İbn Kesîr Tefsiri'nde Şiirle İstişhâd

İbn Kesîr tefsirine modern bir ayrım olan rivâyet-dirâyet tefsirleri sınıflandırmasında rivâyet tefsiri tanımlamasıyla ayrı bir önem atfedilmektedir. Ancak İbn Kesîr tefsirinde, bu sınıflandırma açısından dirâyet unsuru olarak görülen şiirle istişhâda yoğun olarak başvurulduğu görülmektedir. Buradan hareketle çalışmamızın amacı; İbn Kesîr tefsirinin şiirle istişhâd yönünü ortaya koymaktır. Bu doğrultuda makalede; şiirle istişhâdın hangi alanlarda ve nasıl uygulandığı örnekler üzerinden gösterilerek tefsirin, şiirle istişhâd açısından sahip olduğu zengin birikim ve muhtevaya dikkat çekilmektedir. Çalışmada yer verilen şiirle istişhâd örnekleri çerçevesinde; Taberî ve İbn Kesîr’in, çoğu kez, aynı âyetin tefsirinde aynı şevâhidi kullanması; Taberî tefsirinin, şiirle istişhâd açısından bu tefsirin önemli bir kaynağı olduğu fikrine götürmüştür. Örneklerin bir kısmında; İbn Kesîr’in, şevâhidi, yer aldıkları birincil kaynaklardan değil de yapılan açıklamalar birebir örtüşecek şekilde Taberî tefsirinden doğrudan nakletmesi, bu kanaati güçlendirmiştir. Bir bakıma bu durum; İbn Kesîr’in, şiirle istişhâdı bir rivâyet unsuru olarak kullandığı anlamına da gelmektedir. Buradan hareketle; şiirle istişhâdın müfessirler tarafından nasıl kullanıldığına dair yapılacak mukayeseli araştırmaların; metodolojik ve tarihsel açıdan, rivâyet-dirâyet ayrımı ile ilgili tartışmalara katkı sağlayacağı öngörülmektedir. Çalışmamızda ayrıca; İbn Kesîr tefsirinde şiirden sadece iştişhâd amaçlı değil anlatıma çeşitli açılardan zenginlik katmak için yararlanıldığı da tespit edilmiştir. İbn Kesîr’in şiirden bu şekilde yararlanmasının tercihleriyle yani dirâyetiyle ilgili olduğu görülmüştür ki rivâyet tefsiri gurubunda zikredilen bir tefsir için bu, önemli ve dikkat çekici bir sonuçtur.

Anahtar Kelimeler:

Tefsir, İbn Kesîr Tefsiri, Şiirle İstişhâd, Rivâyet, Dirâyet

Istishhād (Attestation by Poem) in Ibn Kathīr’s Tafsīr

Ibn Kathīr’s Tafsīr is defined as an exegesis by narrative (tafsīr-bi-l-riwāya) based on the modern distinction riwāya-dirāya exegesis and draws specific attention in field studies. However, Ibn Kathīr’s Tafsīr, in terms of this categorisation, intensively employs the method of attestation (istishhād) by poem. Following from this, this study’s purpose is to present the way in which Ibn Kathīr’s Tafsīr uses the method of attestation (istishhād) by poem. With this purpose, this paper explains how the method of attestation by poem (istishhād) is used through examples, and notes the rich content of the Tafsīr by virtue of istishhād. In the framework of the examples of istishhād explained in this study, it has been noted that Tabarī (d. 923) and Ibn Kathīr use the same shawahid (pl. istishhād) for exegeting the same verse which clearly indicates that the tafsīr of Tabarī is the source of Ibn Kathīr’s examples of istishhād. This observation is confirmed with Ibn Kathīr’s direct use of Tabarī without recourse to the primary sources. In a way, this also might explain that Ibn Kathīr uses the attestation by poem (istishhād) as a technique of tafsīr bi-l-riwāya. It is clear that comparative analyses on how the exegetes use the method of the attestation by poem may contribute to the discussion regarding the distinction on dirāya-riwāya exegesis. Moreover, in this study it has been maintained that Ibn Kathīr’s Tafsīr uses the poem not only to employ istishhād but also to enrich the content of the exegesis. Ibn Kathīr’s employment of poem in this way is linked to his exegetical preferences which is also a technique of dirāya exegesis. It is clearly important and significant to see the characteristic of dirāya exegesis for a tafsīr almost exceptionally defined as riwāya.

Keywords:

Tafsīr, Tafsīr-bi-l-riwāya, Tafsīr-bi-l-dirāya, Attestation by poem (istishhād), Ibn Kathīr’s Tafsīr,

