Evdirrehîm Rehmî Hekkarî û Berhemên Wî Yên Ji Bo Biçûk, Ciwan û Jinan

Evdirrehîm Rehmî Hekkarî, wek nivîskar û rewşenbîrekî tesîreke mezin li edebiyata Kurdî kiriye. Wî di gelek kovar û rojnameyên wek Jîn, Serbestî û Ehli Sünnetê de nivîs belav kirine. Ligel wê hêbetek kitêb jî li paş xwe hêlane. Rehmî Hekkarî zêdetir bi helbestên xwe yên Kurdî -yên ku di Jînê de belav bûne- û nivîsên xwe yên Ehli Sünnetê de weşiyane dihête nasîn. Lê ji ber ku berhemên wî hemû negeheştine ber destê xwendevanan gelek aliyên wî yên dî nehatîne zanîn. Ji wan yek a girîng ku em jî dê di vê gotarê de behsê jê bikin, nivîskariya wî ya derbarê zarok, ciwan û jinan de ye. Rehmî Hekkarî hem bi Kurdî hem jî bi Tirkî, gelek berhem ji bo biçûkan nivîsîne ku di nav wan de yên rasterast bo zarokên xwe nivîsîne gelek balkêş in. Lewra wî ji bo her çar zarokên xwe bi navê wan, çar berhemên cuda nivîsîne. Ji bilî wan, du berhemên dî yên Tirkî hene ku dîsa ji bo biçûkan nivîsîne. Dîsa hem di kovara Jînê de hem jî di Gaziya Welat-1ê de wî bang li zarokan kiriye. Helbet tabloyên kêşana lêkerên Kurdî ku bi kovara Jînê ji bo zarok û ciwanên Kurd hatine belavkirin jî di tarîxa edebiyata Kurdî de ciheke girîng digirit. Bi vî şiklî ew aliyên taybet yên Evdirrehîm Rehmî Hekkarî zêde nahên nasîn, em jî dê di vê gotarê de hewl bidin ku wan pêşkêş bikin da ew nivîskar zêdetir bête nasîn. Lê ji ber ku naverok û mijarên wan berheman berfireh in em dê di vê gotarê de tenê behsa berhemên Rehmî Hekkarî yên Kurdî bikin.

Anahtar Kelimeler:

Evdirrehîm Rehmî Hekkarî, Rewşenbîrî, Edebiyata Zarokan, Ciwan

Evdirrehim Rehmi Hekkari and His Works for Children, Youth and Women

Evdirrehim Rehmi Hekkari, as an author and intellectual, had a great influence on Kurdish literature. He has published his writings in several magazines and newspapers, such as Jin, Serbesti and Ehli Sunnet. He has also left a great number of books behind. Rehmi Hekkari is mostly known for his Kurdish poems that are published in Jin, and his writings in Ehli Sunnet. Due to the lack of information regarding all his works, many of his features remain unknown by the readers. One of the important ones, on which this research focuses, is his authorship about children, youth and women. Rehmi Hekkari has conducted many works, both in Kurdish and Turkish languages, for children and those which are written directly for his own children have very interesting side. Therefore, he has done for works for each of his four children. Apart from his own children, he also has two more works written in Turkish language dedicated to children. Also, in both magazines, Jin and Gaziya Welat, he has directly addressed to children. Indeed, the Kurdish word conjugation tables that are offered to Kurdish children and youth in Jin magazine have important place in the history of Kurdish literature. However, the special sides of Evdirrehim remain unknown, and in this regard, this work is aimed to introduce them so that this author gets more recognition. On the other hand, due to the wideness of context and subjects of these works, this research focuses only on Rehmi Hekari’s works that are written in Kurdish language.

