Şehitlik Dergâhı Tarihçesine Bir Katkı: Abdünnâfi Baba'nın Ahmed İsmet Efendi'ye Verdiği İcâzetnâme

Rumelihisarı Şehitlik Dergâhı İstanbul'un en eski tarîkat merkezlerinden biridir. Dergâhın kurucusu ve erken dönem tarihinin bilinen ismi Hacı Bayrâm-ı Velî'nin halifelerinden Bedreddin Efendi'dir. Bedreddin Efendi'nin soyundan gelenler tarafından faaliyetlerini sürdüren dergâh, asıl ününe Abdünnâfi Baba'nın postnişinliği zamanında kavuşmuş ve sonrasında onun adı ile anılır olmuştur. Bu makalede Abdünnâfi Baba'nın 1325/1908 tarihinde ulemâdan Ahmet İsmet Efendi'ye verdiği icâzetnâme değerlendirilecek, dergâhın etkili olduğu çevreler ve geliştirdiği ilişkiler bu icâzetnâme bağlamında ortaya konulmaya çalışılacak, Osmanlı İstanbul'undaki tarîkat çevrelerinin ve Şehitlik Dergâhı'nın tarihine ilişkin daha önce incelenmemiş bir belge ele alınarak ilgili literatüre katkı sunulacaktır.

A Contribution to the Historiography of Şehitlik Lodge: the Diploma (ijazetname) granted by Abdünn?fi Baba to İsmet Efendi

Rumelihisarı Şehitlik Lodge is among the oldest Sufi convents in Istanbul. It was established by Bedreddin Efendi, who was a disciple of Hacı Bayram-i Veli. The available sources provide some significant information about Bedreddin Efendi as a prominent figure in the historiography of the convent. The lodge continued its activities under the supervision of Bedreddin Efendi's lineage, yet became famous during the mastership of Abdünnafi Baba . From then on the lodge has been known Nafi Baba lodge. In this essay we will analyze the diploma granted by Abdünnafi Baba to Ahmet İsmet Efendi, a member of the ulama class in 1325/1908 and in this manner we will shed light to the circles influnced by the lodge community as well as their relationships through the lense of the document. In doing this, we will make a humble contribution to the relevant literature on the history of Ottoman Sufi circles and Şehitlik Lodge by analyzing this new and significant document.

