Aziz Mahmud Hüdâyî'nin Ecvibe-i Mutasavvıfâne'si ve Celvetiyye Tarîkatının Bazı Esasları

Aziz Mahmud Hüdâyî'nin Ecvibe-i Mutasavvıfâne isimli eseri, yeni bîat eden bir dervişin Celvetîlik hakkındaki sorularına Hüdâyî'nin verdiği cevaplardan oluşmaktadır. Cevapların bizzat Hüdâyî tarafından verilmiş olması ve Celvetîliği diğer tarîkatlardan özellikle de Halvetîlikten ayıran husûsiyetleri içermesi, risâleyi önemli kılmaktadır. Celvetî tarîkatının en önemli seyr ü sülûk aslı olan kelime-i tevhid zikri ve usûlü, Hû zikri, rüyâ tâbiri, halvet âdâbı, toplu zikir, şeyhin himmeti, mürîdin fıkhî meselelerde fetvâ vermesi risâlede temâs edilen konulardandır. Bu konular hakkında daha geniş bilgi, Hüdâyî'nin seyr ü sülûk ve tarîkat âdâbına dâir eserleri ile Celvetî sûfîlerine ait metinlerde bulunmaktadır.

Aziz Mahmud Hüdâyî's Ajwiba-i Mutasawwifana and Some Principles of Jalwatiyya Order

Aziz Mahmud Hudayi's book titled Ajwiba-i Mutasawwifana consists of the questions of a new dervish about the order of Jalwatiyya and Hudayi's answers to him. What makes this treatise important is that it is formed by Hudayi's responses and points out the features that separate Jalwatiyya from other dervish orders especially Halwatiyya Order. Remembrance of kalimat al-tawhid and its method of chanting i.e. the most important method of training in Jalwatiyya Order, remembrance of Hu, interpretation of dreams, manners of seclusion, remembrance of God in congregation, sheikh's influence on his dervishes, issuing judgments by disciples in legal matters, are some of the issues dealt with in the treatise. More information about those issues are found in Hudayi's other books on the manners of Sufi training and dervish orders and in the books of Jalwati Sufis.

___

Afvî, Yâkub, Hediyyetü's-sâlikîn, İstanbul: Bahriye Matbaası, 1331.

Akbayar, Nuri, Osmanlı Yer Adları Sözlüğü, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay., 2001.

Bahadıroğlu, Mustafa, Üftâde, Tasavvufî Görüşleri ve Celvetiye Tarîkatı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), UÜSBE, Bursa 1990.

Belgradî, Münîrî, Silsiletü'l-mukarrabîn ve menâkıbu'l-müttakîn, Süleymaniye Ktp., Şehid Ali Paşa, 2819/3.

Bitiçi, Taxhidin, Münîri-i Belgrâdî ve Silsiletü'l-mukarrabîn Adlı Eseri, (Yayınlanmamış Yük- sek Lisans Tezi), MÜSBE, İstanbul 2001.

Bursevî, İsmâîl Hakkı, Ferahu'r-rûh -Şerhu'l-Muhammediyye, İstanbul: Hacı Muharrem Efen- di Matbaası, 1294, I-II.

_____, Kitâb-ı Silsile-i Şeyh İsmâîl Hakkı bi-Tarîk-i Celvetî, İstanbul: Haydarpaşa Hastanesi Matbaası, 1291.

_____, Kitâbü'l-hıtâb, İstanbul: Matbaa-i Kürsiyü'l-Hakaniye, 1256.

_____, Kitâbü'n-netîce, haz. Ali Namlı-İmdat Yavaş, İstanbul: İnsan Yay., 1997, I-II.

_____, Tamâmu'l-feyz fî bâbi'r-ricâl, tahk. Ramazan Muslu-Ali Namlı, Dımaşk: Dâru Nînevâ, 2011.

_____, Tuhfe-i Ömeriyye-Üç Tuhfe, haz. M. Ali Akidil-Şeyda Öztürk, İstanbul: İnsan Yay., 2000, s. 39-92.

Ceyhan, Semih, "Semâın Mahiyetine Dâir Bir Karşılaştırma: Aziz Mahmud Hüdayî ve İsma- il Ankaravî", Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 2008, sayı: 22, s. 201-217.

Eşrefoğlu Rûmî, Müzekki'n-nüfûs, haz. Abdullah Uçman, İstanbul: İnsan Yay., 1996.

Evliyâ Çelebi, Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi: Topkapı Sarayı Bağdat 304 Yazmasının Transkrip- siyonu-Dizini I, haz. Orhan Şaik Gökyay, İstanbul: Yapı Kredi Yay., 1996.

Gündoğdu, Cengiz, "Aziz Mahmud Hüdâyî'nin Belgıradlı Ali Efendi'ye Gönderdiği Mek- tup", Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 2000, sayı: 3, s. 81-84.

Güven, Salim, Çeşitli Yönleriyle Aziz Mahmud Hüdâyî'nin Mektupları, (Yayınlanmamış Yük- sek Lisans Tezi), M. Ü. SBE, İstanbul 1992.

