Kadiriyye'nin Şehrizor Bölgesinde Yayılışı

Musul'un sancaklarından biri olan Şehrizor, Bağdat'a yakın oluşu sebebiyle bölgedeki siyâsî, sosyal, dînî ve tasavvufî hareketlilikten ilk etkilenen merkezlerden biri olmuştur. Bu bağlamda Bağdat'ta ortaya çıkan Kadirîlik çok geçmeden Şehrizor'da etkisini göstermiştir. Fakat bu etkinin tespit edilebildiği kaynaklar XVII. yüzyıl sonrasına âittir. Bu kaynaklar çerçevesinde tarîkatın Şehrizor'da yayılması başta Berzencîler ve Talabânîler olmak üzere bölgedeki nüfuzlu bazı aileler eliyle gerçekleşmiştir. Bu makalede Berzencî ve Talabânî ailelerinin etkinliklerine bağlı olarak tarîkatın bölgedeki yayılışı ele alınmaktadır

The Spread of Qadiriyya Order in the Region of Shahrizor

Because of its closeness to Baghdad, Shahrizor which was one of the sanjaks of Musul was one of the first centers affected from the political, social, religious, and mystical activities that took place in the region. In this context, it did not take long that Qadiriyya which emerged in Baghdad showed its effects on Shahrizor. However, the sources in which such effects can be traced belong to post-seventeen century period. In the light of such books, it is understood that the spread of Qadiriyya order in the region happened by means of influential families of the region such as Barzanjis and Talabanis. In this article, we dealt with the spread of the order in the region by means of the activities of the Barzanji and Talabani families

___

Abu Manneh, Butrus, "The Wâlî Nejîb Pasha and the Qadirî Order in Iraq", Journal of the History of Sufism, volume: 1-2, 2000.
Ayten, Yunus, "Şeyh Ahmed et-Talabânî el-Kerkükî", Sahabeden Günümüze Allah Dostları, İstanbul: Şûle Yay., 1996.
Azzâvî, Abbas, Aşâiru'l-Irak I-II, Beyrut: Mektebetü'l-Hadârât, ts.
______, Erbîl fî muhtelefi'l-usûr, tahk. Muhammed Ali Karadâğî, Bağdat: Şeriketü'l Hansa li't-Tibaeti'l-Mahdûde, 2001.
______, Şehrizor es-Süleymâniye, haz. Muhammed Ali Karadâğî, Bağdat 2000.
Bruinessen, Martin Van, "The Qâdiriyya and the Lineages of Qâdirî Shaykhs Among the Kurds", Journal of the History of Sufism, volume: 1-2, 2000.
Bruinessen, Martin Van, Ağa-Şeyh-Devlet, trc. Banu Yalkut, İstanbul: İletişim Yay., 1992.
Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri I-III, İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1333.
Caf, Hasan, Tarîkat der Meyân-ı Kürdhâ, Tahran: Tahran Üniversitesi Yay., 1336.
Ceylânî, Muhammed Fazıl, Nehrü'l-Kadiriyye, İstanbul: Merkezü'l Ceylânî li'l-Buhûsi'l- İlmiyye, 2010.
Çelik, İsa, "Kadiriyye Tarîkatı Hâlisiyye Şubesinin Kurucusu Şeyh Abdurrahman Hâlis Kerkükî", Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Erzurum 2008, sayı: 38.
ed-Dûskî, Enes Muhammed Şerîf, Etbâu'ş-şeyh Adî b. Müsâfir el-Hakkârî, Duhok: Matbaatu Hâvâr, 2003.
el-Hâl, Muhammed, eş-Şeyh Ma'rûf en-Nûdehî el-Berzencî, Bağdat: Dâru Matbaati't- Temeddün, t.s.
Hamzehe'ee, M. Reza, Yaresan (Ehl-i Hak) Bir Kürt Cemaati: Sosyolojik Tarihsel ve Dinî- Tarihsel Bir İnceleme, trc. Ergin Öpengin, İstanbul: Avesta Yay., 2008.
Hüseyin Vassâf, Sefîne-i Evliyâ, İstanbul: Kitabevi, 2011.
Karadâğî, Muhammed Ali, Hüviyyetu Kerkük, Erbil: Ârâs, 2004.
Kavak, Abdulcebbar, "Şeyh Ma'rûf el-Berzencî ve Kadiriyye Tarîkatının Süleymâniye ve Çevresinde Yaygınlaşmasındaki Rolü", Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, sayı: 28, 2011.
Ma'rûf el-Berzencî, el-A'mâlu'l-kâmile li'ş-şeyh Ma'rûf el-Berzencî el-Kürdî, tahk. Baba Ali b. Şeyh Ömer Karadâğî vd., Bağdat: Matbaatu'l-Ânî, 1984.
Mustafa, Muhammed Sâbir, en-Nûdehî ve cuhûduhu'n-nahviyye, Erbil: Matbaatu Camiati Salâhiddin, 2005.
Müderris, Abdülkerim, Ulemâunâ fî hidmeti'l-ilmi ve'd-dîn, haz. Muhammed Ali Karadağî, Bağdat: Dâru'l-Hürriyye, 1983.
Müderris, Abdülkerim, Binemaleyi Zanyârân, Tahran: Ânâ Yay., 1389.
en-Nûdehî, Şeyh Ma'rûf, "es-Silsiletu'l-Manzûme li'n-Nûdehî", el-A'mâlu'l-kâmile li'ş- şeyh Maruf el-Berzencî el-Kürdî, tahk. Baba Ali b. Şeyh Ömer Karadâğî vd., Bağdat: Matbaatu'l-Ânî, 1984.
Rûhânî, Baba Merduh, Târîh-i Meşâhîr-i Kürd, Tahran: İntişârât-ı Suruş, 1382.
Sâmî, Şemseddin, Kâmûsu'l-a'lâm, İstanbul: Mihran Matbaası, 1316.
Sultânî, Muhammed Ali, Mêjûyê Binemâlekânê Heqîqet, trc. Adnan Berzencî, Hevler: Ârâs, 2011.
Suveyrekî, Muhammed Ali, Mu'cemu a'lâmi'l-Kürd, Süleymâniye: Müessesetü Jîn, 2006.
es-Süveydî, Muhammed Emîn, Def'u'z-zelûm ani'l-vukui fî ırzi hâze'l-mazlûm, Süleymâniye Ktp., Esad Efendi, no: 1404.
eş-Şeybî, Kamil Mustafa, et-Tarîkatüs-Safeviyye ve revâsibuhâ fi'l-Iraki'l-muâsır, Bağdat: Mektebetü'n-Nahde, 1967.
Tevekkülî, Muhammed Raûf, Târîh-i Tasavvuf der Kürdistan, Tahran: İntişârât-ı Tevekkülî, 1381.
Uzunçarşılı, İsmâil Hakkı, Osmanlı Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1995.
Zeki Bek, Muhammed Emin, Meşâhîru'l-Kürd ve Kürdistan, trc. Seyide Kerîmete, Dimaşk: Dâru'z-Zamân, 2006.