Tire Şâzelî Dergâhı

Şâzeliyye'nin İstanbul ve Anadolu'daki serüvenine ilişkin son zamanlarda yapılan akademik çalışmalar bize yeni bazı bilgiler sunmaktadır. İstanbul'daki Şâzelî dergâhlarının sayısı, bu dergâhlarda görev yapan şeyhlerin isimleri ve dergâhların işleyişiyle ilgili artık daha çok bilgiye ulaşılmaktadır. Bununla birlikte tespitimize göre bu çalışmalarda değinilmeyen ve bugüne kadar varlığına işaret edilmeyen, Anadolu'da faaliyet göstermiş bir Şâzelî dergâhı daha bulunmaktadır. Makale, Tire Şâzelî Dergâhı'na dair arşiv kayıtlarındaki belgelere göre, 1299/1883 senesinden başlayarak 1326/1910 senesine kadar, dergâhın yirmi yedi yıllık tarihinin bazı kesitlerine ışık tutmayı amaçlamaktadır.

Shadhili Dervish Lodge in Tire

Recent academic studies about the adventures of Shadhili order in Istanbul and Anatolia present us new information. More information is available about the number of Shadhili dervish lodges in Istanbul, the names of sufi masters who worked in these lodges, and how these lodges worked. On the other hand, according to our findings, there was another Shadhili dervish lodge that worked in Anatolia. This article aims to shed light on some parts of 27-year long history of Shadhili Lodge in Tire from 1299/1883 to 1326/1910 based on archive records.

___

Arşiv Belgeleri
BAO, EV. MKT.-1626.154.
BAO, EV. MKT.-2001.113.
BAO, EV. MKT.-2001.114.
BAO, EV. MKT.- 2444.171.
BAO, EV. MKT.-2482.23.
BAO, EV. MKT.- 2482.24.
BAO, EV. MKT.-2482.25.
BAO, EV. MEK.-2995.296.
BAO, EV. MKT.-2996.158.
BAO, EV. MKT. CHT-791.142.
MKB, Şeriyye Sicilleri, İzmir - 6306.52.
MKB, Şeriyye Sicilleri, İzmir- 6306.61. VGM, Defter-2988-3.
VGM, Defter-887.176. VGM; Defter-2990.9.
VGM, Defter-2992.37. İnceleme-Araştırma
Armağan, A. Munis, Devlet Arşivlerinde Tire, yy., 2003.
Başaran, Mehmet, Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Tire, İzmir: Dokuz Eylül Yayınları, 2000.
Başaran, Mehmet & Haykıran, Aysun Sarıbey, "H.1261/M.1845 Tarihli Nüfus Defterlerine Göre Tire'ye Gelen Müslim ve Gayrimüslimlerin Nitelik ve Nicelikleri", Turkish Stu- dies, c. 10/1, 2015, s. 149-174.
Demirbaş, Mehmet Ali, "XVI. Yüzyılda Tire Vakıflarına Ait Notlar", Türk Kültüründe Tire, haz. Mehmet Şeker, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1994, s. 25-29.
Evliyâ Çelebi, Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, haz. Seyit Ali Kahraman, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2011.
Faroqhi, Suraiya, Anadolu'da Bektaşilik, İstanbul: Simurg Yayıncılık, 2003.
Filiz, Lütfi, Evveli Nokta Ahiri Nokta, İstanbul: Pan Yayıncılık, 2006.
Filiz, Lütfi, Noktanın Sonsuzluğu, I-III, İstanbul: Pan Yayıncılık, 1999.
Gölpınarlı, Abdülbâki, Melâmîlik ve Melâmîler, İstanbul: Elif Kitabevi- Milenyum Yayınları, 2006.
Güven, Mustafa Salim, Ebu'l-Hasan Şâzilî ve Şâziliyye, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), MÜS- BE, İstanbul 1999.
Güven, Mustafa Salim,"Şâzeliyye", Türkiye'de Tarîkatlar -Tarih ve Kültür-, ed. Semih Ceyhan, İstanbul: İSAM Yayınları, 2015, s. 373-447.
http://www.tire.gov.tr/default_b1.aspx?content=1001 (Erişim Tarihi: 6.7.2015)
Konur, Himmet, "XV. Yüzyılda Tire'de Halvetîlik", Türk Kültüründe Tire II: Sempozyum Bil- dirileri, haz. Mehmet Şeker & Arzu Taşcan, Tire: Tire Belediyesi, 2008, s. 191-198.
Köse, Fatih, "Arşiv Belgelerinin Işığında İstanbul Şâzelî Tekkelerinin Tarihi", Vakıflar Dergi- si, sayı: 40, Aralık 2013, s. 99-119.
Kuneralp, Sinan, Son Dönem Osmanlı Erkânı ve Ricali (1839-1922), İstanbul: İsis Yayımcılık, 1999.
Küçük, Sezai, Mevlevîliğin Son Yüzyılı, İstanbul: Simurg Yayınları, 2003.
Öngören, Reşat, Osmanlılar'da Tasavvuf Anadolu'da Sûfîler, Devlet ve Ulemâ (XVI. Yüzyıl), İstanbul: İz Yayıncılık, 2012.
Özel, Ahmet Murat, "Şâzelî", DİA, XXXVIII, 385-387.
Özel, Ahmet Murat, "Şâzeliyye", DİA, XXXVIII, 387-390.
Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü I-III, İstanbul: Milli Eği- tim Basımevi, 1971.
Salnâme-i Vilâyet-i Aydın, 25 Def'a, Aydın: İzmir Aydın Vilâyeti Matbaası, 1326/1908.
Sertoğlu, Midhat, Osmanlı Tarih Lûgatı, İstanbul: Enderun Kitabevi, 1986.
Sezen, Tahir, Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla), Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2006.
Tanman, M. Baha, "Şazelîlik", Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 1994, VII, 139-140.
Vassâf, Hüseyin, Sefîne-i Evliyâ I-V, haz. Mehmet Akkuş & Ali Yılmaz, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2006.
Zarcone, Thierry, "La Shâdhiliyya dans l'Empire otoman et en Turquie du xvi siecle a nos jo- urs Quelques pistes de recherche", Une voi soufie dans le monde: la Shâdhiliyya, ed. Éric Geoffroy, Paris: Maisonneuve & Larose Espace Du Temps Present, 2005, s. 415-431.