PDF

___

Arpa, Abdulmuttalip. “Şiirle İstişhâd Yöntemi Açısından Kurtubî’nin el-Câmi’ li-Ahkâmi’l-Kur’ân Tefsiri”. The Journal of Academic Social Science Studies 6/7 ( Haziran 2013), 91-119. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS1768.
Bolelli, Nusreddin. Belağat- Beyân, Meânî, Bedîʿ İlimleri Arap Edebiyatı. İstanbul: MÜİFV Yayınları, 3. Baskı, 2001.
Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. Sahîhü’l-Buhârî. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır. 9 cilt. Dâru Tavkı’n- Necât, 1422/2001.
Cârim Ali-Emin Mustafa. el-Belâgatü'l-vâdıha. Kâhire: Dârü’l-Maârif, 1999.
Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Tarihi. 2 cilt. Ankara: DİB Yayınları, 1988.
Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd. “şhd”. es-Sıhâh tâcü’l-luga ve sıhâhi’l- Arabiyye. thk. Ahmed Abdulğafûr Attâr. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-İlim lil-Melâyîn, 2. Baskı, 1979.
Cürâvî, Ebü'l-Abbas Ahmed b. Abdüsselam et-Tâdilî. el-Hamâsetü'l-Mağribiyye. thk. Muhammed Rıdvân ed-Dâye. 2 cilt. Dımaşk : Dârü'l-Fikr, 1. Baskı, 1411/1991.
Çetin, Nihat. Eski Arap Şiiri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1973.
Diyanet İşleri Başkanlığı. https://kuran.diyanet.gov.tr.
Durmuş, İsmail. “İstişhâd”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 23/396-397. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2001.
Durmuş, İsmail. Tağlîb”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 39/372-374. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
Ebû Ubeyde, Ma'mer b. Müsennâ et-Teymî. Mecâzü’l-Kur’ân. thk. Fuat Sezgin. 2 cilt. Kahire: Muhammed Sâmi Emin el-Hancî, 1374/1954.
Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyad b. Abdullah ed-Deylemî. Meâni'l-Kur’ân. 3 cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1980-1983.
İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Galib el-Endelüsî. el-Muharrerü'l-veciz fî tefsiri'l-kitâbi'l-azîz. thk. Abdüsselâm Abdüssâfi Muhammed. 6 cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Baskı, 1422/2001.
İbn Asâkir, Ebü'l-Kâsım Ali b. Hasan b. Hibetullah. thk. Târîhu medîneti Dımaşk. Muhibbüddîn Ebî Saîd Ömer b. Garâme el-Amrî. 80 cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1996-2001.
İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemaleddîn Abdülmelik. es-Sîretü'n-nebeviyye. thk. Mustafa es-Sekkâ- İbrâhim el-Ebyârî- Abdülhâfız Şelebî. 2 cilt. Kahire: Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 2. Baskı, 1375/1955.
İbn Kesîr, Ebü'l-Fidâ İmâdüddîn İsmâîl b. Ömer. İbn Kesîr Tefsiri. çev. Savaş Kocabaş- M. Beşir Eryarsoy. 12 cilt. İstanbul: Karınca- Polen Yayınları, 2010-2012.
İbn Kesîr, Ebü'l-Fidâ İmâdüddîn İsmâîl b. Ömer. Tefsîrü'l-Kur'âni'l-Azîm. thk. Abdurrezzâk el-Mehdî. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabiyye, 2011.
İbn Manzûr, Ebü'l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî. Lisânü'l-Arab. thk. Abdullah Ali el-Kebîr - Muhammed Ahmed Hasebullah- Hâşim Muhammed eş-Şazelî. 6 cilt. Kahire: Dâru’l-Meârif, ts.
İbnü’l-Enbârî, Ebû Bekr b. Beşşâr Muhammed b. Kâsım b. Muhammed. Şerhu'l-kasâidi's-seb'a: et-tıvâli'l-cahiliyyât. thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn. Kahire: Dârü’l-Maârif, 5. Baskı, 1993.
Karagöz, Mustafa. Tefsir Tarihi Yazımı ve Problemleri. Ankara: Araştırma Yayınları, 2014.
Karataş, Ali. Tefsir Geleneğinde Rivâyet . Diyarbakır: A grafik Yayınları, 2015.
Kaya, Mehmet. “Hak Dini Kur’an Dili Tefsirinde Şiirle İstişhâd”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 17/1 ( 2017), 9-42.
Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî. el-Câmi li ahkâmi’l-Ķur’ân. thk. Hişâm Semîr el-Buhârî. 20 cilt. Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 1423/2003.
Öğmüş, Harun. Kur’an Yorumunda Şiirin Yeri. İstanbul: İsam Yayınları, 2010.
Taberî, Ebû Caʿfer İbn Cerîr Muhammed b. Cerîr b. Yezid. Câmiu’l-Beyân an Tevili Âyi’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 24 cilt. yy: Müssesetü’r- Risâle, 1420/2000.
Tehânevî, Muhammed Ali. Keşşâfü ıstılâhâti’l-fünûn. thk. Ali Dahrûc. 2 cilt. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1. Baskı, 1996.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre es-Sülemî. Sünenü't-Tirmizî. thk. Ahmed Muhammed Şâkir- Muhammed Fuad Abdülbâki- İbrâhim Atve İvaz. 5 cilt. Kahire: Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 2. Baskı, 1395/1975.
Topuzoğlu, Tevfik Rüştü. “Recez”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 34/509-510. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
Saʿlebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed b. İbrâhim en-Nisâbûrî. el-Keşf ve’l-beyân an tefsîri'l-Kur’ân. thk. el-İmâm Ebî Muhammed b. Âşur. 10 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi't-Türasi'l-Arabî, 2002.
Semʿânî, Ebû Sa'd Abdülkerim b. Muhammed b. Mansur el-Mervezî. el-Ensâb. thk. Abdurrahman b. Yahyâ el-Muallimî el-Yemânî. 13 cilt. Haydarabad: Dâiretü'l-Maârifi'l-Osmaniyye, 1. Baskı, 1397/1977.
Sibeveyhi, Ebû Bişr Amr b. Osman b. Kanber el-Hârisî. Kitâbu Sibeveyhi. thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn. 4 cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 3. Baskı, 1408/1988.
Süyûtî, Celaleddîn Abdurrahman. el-İtkân fi Ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebu’l Fadl İbrâhîm. 4 cilt. Hey’etü’l-Mısrıyyetü’l-Âmme li’l-Kitâb, 1394/1974.
Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsîr ve'l-müfessirûn. 3 cilt. Kahire: Mektebetu Vehbe, ts.