İşârî Tefsirin Kabul Şartları Bağlamında Cemâl-i Halvetî'nin Kısa Sûrelere Getirdiği Yorumlar

Bu makalede öncelikle sûfîlerin işâret ilminden ne anladıkları meselesi ele alınacak, daha sonra Ulûmü'l-Kur'ân müelliflerinin işârî tefsirin kabûlü için tesbit ettikleri şartlar kısa bir şekilde değerlendirilecektir. Ayrıca sûfîlerin Kur'ân âyetlerine getirdikleri yorumların işârî tefsir olarak niçin isimlendirilmemesi gerektiği hususu üzerinde durulacaktır. Sûfîlerin Kur'ân âyetlerine getirdikleri yorumların Ulûmü'l-Kur'ân ölçüleri içerisinde değerlendirmenin işârî yorumları ihata etmekte yetersiz olduğunu göstermek öncelikli olarak hedeflenmiştir. Sûfîlerin işârî yorumlarının bu kıstaslara uymadığını vurgulamak amacıyla Cemâl-i Halvetî'nin Te'vîlâtü'l-Fâtihâ ve'd-Duhâ ilâ Sureti'n-Nâs adlı eserinde kısa sûrelere getirdiği işârî yorumlar birkaç başlık altında işlenecektir. Ayrıca kısa sûrelere yaptığı te'vîllerden birinin tercümesi verilecektir

Jamal Khalveti's Interpretations of the Short Qur'an Chapters within the Context of the Conditions for the Validity of Sufi Qur'an Commentary

In this article, we will first discuss what Sufis understood from "the science of allegorical Qur'an commentary ('ilm al-ishara)" and then briefly analyze the principles and conditions set by the scholarly authorities in the Qur'anic sciences ('ulum al-Qur'an) for the acceptance of Sufi exegesis of the Qur'an (al-tafsir alishari). We will also focus on the reasons why every Sufi interpretation should not be regarded as al-tafsir al-ishari. Our primary aim in this article is to show that the interpretations presented by the Sufis for Qur'anic statements frequently exceeded the boundaries and criteria set for them in the 'ulum al-Qur'an. In order to express that ishari interpretations did not conform with such criteria, the ishari interpretations of Jamal Khalveti in his book Ta'wilat al-Fatiha wa-alDuha ila Surat al-Nas will be examined under a few subtitles. We will also present a sample translation of his interpretations for the short chapters of the Qur'an

