Gerard’t Hooft’da Determinizm ve Özgür İrade

Özgür irade ve nedensellik tartışmaları düşünce tarihinin ilk dönemlerine kadar götürülebilir. Bu tartışmalar modern bilimin doğuşuna kadar devam etmekle birlikte her iki görüş için de ikna edici bir kanıt bulunamamıştır. Newton fiziği ile kendisine sağlam bir dayanak bulan nedensellik düşüncesi, kuantum fiziğinin geliştirilmesiyle ilk defa bu kadar ciddi biçimde sorgulanır hale gelmiştir. Bu bağlamda kuantum fiziğinin standart yorumu nedenselliğe karşı en büyük meydan okuma olarak algılanmıştır. Nedenselliğin olmaması demek, sebep-sonuç ilişkisinin ortadan kalkması ve evrende açıklanabilir bir düzenin olmadığı anlamına gelmektedir. Albert Einstein ve birkaç arkadaşının bu meydan okumaya karşı çıkışları da bilim insanlarının çoğunluğu tarafın-dan dikkate alınmamış ve standart yorum genel bir kabul görmüştür. Günümüze kadar sadece birkaç fizikçi bu yolda ısrar etmeyi sürdürmüştür. Bunlardan birisi de Gerard’t Hooft’tur. Biz bu çalışmada, Hooft’un kuantum teorisine bakış açısını, deterministik modelini dizayn eden felsefi görüşleriyle birlikte değerlendirmeyi amaçlıyoruz. Bu anlamda özellikle “Free Will in the Theory of Everything” adlı makalesinde ortaya koyduğu rasyonalist kurguyu göstermeye çalışacağız.

PDF

___

Aspect, Alain; Dalibard, Jean; Roger, Gérard. “Experimental Realization of Einstein- Podolsky-Rosen-Bo-hm Gedankenexperiment: A New Violation of Bell’s Inequalities”. Physical Review Letter 49, 2 (1982b): 91-94.

Aspect, Alain; Dalibard, Jean; Roger, Gérard. “Experimental Test of Bell’s Inequalities Using Time-Varying Analyzers”. Physical Review Letters 49, 25 (1982a): 1804-1807.

Barrow, John D. Olanaksızlık-Bilimin Sınırları ve Sınırların Bilimi, çev. Nermin Arık. İstanbul: Sabancı Üni-versitesi Yayınları, 2009.

Bell, John. S. “On the imposible Piloy Wave”. Foundations of Physiscs 12 (1982): 989-999.

Bell, John.S. “On the Einstein Podolsky Rosen paradox”. Physics Physique Fizika 1,3 (1964): 195-200.

Blasone, M.; Jizba, P.; Kleinert, H.” ‘t Hooft’s quantum determinism - path integral viewpoint”. Brazil Journal of Physics 35, 2b (2005): 497-502.

Bohm, David. “A Suggested Interpretation of the Quantum Theory in Terms of “Hidden” Variables. I”. Physical Review 85 (1952): 166-179.

Bohm, David. “A Suggested Interpretation of the Quantum Theory in Terms of “Hidden” Variables. II”. Phy-sical Review 85 (1952): 180 -193.

Cushing, James T. Fizikte Felsefi Kavramlar 2. çev. B. Özgür Sarıoğlu. İstanbul: Sabancı Üniversitesi Yayınları, 2006.

Demirtaş, Abdurrahman. Ansiklopedik Matematik Sözlüğü. Ankara: Bilim Teknik Kültür Yayınları, 1986.

Donald Mackay. The Clockwork Image. Londra: Inter -Varsity Yayınları, 1974.

Einstein, Albert; Podolsky, Boris; Rosen, Nathan. “Can Quantum-Mechanical Description of Physical Reality Be Considered Complete?”. Physical Review 4 (1935): 777-780.

Hall, Michael J.W. “Local Deterministic Model of Singlet State Correlations Based on Relaxing Measurement Independence”. Physical Review Letters 105, 250404 (2010): 21-25.

Halliwell, J.J. “Approximate decoherence of histories and ’t Hooft’s deterministic quantum theory”, Physical Review D 63, 8 (2001): 1-41.

Halpern, Paul. Einstein’in Zarı ve Schrödingerin Kedisi, çev. Serhat Atay. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi, 2015.

Hawking, Stephan. Ceviz Kabuğundaki Evren, çev. Kemal Çömlekçi. İstanbul: Alfa Yayınları, 2002.

Heisenberg, Werner. Parça ve Bütün, çev. Ayşe Atalay. İstanbul: Düzlem Yayınları, 1990.Hooft, Gerard’t. “Determinism in Free Bosons”. International Journal of Theoretical Physics 42 (2003): 355–361.

Hooft, Gerard’t. “Free Will in the Theory of Everything”. Determinism and Free Will- New In Insights from Physics, ed. F. Scardigli, 21-47. Switzerland: Springer Nature, 2019.

Hooft, Gerard’t. “How Does God Play Dice ? (Pre-)Determinism At The Planck Scale”. In Quantum [Un]speak-ables, ed.Reinhold A.Bertlmann and Arton Zeilinger, 307-316.

Berlin: Springer, 2002.Hooft, Gerard’t. “Quantum gravity as a dissipative deterministic system”. Classical Quantum Gravity, 16,10,3263(1999): 3263-3679.

Hooft, Gerard’t. “Quantum Mechanics And Determinism”. Eighth International Symposium on Particles, Strings and Cosmology, University of North Carolina at Chapel Hill, 2001.

Işıklı, Şevki. Kuantum Felsefesi. Ankara: Birleşik Yayınevi, 2012.

Jammer, Max. “The Philosophy of Quantum Mechanics: The Interpretations of Quantum Mechanics in Histo-rical Perspective” 7, 5. New York: John Wiley, (1974): 265-278.

May, Rollo. Özgürlük ve Kader, çev. Ali Babaoğlu. İstanbul: Okuyan Us Yayınları 4. Baskı, 2018.

Planck, Max. Modern Doğa Anlayışı ve Kuantum Teorisine Giriş, çev. Yılmaz Öner. İstanbul: Belge Yayınları, 2007.

Rosen, Nathan. Reminisicences, Albert Einstein: Historical and Cultural Perspectives, ed. G. Holton ve Y. El-kana, (Princeton: Princeton Üniversitesi Yayınları, 1982).

Stenger J. Victor. Bilinçsiz Kuantum, çev. Murat Havzalı. İstanbul: Ginko Bilim, 2019.

Taslaman, Caner. “Tanrı-Evren İlişkisi ve Mûcize Sorunu Açısından Determinizm, İndeterminizm ve Kuan-tum Teorisi”. M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi 31 (20 06/2), 163-186.

Torrome, A. Ricardo Gallego. “Finslerian version of ‘t Hooft deterministic quantum models”. Journal of Mat-hematical Physics 47, 7, 072101 (2006): 1-25.