Etkin bir sulamanın önündeki sorunların tespit edilmesinin yanı sıra Türkiye’de tarımın yoğun olarak yapıldığı havzalarda çiftçi gelirinin maksimizasyonu için, o işletmede hangi ürünün yetiştirilmesi gerektiği, o ürünün hangi ekiliş oranında yetiştirileceği ve ne kadar sulama suyu uygulanacağı belirlenerek o havzada yetiştirilmesi gereken bitkilerin optimizasyonu yapılmalıdır. Söz konusu bu çalışmada bitki deseni optimizasyonu çalışmaları yapılırken temel veri olarak bitki su tüketimleri ve bitkilerin üretim maliyet ve net gelirleri kullanılmıştır. Bitkilerin su tüketimleri Penman Monteith yöntemiyle hesaplanmıştır. Bitkilerin su tüketimleri 10’ar günlük dönemler için hesaplanmış ve toplamları alınarak aylık ve mevsimlik su tüketimleri elde edilmiştir. Bitkilerin tam sulama (%100 su) ve kısıntılı sulamalar (%80, %60 ve %40 su) için sulama zaman planlarının (sulama programlarının) elde edilmesinde IRSIS yazılımı kullanılmıştır. Her bitki için sulama suyu miktarları ve verim değerlerinden yararlanılarak sulama suyu-verim ilişkisi elde edilmiştir. Daha sonra doğrusal olmayan programlama tekniği ile her havza için farklı su kaynağı kapasitelerinde maksimum işletme gelirini sağlayacak optimum bitki deseni belirlenmiştir. Sonuç olarak çalışmaların yürütüldüğü havzalarda 100 da büyüklüğündeki bir tarım işletmesi için toplam sulama suyu ihtiyacı ve net gelir değerleri elde edilmiştir. Sulama politikaları ve sulama etkinliği konusunda çalışan kamu-kurum ve özel sektör uzmanlarının ve karar vericilerin sulama yatırımı ve işletilmesi konularında politika geliştirmede kullanabileceği bilgiler elde edilmiştir.

In addition to detecting problems with an effective irrigation, for the maximization of farmer incomein the basins where agriculture is concentrated in Turkey, it is necessary to optimize the crops in thatbasin by determining the crops that should be grown, the area at which the crops will be grown andhow much irrigation water will be applied. In this study plant water consumption and productioncosts and net income of plants were used as basic data in crop pattern optimization studies. The waterconsumption of plants is calculated by Penman Monteith method. The water consumption of the plantswas calculated for 10-day periods and the monthly and seasonal water consumption was obtained bytaking the totals. IRSIS software was used to obtain irrigation programs for full irrigation (100% water)and deficit irrigations (80%, 60% and 40% water). Irrigation water-yield relationship was obtained by using irrigation water quantities and yield values for each plant. The non-linear programming techniquewas then used to determine the optimal crop pattern for each basin to provide maximum operatingrevenue for different water resource capacities. As a result, total irrigation water needs and net incomevalues were obtained for a farm in the size of 10 ha in the basins where the studies were carried out.Information on the use of irrigation policies and irrigation efficiency by public-private and private sectorexperts and decision-makers on irrigation investment and management issues has been obtained.