___

Ateş, Süleyman, İşârî Tefsir Ekolü, Ankara: A.Ü.İ.F. Yay., 1974.
Çakmak, Muharrem, Cemâl-i Halvetî Hayatı, Eserleri, Tasavvufi Düşüncesi ve Cemâliyye Kolu, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), AÜSBE, Erzurum 1999.
Demirci, Muhsin, Tefsîr Usûlü ve Tarihi, İstanbul: İFAV Yay., 1998.
Demirli, Ekrem, "Kuşeyrî'den İbnü'l-Arabî'ye İşârî Yorumculuk Hakkında Bir Değerlen- dirme: İşârî Yorumdan Tahkike Doğru Kur'ân'ı Kerim Yorumculuğunun Gelişimi", Atatürk ÜİFD, sayı: 40, 2013.
Hafızoğlu, Nafiz, Çelebî Halife Cemâl-i Halvetî ve Tefsirul'l-Fâtihâ Adlı Eseri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1998.
el-Ferahidî, Halil b. Ahmed, Kitabü'l-Ayn, tahk. Abdulhamid Henedavi, Beyrut: Darü'l- Kütübi'l-İlmiyye, 2003.
Gazzâlî, Ebu Hamid Muhammed b. Muhammed, İhyâu Ulûmiddîn, tahk. Abdullah Halidi, Beyrut: Darü'l-Erkam, 1998.
Gördük, Yunus Emre, Tarihsel ve Metodolojik Açıdan İşârî Tefsir; Mâhiyeti, Meşruiyeti, Bâtınî Yorumdan Farkı, İstanbul: İnsan Yay., 2013.
Halvetî, Cemâl, "Te'vîlâtü'l-Fâtihâ ve'd-Duhâ ilâ Sureti'n-Nâs", tahk. Bahattin Dartma, Ta- savvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, sayı: 30, 2012.
el-Hakîm, Suad, el-Mu'cemü's-Sûfî, Beyrut: Daru Nedre, 1981.
İbn Acîbe, Ebu'l-Abbas Ahmed b. Muhammed Hasenî Şâzelî, el-Bahru'l-Medîd fî Tefsîri'l- Kur'âni'l-Mecîd, tahk. Ahmed Abdullah el-Kureşî Raslân, Kâhire 1997.
İbn Faris, Ebü'l-Hüseyin Ahmed, Mu'cemü Mekayisi'l-Luga, tahk. Abdüsselâm Muhammed Harun, Darü'l-Fikr, Beyrut 1979.
İbn Kayyim, Ebu Abdullah Şemseddin Muhammed el-Cevziyye, et-Tibyân fî Aksâmi'l- Kur'ân, tsh. Taha Yusuf Şahin, Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1982.
İbn Manzur, Ebu'l-Fazl Muhammed b. Mükerrem, Lisânü'l-Arab, Beyrut: Daru Sadr, [ts.].
İbnü's-Salâh, Ebu Amr Takiyyüddin Osman b. Salahaddin eş-Şehrezurî, Fetâvâ ve Mesâilu İbnü's-Salâh fi't-Tefsîr ve'l-Hadîs ve'l-Usûl ve'l-Fıkh, tahk. Abdülmu'ti Emin Kal'aci, Beyrut: Darü'l-Ma'rife, 1986.
el-İsfahâni, Ebü'l-Kasım Hüseyin b. Muhammed er-Ragıb, Mukaddimetu Câmii't-Tefâsir, tahk. Ahmed Hasan Ferhat, Kuveyt: Daru'd-Da've, 1984.
el-Kelâbâzî, Ebu Bekir Muhammed b. İshak, et-Taarruf Li Mezhebi Ehl'i-Tasavvuf, haz. Ah- med Şemseddin, Beyrut: Darü'l-Kütütübi'l-İlmiyye, 1993.
el-Kuşeyrî, Ebu'l-Kasım Abdülkerîm b. Hevâzin, er-Risâletü'l-Kuşeyrîyye fî İlmi't-Tasavvuf, tahk. Ma'ruf Mustafa Zerrik, Beyrut: el-Mektebetü'l-Asriyye, 2001.
Öngören, Reşat, Osmanlılar'da Tasavvuf: Anadolu'da Sufiler, Devlet ve Ulema (XVI. Yüzyıl), İstanbul: İz Yay., 2000.
es-Sâbûnî, Muhammed Ali, et-Tibyân fî Ulûmi'l-Kur'ân, Pakistan: Mektebetü'l-Büşrâ, 2011.
Serrâc, Ebu Nasr Abdullah b. Ali et-Tusî, Kitâbü'l-Lümâ' fi't-Tasavvuf, tahk. Reynold A. Nic- holson, Leiden: E. J. Brill, 1914.
es-Suyutî, Ebu'l-Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebi Bekr, el-İtkân fî Ulûmi'l-Kur'ân, tahk. Şuayb el-Arnavut, Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 2008.
Tebrizî, Şemseddin, Konuşmalar, trc. M. Nuri Gençosman, İstanbul: Hürriyet Yay., 1974.
ez-Zehebî, Muhammed Hüseyin, et-Tefsir ve'l-Müfessirûn, Kahire: Mektebetu Vehbe, 2000.
ez-Zerkeşî, Bedrüddin Muhammed b. Abdillah, el-Burhân fî Ulûmi'l-Kur'ân, tahk. Muham- med Ebu'l-Fazl İbrahim, Kahire: Mektebetü Dâri't-Türâs, 1984.
ez-Zürkânî, Muhammed Abdülazim, Menâhilu'l-İrfân fî Ulûmi'l-Kur'ân, Beyrut: Darü'l-Kütübi'l- Arabî, 1995.