___

"Nâfi' Baba'ya Âid", Yirminci Asırda Zekâ, 3 Şevvâl 1330-2 Eylül 1328, no: 14, s. 245-246.
Ahmed Sâfî, Sefînetü's-Sâfî, Süleymâniye Ktp., Mikrofilm Arşivi, nr. 2096.
Akkuş, Mehmet, "19. Asırda Bir Bektaşî İcâzetnâmesi", Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştır- ma Dergisi, 1999, sayı: 1, s. 27-39.
Albayrak, Sadık, Son Devir Osmanlı Uleması, İstanbul: Milli Gazete Yay., 1981.
Alkan, Ercan, "Hacı Bayrâm-ı Velî'nin İsteğiyle Yapılan Bir Tercüme: İnce Bedreddin ve Tercüme-i Lemaât'ı", Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 2013, sayı: 31, s. 57-73.
Aşkar, Mustafa, "Son Dönem Tekke Mecmûalarından Yeşilzâde Mehmed Salih Efendi'nin Rehber-i Tekâyâ'sı", Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 2000, sayı: 3, s. 129- 165.
Aytaş, Gıyasettin & Asya, Furkan, "Bir Bektaşî İcazetnamesi", Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 2009, sayı: 49, s. 11-22.
Azar, Birol, Türabî Divânı, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ, 2005.
Bandırmalızâde Ahmed Münib Üsküdârî, Mecmuâ-i Tekâyâ, İstanbul: Âlem Matbaası, 1307.
Barkan, Ömer Lütfi, Kolonizatör Türk Dervişleri, haz. Coşkun Çakır, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yay., 2013.
Birge, John Kingsley, The Bektashi Order of Dervishes, Hartford: Hartford Seminary Press, 1937.
Birinci, Ali, "Rumelihisarı'nda Bir Bektaşî Şeyh Ailesi", Tarihin Alacakaranlığında -Meşâhir-i Meçhûleden Birkaç Zât 2-, İstanbul: Dergâh Yay., 2010, s. 55-65.
Çetintaş, Burak, "Rumelihisarı'ndaki Nâfî Baba Şehidlik Dergâhı'nda Yeni Bulunan Os- manlı Dönemi Mezar Taşı Kitâbelerine Dair", Arkeoloji ve Sanat, 2014, sayı: 147, s. 109-134.
Dal, M. Fahrettin, Fahreddin Erenden'in Tasavvufî Görüşleri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2006.
Dehrî [Hüseyin Kâmî], Dîvânçe-i Dehrî, [İstanbul]: Matbaa-i Âmedî, 1330.
Ergun, Sadeddin Nüzhet, Bektaşî Edebiyatı Antolojisi: On Dokuzuncu Asırdan Beri Bektaşî- Kızılbaş Alevi Şairleri ve Nefesleri, İstanbul: Maarif Kitaphanesi, 1956.
_____, XIX. Asır Saz Şairlerinden Beşiktaşlı Gedaî, İstanbul: Sühulet Kütüphanesi, [ts.].
Galitekin, Ahmed Nezih, Osmanlı Kaynaklarına Göre İstanbul, İstanbul: İşâret Yay., 2003.
Gölpınarlı, Abdülbâki, Mevlevî Âdâb ve Erkânı, İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevleri, 1963.
_____, Simavna Kadısıoğlu Şeyh Bedreddin, İstanbul: Eti Yay., 1966.
Gören, İbrahim Ethem, "İstanbul'un Fethinin Manevi Mirası: Rumelihisarı Şehitlik Derga- hı", 1453 İstanbul Kültür ve Sanat Dergisi, 2015, sayı: 22, s. 62-73.
Gümüşoğlu, H. Dursun, "Bir Çelebi İcazetnamesi", Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştır- ma Dergisi, 2011, sayı: 59, s. 423-442.
Gündoğdu, Cengiz, "Hacı Bektaş Velî Dergâhı Postnişîni Hacı Ali Türâbî Baba ve İcazetnâmesi", Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 2012, sayı: 64, s. 147-168.
Hasan Cemâlî Baba, Bektaşî Risâleleri, haz. Kahraman Özkök, İstanbul: Revak Kitabevi, 2014.
Işın, Ekrem, "Abdülkadir Belhî", Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, I, 44.
_____, "Bayramîlik", Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, II, 104-107.
_____, "Bektaşîlik", Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, II, 131-137.
Kara, İsmail, Din ile Modernleşme Arasında-Çağdaş Türk Düşüncesinin Meseleleri, İstanbul: Dergâh Yay., 2003.
Kasap, İsmail & Günaydın, Y. Turan, "Ali Ulvî Baba'nın Hayatı ve Eserleri", Bektaşîlik Makâlâtı, İstanbul: Horasan Yay., 2006.
Köse, Fatih, İstanbul Halvetî Tekkeleri, İstanbul: İFAV, 2012.
Kut, Günay & Eldem, Edhem, Rumelihisarı Şehitlik Dergâhı Mezar Taşları, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yay., 2010.
Küçükyalçın, Erdal, Turna'nın Kalbi -Yeniçeri Yoldaşlığı ve Bektaşîlik, İstanbul: Boğaziçi Üni- versitesi Yay., 2009.
Maden, Fahri, "Şehitlik Tekkesi ve Şeyh Ali Baba Vakfiyesi", Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 2013, sayı: 65, s. 185-210.
Maden, Fahri, Bektaşî Tekkelerinin Kapatılması (1826) ve Bektaşîliğin Yasaklı Yılları, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2013.
Melikoff, Irene, Uyur İdik Uyardılar -Alevilik Bektaşîlik Araştırmaları-, trc. Turan Alptekin, İstanbul: Cem Yay., 1993.
Noyan, Bedri, Bütün Yönleriyle Bektaşîlik ve Alevîlik I-V, Ankara: Ardıç Yayınları, 1998-2002.
Özemre, Ahmet Yüksel, "Seyyid Abdülkadir Belhî Hazretleri", Üsküdar'ın Üç Sırlısı, İstan- bul: Kubbealtı Neşriyatı, 2007, s. 104-108.
Özmen, İsmail, Alevi-Bektaşî Şiirleri Antolojisi, Ankara: Kültür Bakanlığı, 1998.
Öztürk, M. Cemal, Cerrâhîlik, İstanbul: Gelenek Yay., 2004.
Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü I-III, İstanbul: MEB Yay., 1993.
Pakalın, Mehmet Zeki, Sicill-i Osmânî Zeyli XIII, haz. Cengiz Kartın, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2008.
Tanman, M. Baha, "Durmuş Dede Tekkesi", Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, III, 106- 107.
_____, "Hacı Bektâş-ı Velî Külliyesi", DİA, XIV, 459-471.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Bizans ve Selçukiylerle Germiyan ve Osmanoğulları Zamanında Kü- tahya Şehri, İstanbul: Maarif Vekaleti, 1932.
Varol, Muharrem, Islahat Siyaset Tarikat-Bektaşîliğin İlgası Sonrasında Osmanlı Devleti'nin Tarikat Politikaları (1826-1866), İstanbul: Dergâh Yay., 2013.
Yıldırım, Seyfullah, Hasan Cemâlî Baba Hayatı, Sanatı ve Eserleri Üzerine Bir İnceleme, (Ya- yınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü- sü, Kütahya, 2005.
Yılmaz, Hacı, "Çorum'dan Bir İcâzetnâme", Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Der- gisi, 2001, sayı: 17, s. 139-148.
Yücer, Hür Mahmut, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf (19. Yüzyıl), İstanbul: İnsan Yay., 2003.
Yüksel, Müfid, Bektaşîlik ve Mehmed Ali Hilmî Dedebaba, İstanbul: Bakış Yay., 2002.
Yüksel, Müfid, Simavna Kadısıoğlu Şeyh Bedreddin, İstanbul: Bakış Yay., 2002.
Zerdeci, Hümeyra, Osmanlı Ulema Biyografilerinin Arşiv Kaynakları, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2008.