ÖZEL EĞİTİM ALANINDA ÇALIŞAN PERSONELİN TÜKENMİŞLİK DÜZEYLERİNE ETKİDE BULUNAN FAKTÖRLERİN İNCELENMESİ

Özel eğitim, birçok sorunun bir arada yaşandığı bir alandır. Özel eğitim personeli, mesleki sorumluluklarının, zihinsel engelli çocukların ve ailelerinin özelliklerinden kaynaklanan birçok problemle karşı karşıyadır. Yaşanan ve çözülemeyen birçok sorun personelde; strese, tatminsizliğe, psikolojik ve fiziksel sorunlara, verimlilikte düşüşe, işten ayrılmalara ve tükenmişliğe neden olabilmektedir. Bu araştırma, özel eğitim alanında çalışan personelin tükenmişlik düzeylerine etkide bulunan faktörleri incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırmaya, Ankara’da Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı 9 özel eğitim merkezlerinde çalışan toplam 233 personel katılmıştır. Oransız küme örnekleme ile seçilen bu personel araştırma nüfusunu oluşturmaktadır.Kişisel Bilgi Formu ile personelin demografik ve çalışma hayatına ait özellikleriayrıca Maslach Tükenmişlik Ölçeği ile personelin tükenmişlik düzeyleri belirlenmeye çalışılmıştır. Analizler Sosyal Bilimler için İstatistik Paketi program (SPSS) versiyonu 22.0 ile yapılmıştır. Personel MTÖ’nün üç alt ölçeği olan duygusal tükenmeden 1.41, duyarsızlaşmadan 0.94 puan ve düşük kişisel başarı hissinden 2.69 puan almıştır. Personelin ortalama tükenmişlik düzeyine sahip olduğu saptanmıştır. Bu üç alt ölçek ile özel eğitim alanında çalışmayı isteyerek seçme, şu an yerine getirdiği mesleğin kendisine uygun olduğunu düşünme, emekli oluncaya kadar bu alanda çalışmayı düşünme ve çalışılan çocukların sahip olduğu engel türünün kendilerini zorlama durumları arasında istatistiksel düzeyde anlamlı bir fark olduğu belirlenmiştir (p <0.05). Araştırma özel eğitim alanında tükenmişlikten kaçınmanın neredeyse imkansız olduğunu göstermiştir. Personel, psikolojik, sosyal, ekonomik ve sağlık açısından birçok sorunla karşı karşıyadır. Personelin aldığı ücretin artırılarak finans sorunlarının çözülmesi, boş zamanları ve hizmet içi eğitimlerin artırılması, personelin güçlendirilmesi ve desteklenmesi personeli tükenmişlikten koruyabilecek etkili stratejiler olarak dikkat çekmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Özel eğitim personeli, tükenmişlik, endüstriyel sosyal hizmet, zihinsel engelli çocuk, özel eğitim

Investigation the Effects of The Burnout Levels of Personnel Working in Special Education Institutions

Special education is an area that is experiencing many problems. Special education personnel are confronted with problems due totheir professional responsibilities and characteristics of children with mental disabilities and their families. Many problems which have been experienced and remain unsolved might cause stress, dissatisfaction, psychological and physical problems, lack of productivity, job leaves and burnout in personnel. This research aims to examine variables effecting the burnout level of the personnel.A total of 233 personnel working in 9 private special education centers affiliated to the Ministry of National Education participated in the research in Ankara. The sampling personnel of the researchwas selected by unproportional cluster method.PersonalInformationFormpreparedby theresearcherwas used to determine thedemographic and working characteristics of personnel. Moreover, MaslachBurnoutInventory was used to measure theburnout level of the personnel. The analyses were conducted using the Statistical Package for Social Sciences (SPSS) program version 22.0. Personnel were scored 1.41 from the emotional exhaustion, 0.94 from the depersonalization, and 2.69 from the lack of personal accomplishment on the three subscales of MBI. It was determined that personnel have an averageburnoutlevel. A statistically significant difference was found between these three subscales and voluntarily choosing to work in the field of special education, thinking that their current job is suitable for them, thinking about working in the field of special education until retirement and how much the kind of disability challenges them (p<0.05). The research has shown that it is almost impossible to avoid burnout in the field of special education. Personnel are confronted with many problems in terms of psychological, social, economic and health.It is suggested that solving financial problems by increasing the salaries, increasing leisure time and in-service training, strengthening and supporting staff are effective strategies to protect staff from burnout.

Keywords:

Special education personnel, burnout, industrial social work, children with mental disabilities, special education,

