Tâhirü'l-Mevlevî'nin Mahfil dergisindeki hâtırâtı ışığında mesnevîhân Selânikli Mehmed Es'ad Dede

Osmanlı’nın son mesnevîhânlarından ve Mesnevî şârihlerinden Selânikli Mehmed Es’ad Dede, Tâhirü’l-Mevlevî’nin Mevleviyye tarikatına intisâbına vesile olmuş, Farsça ve Mesnevî hocalığını yapmış bir mutasavvıf ve münevverdir. Tâhirü’l- Mevlevî gençlik yıllarında birlikte olduğu Mehmed Es’ad Dede’ye dair hâtıratını önce Dede’nin diğer talebelerinden Hüseyin Vassâf’ın Es’adnâme’sinde yayınlanmak üzere göndermiş, daha sonra kendi çıkardığı Mahfil dergisinde yayınlamıştır. Bu makalede tarihî ve güncel kaynaklar dikkate alınarak Mehmed Es’ad Dede’nin tasavvufî hayatı, meşrebi, eserleri, Mesnevî şerhi, Tâhirü’l-Mevlevî ile birlikte geçirdiği yılların serencâmına nazar edilmektedir. Ekler kısmında ise Mahfil dergisindeki hâtırât, Tâhirü’l-Mevlevî’nin Musavver Dâiretü’l-Maârif’te yazdığı “Mehmed Es’ad Dede” maddesi, Hüseyin Vassâf’ın Es’adnâme’de Tâhirü’l-Mevlevî’nin hâtırâtını içeren mektuba verdiği cevâbnâme günümüz harflerine aktarılmıştır.

Mathnawi-reciter Mehmed Es'ad Dede of Salonika: Under the light of Tahir al-Mevlevi's memoirs published in Mahfil magazine

One of the latest reciters and interpreters Mathnawi in the Ottoman Empire, Mehmed Es’ad Dede of Salonika was the reason for Tahir al-Mevlevi to join the Mevlevi order. Mehmed Es’ad Dede was a Sufi and intellectual who taught Persian and Mathnawi. Tahir al-Mevlevi first sent his memoir about Mehmed Es’ad Dede to be published in Dede’s another disciple Hüseyin Vassâf’s Es’adname and then to Mahfil magazine published by Tahir al-Mevlevi himself. In this article we deal with Mehmed Es’ad Dede’s life, character, works, interpretation of Mathnawi, and the end of the years he spent with Tahir al-Mevlevi. In the appendix, we have transliterated memoirs published in Mahfil Magazine, Tahir al- Mevlevi’s entry about “Mehmed Es’ad Dede” in Musavver Dâiretü’l-Maârif, and Hüseyin Vassâf’s respond in Es’adname to Tahir al-Mevlevi’s letter consisting his memoirs.

PDF

___

Abdülbâki Gölpınarlı, Mevlânâ’dan Sonra Mevlevîlik, İstanbul, 1953.

— Mevlevî Âdâb ve Erkânı, İstanbul, 1963.

Ahmed Cahit Haksever, Modernleşme Sürecinde Mevlevîler ve Jöntürkler, İstanbul, 2009.

Atillâ Şentürk, Tâhirü’l-Mevlevî Hayatı ve Eserleri, İstanbul, 1991.

Cemal Kurnaz- Mustafa Tatçı, “Mehmed Esad Dede”, DİA, XXVIII.

Hüseyin Vassâf, Es’adnâme, Süleymaniye Ktp. Yazma Bağışlar, 2324/2.

Hüseyin Vassâf, Sefîne-i Evliyâ, haz. Mehmet Akkuş-Ali Yılmaz, İstanbul: Kitabevi, 2006, c. I.

İbnülemîn Mahmud Kemâl İnal, Son Asır Türk Şâirleri, İstanbul, 1969.

İhtifâlci Mehmed Ziya, Yenikapı Mevlevîhânesi, haz. Murat A. Karavelioğlu, İstanbul, 2005.

İmdâdullah Tehânevî, Kalplerin Işığı-Ziyâu’l-Kulûb Tercümesi, trc. Mehmed Es’ad Dede, haz. Adnan Kaya, İstanbul, 2007.

Mustafa Erdoğan, Meşrutiyetten Cumhuriyete Bir Mevlevî Şeyhi: Abdülbâki Baykara Dede, Hayatı Şahsiyeti Eserleri ve Şiirleri, İstanbul: Dergâh Yay., 2003.

Mustafa Tatçı-Cemal Kurnaz, “Mehmed Es’ad Dede Hayatı, Eserleri ve Şiirleri”, Journal of Turkish Studies-Agâh Sırrı Levend Hatıra Sayısı, Harvard University 2000, vol. 24/1.

Müzahir Kılıç, “Tâhirü’l-Mevlevî’nin Mahfil Dergisi’nin Birinci cildinde çıkan Şiirleri”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, sayı: 24, 2004.

Necati Elgin, “Mesnevîhân Mehmed Es’ad Dede”, Mevlânâ Güldestesi içinde, Konya, 1965.

Nermin Bezmen, “Es’ad Dede ile Buluşma”, Cronicle, sayı: 1, 2005.

Nesrin Öktay, Muhammed Es’ad Dede ve Mesnevî Şerhi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul,2008.

Pamir Bezmen, “Mevlevî Şeyhi, Şâir, Yazar, Mesnevîhân Mehmed Es’ad Dede”, Antik & Dekor,1994, XXIII.

Savaş Ş. Barkçin, Ahmed Avni Konuk-Görünmeyen Umman, İstanbul: Klasik Yay., 2009.

Semih Ceyhan, “Mesnevî”, DİA, XXIX.

Şefik Can, “Yenikapı Mevlevîhânesi’nin En Son Mesnevîhânı Tâhirü’l-Mevlevî”, Türkiyât Araştırmaları Dergisi, Konya 1996, II/2.

Şefik Can, Mevlânâ ile Bir Ömür, konuşan: Sezai Küçük, İstanbul: Timaş Yay., 2008.

Zekeriya Kantaş, Mahfil Dergisi: İnceleme, Tahlîlî Fihrist, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi,İstanbul, 2002.