İbnü'l-Arabî'nin tasavvuf ıstılahlarına etkisi ve Seyyid Mustafa Rasim Efendi'nin Istılâhât-I İnsân-ı Kâmil’i örneği

Her bilim dalının olduğu gibi, tasavvufun da kendine ait terimleri vardır. Başlangıçtan beri yazılan hemen hemen bütün tasavvufî eserlerde bu terimler kullanılır. Dini ilimlerin pek çok alanın-da İbn Arabî'nin (ö.1165/1240) yeni, orijinal fikirleri olduğunu ve bu yüzden kendisinden devamlı bahsedildiğini bilmekteyiz. Endülüslü ünlü sûfi-düĢünür Muhyiddin İbn Arabî'nin fikirleri ve eserleri, İslam düşüncesi ve tasavvuf terminolojisi üzerinde derin izler bırakmıştır. O'nun öğretisi yaygın olarak “varlığın birliği” (vahdet-i vücud) olarak isimlendirilmiştir. İbnü'l-Arabî'ye göre, Allah tamamen evrenin dışında aşkın bir varlıktır ve evren O'nun ilahi isimlerinin bir tezahürüdür. O'nun dili özellikle bu konuda semboliktir. Seyyid Mustafa Rasim Efendi'nin “Istılâhât-ı İnsân-ı Kâmil”inde baştan sona İbn Arabî'nin kullandığı terminolojinin izleri vardır.

The influence of Ibn 'Arabî on the sufism terminology and as an example Seyyid Mustafa Rasim Efendi's Istılâhât-ı insân-ı kâmil

Like every academial discipline sufism also has its own terminology used in sufi books from very early times. Hence, it is very important to explain the sufi terminology for a correct understanding. The ideas and works of the celebrated Andalusian sufi-thinker Muhyiddīn Ibn al-'Arabī (d.1165/1240) have left profound imprints on Islamic intellectuality and sufism terminology. His doctrine commonly called “unity of being” (wahdat al wujûd). According to Ibn al-'Arabī, God is absolutely transcendent and universe is an appearanca of His divine names. His language is a symbolic one especially on this subject. There are echoes of the terminology of Ibn 'Arabī throughout the Seyyid Mustafa Râsim Efendi‟s “Istılâhât-ı İnsân-ı Kâmil (The terminology of Perfect Man).

