Türkiye’de Yükseköğretimin Gelişimi, Güncel Durumu ve Eleştirisi

Modern yükseköğretim Avrupa’da gelişmiştir. Ancak, Batı Avrupa ülkelerinde yükseköğretime daha geniş halk kitlelerinin erişimi, demokratik, laik ve sosyal devlet anlayışının gelişmesi ve yaygınlaşmasıyla artmıştır. Bu gelişmeler daha sonra dünyanın diğer ülkelerine ve Türkiye’ye de yansımıştır. Türkiye’de de modern yüksek öğretim 19. Yüzyılda başlamıştır. Ancak, Cumhuriyetle birlikte laik, karma ve bütüncül bir yapıya kavuşturulduğu görülmektedir. 1980 sonrası dönemde Türkiye’de üniversite sayısı hızla artmış ama yükseköğretim daha piyasa odaklı bir kamu hizmeti haline gelmiştir. Bu son gelişmeler yükseköğretime erişimi artırsa da, yükseköğretimin kalitesi, üniversitelerin özerkliği ve alt sosyoekonomik sınıf mensuplarının yükseköğretime erişimi azalmıştır. Bu çalışma, modern üniversite anlayışının Avrupa’da ve Türkiye’de gelişimini kısaca ortaya koyarak, üniversitelerin Türkiye’deki güncel durumlarını irdelemektedir.

Anahtar Kelimeler:

Yükseköğretim, Üniversite, Kalite, Erişim, Özerklik

The Development of Higher Education in Turkey, its Current Status and a Critique

Modern higher education had been developed in Europe. Yet, access to higher education by the general public was widened in the Western European countries as the understanding and implementation of democratic, secular and social welfare state were enhanced. These developments have also been spread to other countries as well as to Turkey. In Turkey, the development of modern higher education started in the 19th century. Yet, it became secular, united and accessible to females particularly during the Republican Era. After the 1980s, the number of universities has increased rapidly and higher education has become a more market based public service. These recent developments seem to have increased the access to higher education but the quality of the higher education, the autonomy of universities and the accessibility of higher education to lower socioeconomic classes have diminished since the early 1980s. This study presents a brief historical development of modern higher education in Europe and Turkey, and discusses the contemporary status of universities in Turkey.

Keywords:

Education, University, Quality, Access, Autonomy,

PDF

___

yararına üreterek sunabilmelidir. Üniversiteler, tüm unsurlarını eğitim,
öğretim, araştırma ve hizmet sunumu aşamalarına katabilen, demokratik ve
özerk kurumsal yapılara dönüştürülmelidir. Türkiye’de yükseköğretime
yönelik artan talebi karşılamak için nicel artış kadar, niteliksel ve kaliteli bir
yükseköğretim sunulma yönünde politikalar izlenmelidir.
Acar, M. 2012, “Üniversitelerde Yeniden Yapılanmanın Aciliyeti ve Yeni Üniversitelerin Sorunları”, Eğitime Bakış Dergisi, 8 (23): 21-27.
Akademisyen Girişimi, 2007, “Türkiye’nin Yükseköğretim Stratejisi (Taslak) Raporuna İlişkin Bir, Ankara Üniversitesi Akademisyen Girişimi, Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 5 (Yaz): 144-165.
Cangızbay, K. 2003, “Sürekli Seferberlik ve Teyakkuz Rejiminin Kurumu Olarak Üniversite”, Toplum ve Bilim, 97: 81-92.
Çarıkçı, H. İ. 2015, 2023 Perspektifinde Üniversiteler ve Süleyman Demirel Üniversitesi, yayın evi ve yeri yok.
Doğan, D. 2013, “Yeni Kurulan Üniversitelerin Sorunları ve Çözüm Önerileri”, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 3 (2, Ağustos): 108-116.
Erdem, A. R. 2004, “Türkiye’de Yükseköğretim ve Değişimi”, Eğitim, Bilim ve Düşünce Dergisi, 4 (2): 166-175, erişim: 10.03.2015, http://www.universite- toplum.org/summary.php3?id=190.
ERG (Eğitim Reformu Girişimi), 2013, Eğitim İzleme Raporu 2012, ERG, Sabancı Üniversitesi, İstanbul.
ERG (Eğitim Reformu Girişimi), 2009, Eğitim İzleme Raporu 2008, ERG, Sabancı Üniversitesi, İstanbul.
Gül, H., S. Sallan Gül, Kaya, E. & Alican, A. 2010, “Main Trends in the World of Higher Education, Internalization and Industrial Autonomy”, Procedia Social and Behavioral Sciences”, 9, 1878-1884.
Günday, D. & Günday, A. 2011, “1933’den Günümüze Türk Yükseköğretiminde Niceliksel Gelişmeler”, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 1 (1), Nisan, 1-22.
Gündoğar, D., S. Sallan Gül, Uskun, E., Demirci, S. & Keçeci, D. 2007, “Üniversite Öğrencilerinde Yaşam Doyumunu Yordayan Etkenlerin İncelenmesi”, Klinik Psikiyatri Dergisi, 10 (1), 14-27.
Gürüz, K. 2001, Dünyada ve Türkiye’de Yükseköğretim (Tarihçe ve Bugünkü Sevk ve İdare Sistemleri), ÖSYM Yay. 4, Ankara.
HDR, 2010, Human Development Report 2014, The Real Wealth of Nations: Pathways to Human Development, NY.
HDR, 2014, Human Development Report 2014, Sustaining Human Progress: Reducing Vulnerabilities and Building Resilience, New York.
Hoşgör, Ş. & Tansel, A. 2010, 2050’ye Doğru Nüfusbilim ve Yönetim: Eğitim, İşgücü, Sağlık ve Sosyal Güvenlik Sistemlerine Yansımalar. İstanbul: UNFPA ve TÜSİAD. Yayın no: TÜSİAD/T/2010/11/505.
Kaya, H. E. & Erdinç, A. 2014, “Türkiye’de Sürekli Eğitim Merkezleri”, 23. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı (Uluslararası Katılımlı) (21. Yüzyılda Eğitime Kültürel Bakış), 4-6 Eylül 2014, Özeti Basılmış Sözlü Bildiri, Kocaeli Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Kocaeli.
ODTÜ, 2011, Yükseköğretimin Yeniden Yapılandırılması: Görüş ve Öneriler, Komisyon Raporu, Ankara.
OECD, 2013a, Education Indicators in Focus – 2013/04 (April).
OECD, 2013b, Education at a Glance, OECD Indicators 2013.
OECD, 2012, Education at a Glance 2012: OECD Indicators, OECD Publishing,
ÖSYM (Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi), 2010-2012, Yükseköğretim İstatistikleri, Ankara.
Özdem, G. & Sarı, E. 2008, “Yükseköğretime Yeni Bakış Açılarıyla Birlikte Yeni Kurulan Üniversitelerden Beklenen İşlevler”, Bilim Eğitim ve Düşünce Dergisi, 8 (1), 8.
Şahin, Y. E. & Erşen A.2008, “Bilimin Ekonomi Politiği”, Bilim ve İktidar, (Der.) E. Candan ve diğerleri, Dipnot Yayınları, Ankara.
Şen, Z. 2012, “Türkiye’de Yükseköğretim Sistemi Eleştirileri Ve Öneriler”, Yükseköğretim Dergisi, 2 (1), 1-9.
Şenses, F. 2007, Uluslararası Gelişmeler Işığında Türkiye Yükseköğretim Sistemi: Temel Eğilimler, Sorunlar, Çelişkiler Ve Öneriler, Economic Research Center, ODTÜ, Ankara.
UNESCO, 2010, EFA Global Monitoring Report, Paris.
URAP, 2013, Basın Açıklaması Ekim-2013, URAP (University Ranking by Academic Performance), web adresi: www.urapcenter.org, Erişim Tarihi: 19.03.2014.
TED, 2011, Yükseköğretimin Yeniden Yapılandırılması: Görüş ve Öneriler, Ankara.
Yılmaz, H. H. 2007, İstikrar Programlarında Mali Uyumda Kalite Sorunu: 2000 Sonrası Dönem Türkiye Deneyimi, TEPAV Yayını, Ankara.
YÖK, 2007, Türkiye’nin Yükseköğretim Stratejisi, Yükseköğretim Kurulu, Ankara.
Yücebaş, M. 2007, “İdeolojik Bir Süreç Olarak Operasyonel Üniversiteden Girişimci Üniversiteye: Yeni Üniversitenin Reklam İmgeleri”, İletişim Araştırmaları, 5 (1), 39-74.