Keywords:

Evdirrehim Rehmi Hekkari, Intellectuality, Childen’s Literature, Youth,

PDF

___

Abdurrahim Pertev [Rehmî Hekkarî]. (1340/1924). Esir Çocuklara Ahlâk Aşısı. (İkinci Baskı). İstanbul: Necm-i İstikbâl Matbaası. [Abdurrahim Pertev, 1919].
Abdurrahim Pertev [Rehmî Hekkarî]. (1919). Garib Çocuklara Ahlâk Aşısı. Bakü.
Abdurrahim Rahmi. (1919). “Kürdçe Yazılar.” Serbestî. jimar: 480: r. 1. (29 Nisan).
Bozarslan, M. E. (1968). Alfabe. İstanbul: Sim Matbaacılık. [çapa duyem: (1996). Uppsala: Weşanên Deng].
Bozarslan, M. E. (1979). Meyro. İstanbul: Çıra Yayınları.
Bozarslan, M. E. (1981a). Meyro. Boras: Invandrarförlaget.
Bozarslan, M. E. (1981b). Mîr Zoro. [çapa duyem: (1999). Amed: Weşanên Deng].
Bozarslan, M. E. (1982a). Gurê Bilûrvan. [çapa duyem: (2000). Stenbol: Weşanên Deng].
Bozarslan, M. E. (1982b). Kêz Xatûn. [çapa duyem: (2002). Stenbol: Weşanên Deng].
Bozarslan, M. E. (1984). Serketına Mırişkan. [çapa duyem: (2005). Stenbol: Weşanên Deng].
Bozarslan, M. E. (1985). Pepûk. [çapa duyem: (2006). Amed: Weşanên Deng].
Bozarslan, M. E. (1987). Masıyên Beji. [çapa duyem: (2007). Amed: Weşanên Deng].
Bozarslan, M. E. (1988). Jı Dinan Dintır. [çapa duyem: (2009). Amed: Weşanên Deng].
Bozarslan, M. E. (1989). Ilmê Tûrık. Uppsala: Weşanên Deng. [çapa duyem: (2011). Amed: Weşanên Deng].
Bozarslan, M. E. (1990). Bûka Gulsın. Uppsala: Weşanên Deng.
Bozarslan, M. E. (1991). Mela Kuli. Uppsala: Weşanên Deng.
Bozarslan, M. E. (1997). Guli Xatun. Uppsala: Weşanên Deng.
Bozarslan, M. E. (1998). Kurê Mirê Masiyan. Uppsala: Weşanên Deng.
Bozarslan, M. E. (1999a). Keçıka Darin. Stenbol: Weşanên Deng.
Bozarslan, M. E. (1999b). Keçıka Qırşfıroş. Stenbol: Weşanên Deng.
Bozarslan, M. E. (2000). Ditınhezar. Stenbol: Weşanên Deng.
Bozarslan, M. E. (2002). Gulê û Sino. Stenbol: Weşanên Deng.
Bozarslan, M. E. (2007). Masıyên Beji. Amed: Weşanên Deng.
Bozarslan, M. E. (2009). Jı Dinan Dintır. Amed: Weşanên Deng.
Bozarslan, M. E. (Amd.). (1985). Jîn. (c.: 2). Uppsala: Weşanxaneya Deng.
Bozarslan, M. E. (Amd.). (1986). Jîn. (c.: 3). Uppsala: Weşanxaneya Deng.
Bozarslan, M. E. (Amd.). (1987). Jîn. (c.: 4). Uppsala: Weşanxaneya Deng.
Bozarslan, M. E. (Amd.). (1988). Jîn. (c.: 5). Uppsala: Weşanxaneya Deng.
E[bdurrehîm] Rehmî. (1919e [5 Nîsan 1335]). “Mirovînî.” Jîn. hej: 18: 13-14. [di nav de: Bozarslan 1987: 792-3].
Ebdurrehîm [Rehmî Hekkarî]. (b.t.). Mifta [Kilîla] Xwendinê. [di nav de: Ebdurrehîm Rehmî Ibn-i Pertew 1921: 17]
Ebdurrehîm Rehmî Hekkarî. (1919a). Gaziya Welat-I. İstanbul: Necm-i İstikbâl Matbaası
