Türkiye Ekonomisinde Tarımsal Enerji Tüketimi-Ekonomik Büyüme İlişkisi: Bir Saklı Eşbütünleşme Analizi

Enerji ekonomistlerine göre ekonomik büyüme ve kalkınmanın temelinde enerji faktörü yatmaktadır. Bu yaklaşımda enerji tüm mal ve hizmetlerin üretimi sürecinde olmazsa olmaz bir üretim faktörü olarak kabul edilmektedir. Ayrıca kalkınmanın başlangıcında tarımsal faaliyetlerin ön planda olduğu, tarımdan sanayiye sanayi sektöründen de hizmet sektörüne doğru bir yapısal dönüşümün gerçekleştiği bilinmektedir. Bununla birlikte gerek son yıllarda dünya ekonomisinde yaşanan gelişmeler gerekse tarım sektörünün ülkede kilit fonksiyonlar görmesi nedeniyle pek çok ülke bu sektörün gelişimine özel bir önem atfetmektedir. Tarım sektörünün gelişim göstermesi bu sektör tarafından kullanılan enerji miktarının da artırılması ihtiyacını gündeme getirmektedir. Enerji maliyetlerinin günden güne artış göstermesi tarım sektörünü zora sokmakla birlikte artan enerji tüketiminin ülkenin ekonomik büyümesini nasıl etkileyeceği bir araştırma konusu olarak ortaya çıkmaktadır. Enerji tüketimi-ekonomik büyüme ilişkisini araştıran literatür bu konuyu sektörel bazda nadiren ele almaktadır. Bu bağlamda; tarım sektöründeki enerji tüketiminin ekonomik büyümeyi etkileyip etkileyemeyeceği önem arz etmektedir. Bu çalışma tarımsal enerji tüketimi-ekonomik büyüme ilişkisini Türkiye ekonomisi için 1990-2018 döneminde araştırmayı amaçlar. Değişkenlerin durağanlık analizi için kullanılan ADF ve PP birim kök testi sonuçları değişkenlerin birinci farkında durağan hale geldiğini ortaya koymaktadır. Değişkenler arasındaki uzun dönem ilişkisi yeni nesil testlerden biri olan Hatemi J-Irandoust saklı eşbütünleşme testi kullanılarak araştırılmaktadır. Değişkenlerin katsayıları ve nedensellik ilişkisi sırasıyla FMOLS tekniği ve saklı hata düzeltme modeli ile incelenmektedir. Bulgular tarımsal enerji tüketimi + bileşeni ile ekonomik büyüme + bileşeni arasında bir eşbütünleşmenin varlığını göstermektedir. Bulgular aynı zamanda tarımsal enerji tüketimi + bileşeni ile ekonomik büyüme + bileşeni arasında pozitif bir ilişkinin varlığını işaret etmektedir. Son olarak ekonomik büyüme + bileşeninden tarımsal enerji tüketimi + bileşenine doğru işleyen tek yönlü bir nedensellik söz konusudur. Bu sonuçlar, Türkiye’nin ekonomik büyümesinde tarımsal enerji tüketiminin etki sahibi olduğunu göstermektedir. Çalışma, Türkiye ekonomisinin büyümesi için tarım sektörü ile ilişkili bazı politika tavsiyeleri sunabilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Ekonomik büyüme, Saklı eşbütünleşme, Türkiye, Saklı hata düzeltme modeli, Tarımsal enerji tüketimi

Agricultural Energy Consumption-Economic Growth Relationship in Turkish Economy: A Hidden Cointegration Analysis

According to energy economists, the energy factor underlies economic growth and development. In this approach, energy is accepted as an indispensable production factor in the production of all goods and services. In addition, it is known that agricultural activities are at the forefront at the beginning of development, and a structural transformation has taken place from agriculture to industry and from the industrial sector to the service sector. However, due to the developments in the world economy in recent years and the fact that the agricultural sector plays a key role in the country, many countries attach special importance to the development of this sector. The development of the agricultural sector brings the need to increase the amount of energy used by this sector. The increase in energy costs day by day puts the agriculture sector in a difficult situation, and how the increasing energy consumption will affect the economic growth of the country emerges as a research topic. The literature investigating the relationship between energy consumption and economic growth rarely addresses this issue on a sectoral basis. In this context; It is important whether energy consumption in the agricultural sector can affect economic growth. This study aims to investigate the relationship between agricultural energy consumption and economic growth for the Turkish economy in the period of 1990-2018. The results of the ADF and PP unit root tests used for the stationarity analysis of the variables reveal that the variables become stationary at the first difference. The long-term relationship between the variables is investigated using the Hatemi J-Irandoust hidden cointegration test, which is one of the new generation tests. The coefficients of the variables and the causality relationship are examined with the FMOLS technique and the hidden error correction model, respectively. The findings show the existence of a cointegration between the + component of agricultural energy consumption and the + component of economic growth. The findings also indicate the existence of a positive relationship between the + component of agricultural energy consumption and the + component of economic growth. Finally, there is a unidirectional causality running from the + component of economic growth to + component of agricultural energy consumption. These results show that agricultural energy consumption has an impact on Turkey's economic growth. The study can offer some policy recommendations related to the agricultural sector for the growth of the Turkish economy.