Hüdâyî, Aziz Mahmud, Câmiü'l-fezâil ve kamiu'r-rezâil ve Miftahü's-salât ve mirkatü'n-necât -İlim, Amel, Seyr ü Sülûk, trc. Hasan Kamil Yılmaz, İstanbul: Erkam Yay., 2011.

_____, Dîvân-ı İlâhiyât, haz. Mustafa Tatcı-Musa Yıldız, İstanbul: H Yay., 2008.

_____, Hulâsatü'l-ahbâr -Âlemin Yaratılışı ve Hz. Muhammed'in Zuhûru, trc. Kerim Kara- Mustafa Özdemir, İstanbul: İnsan Yay., 2003.

_____, İznikî Ali Beyzâde Efendi'nin Mektûbuna İrsâl Buyurduğu Cevâbnâme, Süleymaniye Ktp., H. Beşir Ağa, 653/10, vr. 172b.

_____, Mevlûd-i şerîf ve Mi'râciyye, H. Selimağa Ktp., Hüdâyî Efendi, nr. 262/2, müst. Yahyâ b. Yâkub, 1115 (1703).

_____, Münîrî Efendi'ye İrsâl Ettikleri Mektûb, Süleymaniye Ktp., H. Mahmud Efendi, 3347, vr. 17b-19b.

_____, Necâtü'l-garîk, (Mehmed Gülşen Efendi, Külliyât-ı Hazret-i Hüdâyî içinde, s.30-50).

_____, Tarîkatnâme-i Türkî, (Mehmed Gülşen Efendi, Külliyât-ı Hazret-i Hüdâyî kuddise sırruhû, İstanbul: Matbaa-i Bahriye, 1338/1340. s. 21-29).

_____, Tercüme-i Vâkıât, trc. Mehmed Muizzüddîn, H. Selimağa Ktp., Hüdâyî Efendi, 483/3.

İbnü'l-Arabî, Muhyiddîn, Fusûsu'l-Hikem, trc. ve şerh: Ekrem Demirli, İstanbul: Kabalcı Yay., 2006.

_____, Fütûhât-ı Mekkiyye VI-VII, trc. Ekrem Demirli, İstanbul: Litera Yay., 2007.

İbrahim Peçevî, Târîh-i Peçevî II, İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1283.

İnançer, Ömer Tuğrul, "Celvetîlik: Zikir Usulü ve Musiki", DBİA, II, 396-97.

Kurnaz, Cemal-Mustafa Tatcı, Halil Çeltik, "Türk Edebiyatında Mi'yar Geleneği İçinde Yi- ğitbaşı Ahmed Şemseddin Marmaravî'nin Hurde-i Tarîkat'ı", Tasavvuf: İlmî ve Akade- mik Araştırma Dergisi, 2000, sayı: 3, s. 43-64.

Mehmed Tâhir Efendi, Osmanlı Müellifleri I, İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1333.

Mehmet Gülşen Efendi, Külliyât-ı Hazret-i Hüdâyî kuddise sırruhû, İstanbul: Matbaa-i Bah- riye, 1338/1340.

Mısrî, Niyâzî, Mevâidü'l-irfân ve avâidü'l-ihsân, H. Selimağa Ktp., Hüdâyî Efendi, 587.

Nev'îzâde Atâî, Şakaik-ı Nu'mâniyye ve Zeyilleri: Hadâiku'l-hakaik fî tekmileti'ş-Şakaik II, haz. Abdülkadir Özcan, İstanbul: Çağrı Yay., 1989.

Sahaf Nûri, Külliyât-ı Hüdâyî, İstanbul: Muhib matbaası, 1287/1870.

Sezen, Tahir, Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla), Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2006.

Tansel, Fevziye Abdullah, "Seyyid Aziz Mahmud Hüdâyî", A. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1967, c. XV, s. 1-42.

Tatcı, Mustafa, M. Cemal Öztürk, Taxhidin Butuçi, Üsküdarlı Selâmî Ali Efendi -Hayatı, Tarîkat-nâmesi ve Vakfiyyesi, haz. İstanbul: Kaknüs Yay. 2006.

Tek, Abdürrezzâk, "Aziz Mahmud Hüdâyî'nin Seyrü Sülûk Anlayışı", Üsküdar Sempozyumu III: Aziz Mahmud Hüdâyî Uluslararası Sempozyum Bildirileri, 20-22 Mayıs 2005, I, 179- 191.

Türkiye'de Tarikatlar Tarihi ve Kültür, editör: Semih Ceyhan, İstanbul: İsam Yay., 2015.

Uludağ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı Yay., 2012.

Vassâf, Hüseyin, Sefîne-i Evliyâ, haz. Mehmet Akkuş, Ali Yılmaz, İstanbul: Kitabevi, 2006, III.

Yılmaz, Hasan Kâmil, Aziz Mahmud Hüdâyî: Hayatı, Eserleri, Tarîkatı, İstanbul: Erkam Yay. 2007.

Yücer, Hür Mahmut, "Şeyh Yâkub Afvî Efendi ve Mehmed Şehâbeddîn Efendi'ye Göre Celvetî Erkânı", Üsküdar Sempozyumu III: Aziz Mahmud Hüdâyî Uluslararası Sempoz- yum Bildirileri, 20-22 Mayıs 2005, II, 279-310.