Ebdurrehîm Rehmî Hekkarî. (1920 [21 Hezîran 1336]). “Şehîdê Kurdistanê: Hemze.” Jîn [rojname]. 36: 2.
Ebdurrehîm Rehmî Ibn-i Pertew. (1921). Kürtçe Din Dersleri: Dersa Dîn. İstanbul: Necm-i İstikbâl Matbaası.
Ebdurrehîm Rehmî. (1919b [2 Temmuz 1335]). “Ji Bo Civata Dayîkan”. Jîn. hej: 22: 16. [di nav de: Bozarslan 1988: 942].
Ebdurrehîm Rehmî. (1919c [10 Şewat 1335]). “Nalîna Sêwîkî.” Jîn. hej: 11: 11-12. [di nav de: Bozarslan 1986: 12].
Ebdurrehîm Rehmî. (1919d [3 Kanûna Paşî 1335]). “Ji Bo Nesla Têt.” Jîn. hej: 8: 15-16. [di nav de: Bozarslan 1985: 408-10].
Ehmed, Rêwaz. (2005). Seretayek Der Barey Serhildanî Edebî Mindalanî Kurd. Hewlêr: Çapxaneya Wezareta Perwerdeyê. [ji neqla Tosun 2018].
Ekinci, M. (2016). “Lêkolîneke Li Ser Motîfên Lawiran Ên Ku Di Berhema M. Emîn Bozarslan Ya Rêzeçîrokên Lawiran A Bi Navê “Meselokên Lawiran” De Cih
Digirin.” Muş: Zanîngeha Mûş Alparslanê, Enstîtuya Zanistên Civakî. (Teza Masterê ya Çapnebûyî).
Evdirrehîm Rehmî. (1918 [1334]). ‘Eqîda Kurdan [Îmanê]. İstanbul: Necm-i İstikbâl Matbaası. [Berhem wek destxet e di arşîva me de].
Geverî, A. (2017). “Sê Tabloyên Ebdurrehîm Rehmî Hekarî Yên Derheq Kêşana Lêkerên Kurdî.” Derwaze. hj.: 1. r. 148-155.
Gürbilek, N. (2016). Kötü Çocuk Türk. İstanbul: Metis Yayınları.
Işık, Ü. (2017). “Xebatek Li Ser Ferhengên Kurdî.” Muş: Zanîngeha Mûş Alparslanê, Enstîtuya Zanistên Civakî. (Teza Masterê ya Çapnebûyî).
Subaşı, K. (2018). Girr û Gallî Mindallanî Kurd -Dîrokçeya Çapemenî û Medyaya Zarokan a Kurdî-. İstanbul: Nûbihar Yayınları.
Tâbibzâde Abdurrahim Rahmi ibn-i Pertev. (1334/1915). Esir Bir Çocuğun Başına Gelenler. Trabzon: Serasi Matbaası.
Tek, A. (2018a). Hâmîsiz Şâir, Babasız Metin: Mem û Zîn ve Osmanlıca Çevirileri Üzerine Bir Araştırma. İstanbul: Nûbihar Yayınları.
Tek, A. (2018b). “Ebdurrehîm Rehmî Hekkarî û Tehlîlek Li Ser Berhema Wî Ya Bi Navê Dersa Dîn.” Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. jimar: 6 (6): r. 839-858.
Tosun, T. (2018). “Edebiyata Zarokan A Kurdî Li Bakur.” Humanities Journal of University of Zakho. vol. (6)1. jimar: 1. r. 147-154.
Zapsu, Abdurrahim. (1918). Esir Bir Çocuğun Başına Gelenler. İstanbul: Jîn Neşriyat.
Zapsu, Abdurrahim. (1956a). İslâm Yavrusunun Kitabı. İstanbul: M. Sıralar Matbaası.
Zapsu, Abdurrahim. (1956b). Hâle’nin Din Soruları. İstanbul: Sıralar Matbaası.
Zapsu, Abdurrahim. (1956c). Metin’in Din Soruları. İstanbul: Sıralar Matbaası.
Zapsu, Abdurrahim. (1956d). Pertev’in Din Soruları. İstanbul: Sıralar Matbaası.
Çavkaniyên Digital:Kepir: www.spirez.net; www.spirez.org
Ciwan: www.spirez.net; www.spirez.org