Keywords:

Agricaltural energy consumption, Economic growth, Hidden cointegration, Hidden error correction model,

PDF

___

Adom, P. K. (2011). Electricity consumption-economic growth nexus: The Ghanaian case. International Journal of Energy Economics and Policy, 1(1): 18-31.
Akyol, M. (2020). Enerji tüketiminin tarımsal katma değer üzerindeki etkisi: AB’ye üye geçiş ekonomileri için panel veri analizi. Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8: 59-64.
Alipour, A., Veisi, H., Darijani F., Mirbagheri, M. and Behbahani A. G. (2012). Study and determination of energy consumption to produce conventional rice of The Guilan Province. Journal of Agricultural Engineering Research, 58(3): 99-106.
Alpdoğan, H. (2021). Yapısal kırılma altında Türkiye’nin enerji tüketimi ile büyüme ilişkisi. Journal of Business and Trade, 2(1): 28-36.
Altiner, A. (2019). MINT Ülkelerinde enerji tüketimi ve ekonomik büyüme ilişkisi: panel nedensellik analizi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 10(2): 369-378.
Bayraç, H. N. (2010). Küresel enerji politikaları ve Türkiye: petrol ve doğal gaz kaynakları açısından bir karşılaştırma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1): 115-142.
Chandio, A. A, Jiang, Y. and Rehman, A. (2019). Energy consumption and agricultural economic growth in Pakistan: Is There a Nexus? International Journal of Energy Sector Management, 13(3): 597-609.
Chandio, A., Akram, W., Ozturk, İ., Ahmad, M. and Ahmad, F. (2021). Towards long-term sustainable environment: does agriculture and renewable energy consumption matter?. Environmental Science and Pollution Research, 28: 53141-53160.
Çetin, M., Saygın, S. ve Demir, H. (2020). Tarım sektörünün çevre kirliliği üzerindeki etkisi: Türkiye Ekonomisi İçin Bir Eşbütünleşme ve nedensellik analizi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 17(3): 329-343.
Dickey, D. A. and Fuller, W. A. (1981). Distribution of the estimators for autoregressive time series with a unitroot. Econometrica, 74: 427-431.
Dvoskin, D. (1982). Energy-dependent agriculture in Israel. Energy in Agriculturel, 1: 131-139.
Engle, R. F. and Granger, C. J. W. (1987). Cointegration and error correction representation, estimation, and testing. Econometrica, 55: 251–276.
Erdoğan, S., Gedikli, A., Demir Yılmaz, A., Haider, A. and Zafar, M. W. (2020). Investigation of energy consumption-economic growth nexus: A note on MENA sample. Energy Reports, 5: 1281-1292.
Fadavi, R., Keyhani, A. and Mohtasebi, S. S. (2011). An Analysis of energy use, ınput costs and relation between energy ınputs and yield of apple orchard. Research in Agricultural Engineering, 57(3): 88-96.
Fan, W. and Hao, Y. (2020). An empirical research on the relationship amongst renewable energy consumption, economic growth and foreign direct investment in China. Renewable Energy, 146: 598-608.
Faridi, M. Z. and Murtaza, G. (2013). Disaggregate energy consumption, agricultural output and economic growth in Pakistan. The Pakistan Development Review, 52(4): 493-516.
Fuglie, K., MacDonald, O., James M. and Ball, E. (2007). Productivity Growth in U.S. Agriculture, United States Department of Agriculture Economic Research Service. Economic Brief, No. 9.
Granger, C. W. J. and Yoon, G. (2002). Hidden Cointegration. University of California, Department of Economics Working Paper: 1-49.
Gündüz, M. (2020). Health care expenditure and carbon foot print in the USA: evidence from hidden cointegration approach, The European Journal of Health Economics, 21: 801-811.
Hatemi-J, A., Irandoust, M. (2012). Asymmetric ınteraction between government spending and terms of trade volatility: new evidence from hidden cointegration. Journal of Economic Studies, 39(3): 368-378.
International Energy Agency (IEA). (2022). https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/energy-statistics-data-browser?country=TURKEY &fuel=Energy%20consumption&indicator=TFCShareBySector. (Erişim Tarihi: 27.08.2022).
Jebli, M. B. and Youssef, S. B. (2015). Renewable energy consumption and agriculture: evidence for cointegration and granger causality for Tunisian economy. International Journal of Sustainable Development & World Ecology, 24(2): 149-158.