PDF

___

Akçamete, G., Kaner, S., ve Sucuoğlu, B. (1998). Engelli ve engelli olmayan çocuklarla çalışan öğretmenlerin tükenmişlik ve iş doyumu arasındaki ilişkinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi,VI. Ergonomi Kongresi, Ankara: Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları.
Akçamete, G., Kaner S. ve Sucuoğlu, B. (2001). Öğretmenlerde tükenmişlik, iş doyumu ve kişilik, Ankara: Nobel Yayınevi.
Aksoy,Ş.U. (2007).Eskişehir iliözel eğitimkurumlarındaçalışan öğretmenlerin tükenmişlikdüzeylerinindeğerlendirilmesi. (YayımlanmamışYüksekLisansTezi). Eskişehir:OsmangaziÜniversitesiSağlıkBilimleriEnstitüsü.
Astrom, S., ve Diğerleri. (1991). Staff burnout in dementia care relations to empaty and attitudes.International Journal of Studies. 28(1), 155-159.
Banks, S.R., ve Necco, E.G. (1990). The effects of special education category and type of training on burnout in special education teachers. Teacher Education and Special Education, 13, 198-191.
Barling, J., ve Macintyre, T.A (1993). Daily work role stressors, mood and emotional exhaustion. Work and Stress. 17(4), 21-28.
Başaran,B.I. (1999). Zihinsel,görmeveişitmeözürlüçocuklaraeğitimverenözel eğitimkurumlarında çalışanöğretmenlerinkişiliközelliklerininbelirlenmesive karşılaştırılması.(Yayınlanmamış Doktora Tezi).İzmir:DokuzEylülÜniversitesi.
BillingsleyBS.(1995). Improvingtheretentionofspecialeducationteachers;FinalReport.RTI Project 5168:ResearchTriangle Inst. NC.NT.
Çam,M.O. (1991).Hemşirelerdetükenmişlik(burnout) sendromunun araştırılması, (YayınlanmamışDoktora Tezi),Ege ÜniversitesiSağlıkBilimleri Enstitüsü,İzmir.
Çokluk,Ö.(1999). Zihinsel veişitmeengellilerokullarındagörevyapanyöneticive öğretmenlerdetükenmişliğinkestirilmesi, (YayınlanmamışYüksek Lisans Tezi), AnkaraÜniversitesiSosyalBilimlerEnstitüsü,Ankara.
Coyle, D., Edwards D., Hannigan, B. Fothergill, A., Burnard, P. (2005). A systematic review of stress among health social workers. International Social Work. 11(48), 201-211.
Eker, A., Taylan, B., Sapancalı, F. (1993). Meslekten yılgınlığın psikososyal temellerinin ergonomik açıdan değerlendirilmesi. 4. Ergonomi Kongresi. İzmir, MPM Yayınları: 509, 115-122.
Ergin,C.(1992).Doktorvehemşirelerdetükenmişlikve MaslachTükenmişlikÖlçeğinin uyarlanması. VII.UlusalPsikolojiKongresiBilimselÇalışmaları. Ankara:Türk PsikologlarDerneğiYayını,143-154.
Felton, J.S. (1998). Burnout as a clinical entity-its importance in health care workers. Occupational Med. (Oxf), 48 (4), 237-50.
Freudenberger, H.J. (1974). Staff burnout. Journal of Social Issues. 30, 159-165.
Freudenberger, H.J. (1989) Burnout: Past, present, and future concerns. Professional Burnout in Medicine and the Helping Professions (Editors: D.T. Wessells, Jr. Austin., H. Kutscher, Haworth Press, 1-9.
Gillespie, D.F. (2000). Organizational structure and performance, 155-168 içinde the Handbook on Social Welfare Administration. Rina, Patti (Editor), Newbury Park: Sage Publications, Inc.
Işıkhan, V. (2002). Yardım edici mesleklerde tükenmişlik sendromu. Sosyal Hizmetler Dergisi. 2(13), 14-22.
Kalliath, T.J., Gillespie, D.F., Driscoll, M.P.O., ve Bluedorn, A.C. (2000). A test of the Maslach Burnout Inventory in three samples of healthcare professionals. Work and Stress. 14 (1), 35-50.
Karahan, S. (2008). Özel eğitim okullarında çalışan eğitimcilerin öz yeterlik algılarının ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul. MarmaraÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü.
Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemi.Nobel Yayınları, Ankara.
Karasu, T. ve Mutlu, Y. (2014). Öğretmenlerin perspektifinden özel eğitimde yaşanan sorunlar ve çözüm önerileri: Muş il örneği. Muş Alparslan Üniversites Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 44-66.
Lenhart, C.R. (1980). Faculty burnout and some reasons why. Nursing Outlook. July, 54-59.
Lo, W.T. (2005). Task-Centered groupwork: Reflections on practice. International Social Work.1 (48), 455-465.
Maslach, C. (1982).Burnout: The Cost of Caring. New Jersey, Prentice Hall., 32-39.
Mong, P.K., ve Tam, S.K (2005). Job stress perceived inequity and burnout among school social workers in Hong Kong. International Social Work. 1 (48), 467-483.
Oruç, S. (2007).ÖzelEğitimalanındaçalışanöğretmenlerintükenmişlik düzeylerininbazı değişkenleraçısındanincelenmesi (AdanaIli Örneği), (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Adana.
Özmen, H. (2001). Görme engelliler okullarında görev yapan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri. (Yayınlanmamış YüksekLisansTezi).Ankara:Gazi ÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü.
Sucuoğlu, B.veKuloğlu,N.(1996).Özürlüçocuklarlaçalışanöğretmenlerde tükenmişliğindeğerlendirilmesi.TürkPsikoloji Dergisi,10(36),44-60.
Vızlı, C. (2005).Görme engelliler ilköğretim okullarında çalışan öğretmenlere normal ilköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin karşılaştırılması üsküdar ilçesi örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Yiğit, A. (2007). Özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin iş doyumu, tükenmişlikveruhsağlıkdüzeylerinin çeşitlideğişkenleraçısından incelenmesi. (YayımlanmamışYüksekLisansTezi).NiğdeÜniversitesi SosyalBilimler Enstitüsü.
Zabel,M.K.,Dettmer,P.A.veZabel,R.H.(1984). Factorofemotional exhaustion, depersonallizationandsenseof accomplishmentamongteacherof the giflet,Giflet-ChildQuarterly,28(2),65-69.