî Bekr Muhammed b. Ali. Miftâhu’l-‘ulûm. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1987.
Süyûtî, Celâleddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. el-İtkân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Dârü’l-kitâbi’l-‘Arabî, 2003.
Semarkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed b. Ahmed. Bahrü’l-‘ulûm, thk. Ali Muhammed Muavviz, Adil Ahmed Abdü’l-Mevcûd. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1993.
Seyyid Kutub, Fî Zilâli’l-Kur’an. Trc. İ. Hakkı Şengüler, Emin Saraç, Bekir Karlığa. 16 Cilt. İstanbul: Hikmet Yayınları, 1979.
Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed. ed-Dürrü’l-mensûr fi’t-tefsîr bi’l-me’sûr. Thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 17 Cilt. Kahire: Merkezü Hicr li’l-buhûs ve’d-dirâsât el-İslâmiyye, 2003.
Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâleddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. Lübabü’n-nükûl fî esbâbi’n-nüzûl. Thk. Halid Abdülfettah Şibl. Beyrut: ‘Alemü’l-kütüb, 2002.
Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’lKur’ân. Thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî v.dğr. 26 Cilt. Cîze: Dârü Hicr, 2001.
Tokur, Behlül, “Kur’an’da Soru Kalıpları ve Metaforlar”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 36 (2011): 106-118.
Vâhidî, Ebu’l-Hasan Ali b. Ahmed. Esbâbü nüzûli’l-Kur’ân. Thk. Kemal Zağlul. Beyrut: Darû’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1998.
Zerkeşî, Bedreddin Muhammed b. Abdullah. el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-fikr, 2001.
Zürkânî, Muhammed Abdülazîm. Menâhilü’l-‘irfân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. Thk. Ahmed b. Ali. 2 Cilt. Kahire: Dârü’l-hadîs, 2001.