Johansen. S. (1990). Statiscial analysis of cointegration vectors. Journal of Economic Dynamic and Statics, 12: 231-254.
Kahouli, B. (2019). Does static and dynamic relationship between economic growth and energy consumption exist in OECD countries? Energy Reports, 5: 104-116.
Karkacier, O., Goktolga G. and Cicek A. (2006). A regression analysis of the effect of energy use in agriculture. Energy Policy, 4(34): 3796-3800.
Kraft, J. and Kraft, A. (1978). On the relationship between energy and GNP. The Journal of Energy and Development, 3(2): 401-403.
Kuca, D. and Yağdı, K. (2021). Bazı ayçiçeği ve mısır çeşitlerinde tohuma uygulanan ilaçların tohumluğun çimlenme değeri üzerine etkileri. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 18(1): 45-56.
Liu X., Yu, Y. and Luan, S. (2019). Empirical study on the decomposition of carbon emission factors in agricultural energy consumption. Earth and Environmental Science, 252(4): 1-6.
Mirza, F. M. and Kanval, A. (2017). Energy consumption, carbon emissions and economic growth in Pakistan: dynamic causality analysis. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 72: 1233-1240.
Moghaddasi, R. and Pour. A. A. (2016). Energy consumption and total factor productivity growth in Iranian agriculture. Energy Reports, 2: 218-220.
Mohammedi, A., Tabatabaeefar, A., Shahin S., Rafiee S. and Keyhani A. (2008). Energy use and economical analysis of potato production in Iran a case study: Ardabil Province. Energy Conversion and Management, 49(3): 566-3570.
Newey, W. and West, K. (1994). Automatic lag selection in covariance matrix estimation. Review of Economic Studies, 61: 631-653.
Phillips, P. C. B. and Hansen, B. E. (1990). Statistical inference in instrumental variables regression with processes. Review of Economic Studies, 57: 99-125.
Phillips, P. C. B. and Perron, P. (1988). Testing for a unit root in time series regression. Biometrika, 75(2): 335-346. Raaeni, A. A. G., Hosseini, S. and Moghaddasi, R. (2019). How Energy Consumption is related to agricultural growth and export: an econometric analysis on Iranian data. Energy Reports, 5: 50-53.
Rahman M. M. (2021). The dynamic nexus of energy consumption, ınternational trade and economic growth in BRICS and ASEAN countries: a panel causality test. Energy, 229: 1-10.
Rahman, H. and Bashir, F. (2015). Energy consumption and agriculture sector in middle ıncome developing countries: A panel data analysis. Journal of Social Sciences, 35(1): 479-496.
Rokicki, T., Perkowska, A., Klepacki, B., Bórawski, P., Bórawska, A. and Michalski, K. (2021). Changes in energy consumption in agriculture in the EU countries. Energies, 14: 1-21.
Sebri, M. and Abid, M. (2012). Energy use for economic growth: a trivariate analysis from Tunisian agriculture sector. Energy Policy, 48: 711-716.
Shahbaz, M., Islam, F. and Butt, M. S. (2016). Finance-Growth-Energy nexus and the role of agriculture and modern sectors: evidence from ARDL bounds test approach to cointegration in Pakistan. Global Business Review, 17(5):1037-1059.
Shrestha, J. (2002). Taxonomic revision of cold water fishes of Nepal. FAO Fisheries Technical Paper, 273-288. Tuna, G. and Tuna, V. E. (2019). The Asymmetric causal relationship between renewable and non-renewable energy consumption and economic growth in the asean-5 Countries. Resources Policy, 62: 114-124.
Wojcıech, C. and Derek, W. D. F. (1999). New Directions in Econometric, Practice. Edward Elgar Publishing Limited, 2nd Edition, UK.
World Bank World Development Indicators (2022). https://data.worldbank.org/ (Erişim Tarihi: 20.07.2022) Yanıktepe, B., Kara, O. ve Parlak, T. K. (2021). Enerji tüketimi ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye. OKU Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 4(3): 452-465.
Yegül, U., Eminoğlu, M. B. ve Türker, U. (2019). Buğdayın verimi ve kalite parametrelerinin toprağın elektriksel iletkenliği ile ilişkisinin belirlenmesi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 16(3): 271-272.