___

Abdülbaki Gölpınarlı, Mevlânâ’dan Sonra Mevlevîlik, İstanbul 1953,
Atabay Kılıç, Ahmed Neylî Dîvânı, (Doktora Tezi) Ege Ü. SBE, İzmir 1994.
Abdurrahman es-Sülemî, Tasavvufun Ana İlkeleri Sülemî’nin Risâleleri, çev.: Süleyman Ateş, An-kara Ü. Basımevi, Ankara 1981.
Bursalı Mehmet Tâhir, Osmanlı Müellifleri, 2c., İstanbul 1333, c. I.
Abdurrahman Güzel, Dînî-Tasavvufî Türk Edebiyatı, Akçağ Yay., Ankara 1999.
Ali Biçer, Abdullâh-ı İlâhî ve Meslekü’t-tâlibîn ve’l-Vâsılîn, Marmara Üniversitesi S.B.E. (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 1996.
Ali Namlı, İsmâil Hakkı Bursevî ve Tamamü’l-Feyz Adlı Eseri, (Y.L.Tezi), Marmara Üniversitesi S.B.E., İstanbul 1994.
Abdullah Çaylıoğlu, Niyâzî-i Mısrî Şerhleri, İnsan Yay., İstanbul 1999.
Ahmet Rıfat Efendi, Lûgat-i Târihiyye ve Coğrafiyye, İstandbul 1300.
Abdülganî b. İsmail en-Nablûsî, Ta’tiru’l-Enâm fî Ta’bîri’l-Menâm (İslâmî Rüya Tâbirleri Ansiklope-disi), ter.: Ali Bayram, M.Sadi Çöğenli, İstanbul, ts. 1980, Mukaddime kısmı.
Ali b. el-Hüseyin el-Kâşifî, Reşahât Ayn el-Hayât (Can Damlaları), sad.: N.Fazıl Kısakürek, (Kitsan Matbaacılık), İst. 1978,
Cemâleddin b. Fazlullâh el-Hindî , et-Tuhfetu’l-Mursele, (Madras 1331).
Claude Addas, Quest for the Red Sulphur , the Life of Ibn ‘Arabî, İngilizce’ye çev.: Peter Kingsley, The Islamic Texts Society, Cambridge1993,
Evelyn Underhill, Mysticism A Study in The Nature and Development of Man’s Spiritual Consciusness, ( Methuen and Co. Ltd.) London 1960,
Ethem Cebecioğlu, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Rehber yay., Ankara 1997.
Ebû Tâlib el-Mekkî, Kûtü’l-Kulûb, Kahire 1310, c.I.
Erhan Yetik, İsmâil-i Ankaravî, Hayâtı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri, İşaret Yay., İstabul 1992.
Erhan Yetik, ‚İsmâil Rusuhî Ankaravî‛, DİA, c.3
Ferit Kam, Vahdet-i vücûd, Ankara 1994,
Ferîdüddin Attâr, Tezkiretü’l-Evliyâ, çev.: Süleyman Uludâğ, Erdem Yay., İst. 1991.
H.Kâmil Yılmaz, Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarîkatlar,Ensar Yay., İst. 1997.
H.Kâmil Yılmaz, Aziz Mahmud Hüdâyî ve Celvetiyye Tarîkatı, İst. 1982.
H.Kâmil Yılmaz, Tasavvufî Hadis Şerhleri ve Konevî’nin Kırk Hadis Şerhi, İfav Yay., İst. 1990.
H.Kâmil Yılmaz‚ Aziz Mahmud Hüdâyi‛, DİA, c.4.
Hüseyin Vassâf, Sefîne-i Evliyâ-yı Ebrâr, nşr. M.Akkuş -A.Yılmaz, İst. 1990.
İbn Arabî,el-Fütûhâü’l-mekkiyye fi ma’rifeti’l-esrar el-mâlikiyye ve’l-mulkiyye, Dâru İhyâ’ et-Turâs el-‘Arabî, Beyrut 1998, c.II.
İbn Arabî, Mu’cemu Istılâhâti’s-Sûfiyye, thk. B.Abdülvehhâb el-Câbî, Beyrut 1411/1990.
Ebû Abdullah Kettânî, et-Terâtîbü’l-İdâriyye, çev.: Ahmet Özel, İz Yay., İst. 1993.
Mahmut Erol Kılıç, Muhyiddin İbnü’l-Arabî’de Varlık ve Mertebeleri (Basılmamış Doktora Tezi), MÜSBE, İstanbul 1995.
Mahmut Erol Kılıç, ‚Cemâleddin Uşşâkî‛, DİA, c. 7, s.314-315;
Mahmut Erol Kılıç, ‚İbnü’l-Arabî‛ , DİA, c. 20,
Mehmet Fuad Köprülü, Eski Şairlerimiz, İstanbul 1931.
Mehmet Akkuş, Abdullah Salâhaddin-i Uşşâkî’nin Hayâtı ve Eserleri, Ankara 1998.
Mustafa Tahralı, Fusûsu’l-Hikem, Şerhi ve Vahdet-i Vücûd ile Alâkalı Bazı Meseleler, (A.Avni Konuk, Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi içinde), İfav yay., İst. 1999.
Mustafa Aşkar, Kaynakları Açısından Tasavvuf Târihi Literatürü, Ankara 1999.
Mustafa Kara, ‚Istılâhâtu’s-Sûfiyye‛ , DİA., c.19.
M.Mustafa Çakmaklıoğlu, ‚Muhyiddin İbnü’l-Arabî’ye Göre Hayâl‛, Tasavvuf, yıl:4, sayı:10, Ocak Haziran 2004.
Niyâzi-i Mısrî, Risâle-i Es’ile ve Ecvibe-i Mutasavvıfâne, (Yazma) Süleymaniye Atıf Efendi Ktp. No: 1400.
Nihat Keklik, Sadreddin Konevî’nin Felsefesinde Allâh-Kâinât ve İnsan, İstanbul 1967.
Nihat Keklik, İbnü’l-Arabî’nin Eserleri ve Kaynakları İçin Misdak Olarak el-Futûhât el-Mekkiyye, Kültür Bakanlığı, Ankara 1990.
Osman Ergin, ‚Sadreddin el-Konevî ve Eserleri‛, İÜ Edebiyat Fakültesi Şarkiyat Mecmûası, İstan-bul 1957.
Ömür Ceylan, Tasavvufî Şiir Şerhleri, İst. 2000.
Ömer Rıza Kehhâle, Mu’cemu’l-Müellifîn Terâcimu Musannifi’l-Kütübi’l-Arabîyye, Beyrut 1957.
Refik el-Acem, Mevsûatü Mustalahâti’t-Tasavvufi’l-İslâmî, Mektebetü Lübnan ve Nâşirûn, Beyrut 1999, Mukaddime bölümü.
Süleyman Uludağ, ‚İbnü’l-Fârız‛ , DİA, c.21.
Süleyman Uludağ, ‚Halvetiyye‛, DİA, c.15.
Süleyman Ateş, İşârî Tefsir Okulu, Yeni Ufuklar Neşr., İstanbul 1998.
Süleyman Ateş, Cüneyd-i Bağdâdî (k.s.) Hayâtı, Eserleri ve Mektupları, Yeni Ufuklar Neşr., İstanbul, ts.
Samiha Ayverdi, Türk Târihinde Osmanlı Asırları, Kubbealtı Neşr, İst. 1999.
Seyyid Mustafa Râsim Efendi, Istılâhât-ı İnsan-ı Kâmil, (Yazma), Milli Ktp A3831.
Selçuk Eraydın, Tasavvuf ve Tarikatlar, İfav Yay., İst. 1994.
Safiyyüddin Ali, Reşâhâtü Ayni’l-Hayât, ter. Mehmed Rauf Efendi, İst. 1291.
Tahir Uluç, ‚İbn Arabî’de Mistik Sembolizm‛ Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, yıl:7, sayı:16, Ocak-Haziran 2006.
William C. Chittick, ‚Ibn al-‘Arabî’s Own Summary of the Fusûs‛ Journal of the Muhyiddin İbn arabî Society, sayı:1, Oxford 1982.
Y. Şevki Yavuz, ‚Beyzâvî‛, DİA, c. 6, s.100.