İstanbul Süleymaniye Külliyesi Örneğinde Külliyeler için Bir Yönetim Modeli Önerisi

Kültür varlıklarının korunmasına ilişkin ulusal ve uluslararası yaklaşımlar, “korunması gereken kültür varlıklarını” yapı, yapı topluluğu, kültürel doku, kültürel peyzaj alanları ve somut olmayan değerler şeklinde tanımlarken, varlığın bütün değerleriyle birlikte korunmasının sürekli kılınmasının da ancak koruma ve yaşatma ilişkilerinin, varlık üzerinde söz sahibi olan bütün öznelerle eşgüdümlü olarak yürütülmesiyle mümkün olduğunu belirlemiştir. Kültür varlıklarının uzun vadeli korunması ihtiyacı koruma amaçlı “yönetim planı” kavramını ortaya çıkarmıştır. Farklı işlevlerin bir arada bulunduğu yapı toplulukları olan külliyelerin bütüncül ve sürekli korunmalarının bugüne kadar mümkün olmadığı görülür. Bu nedenle külliyelerin de alan yönetimi anlayışıyla bir yönetim planı kapsamında korunmaları önemlidir. Süleymaniye Külliyesi, farklı işlevlere sahip pek çok birimden oluşan “külliye” adını verdiğimiz yapı topluluklarının en özgün ve kapsamlı temsilcilerinden biridir. Süleymaniye Külliyesi özelinde, külliyeler ile diğer kültür varlıkları için de uygulanabilecek bir yönetim planı ile yönetim modeli yaklaşımı geliştirilmiştir..

Anahtar Kelimeler:

Kültür varlığı, Kültür mirası, Süleymaniye Dünya Miras Alanı, Süleymaniye Külliyesi, Kültürel Miras Yönetim Planı

National and international approaches to “conservation of cultural assets” define these assets as a whole entity consisting of structures, structure clusters, cultural landscape zones and intangible values that complement each other. It has become apparent that in order to sustain a state of conservation for these assets, the relationship between conservation and sustainability must be applied in coordination to all aspects affecting them. It could be stated that in order to have a long term sustainable approach, the concept of “management plan” aiming primarily conservation should be introduced. The Süleymaniye Külliye (Complex) is a unique and extensive example of Ottoman Complexes which used to serve for several different functions. In this thesis, Süleymaniye Külliye has been chosen as a case study and a management model approach for the külliye (complex) which can also be used for other different cultural assets types has been developed.

Keywords:

Cultural Asset Cultural Heritage, Süleymaniye World Heritage Site, Süleymaniye Complex, Süleymaniye Külliye, Cultural Heritage Management Plan,

PDF

___

Ahunbay, Z., 1988.Mimar Sinan'ın Eğitim Yapıları, Mimarbaflı Koca Sinan Yafladığı Çağ ve Eserleri. İstanbul, s:239-309.
Ahunbay, Z., 1988. Sinan'ın Yapılarında Kullanılan Teknikler ve Malzeme, Mimarbaflı Koca Sinan Yafladığı Çağ ve Eserleri ,İstanbul. s:531-538.
Ahunbay, Z., 2012. UNESCO Dünya Miras Listesi ve Miras Yönetimine Etkisi, Türkiye'de Kültürel Mirasın Anlamı ve Yönetimi, Eskiflehir: Anadolu Üniversitesi Yayını, s.92-124
Ahunbay, Z., 2011. Dünden Bugüne İstanbul. Dünya Mirası İstanbul. İstanbul.
Akar, T., 2009. The Role of Vakıf Institution in The Conservation of Vakıf Based Cultural Heritage, Doktora Tezi, ODTÜ, Ankara.
Akozan, F., 1969. “Türk Külliyeleri” Vakıflar Dergisi, VIII., s.303-309, Ongun Kardefller Matbaası.
Akın, N., 1996. Tarihi Yarımada'nın Haliç Silueti, Prof. Doğan Kuban'a Armağan. İstanbul, s.131
Akozan, F., 1988. Süleymaniye Fatih Külliyeleri, Mimar Sinan Dönemi Türk Mimarlığı ve Sanatı. İstan bul, s.303-306.
Barkan, Ö.L. 1972. Süleymaniye Camii ve İmareti İnflaatı Cilt I (1550-1557). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basım Evi.
Barkan, Ö. L. 1979. Süleymaniye Camii ve İmareti İnflaatı Cilt 2 (1550-1557). Ankara:Türk Tarih Kurumu Basım Evi.
Bayraktar, N., 1966. İstanbul'daki Vakıf Kütüphaneleri ve Süleymaniye Kütüphanesi. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, XV/3, Ankara.
Baytop, T., 1994. Tiryaki Çarflısı. İstanbul Ansiklopedisi. Cilt 7, İstanbul.
Binan, C., 1999. Mimari Koruma Alanında Venedik Tüzüğü'nden Günümüze Düflünsel Geliflmenin Uluslararası Evrim Süreci. İstanbul.
Binan, D. Ulusoy, Cantimur, B., 2009. Koruma Alanında Somut ve Somut Olmayan Boyutlarıyla Miras Kavramının Geliflim ve Yerin Ruhu.Mimari Korumada Güncel Konular. s.176-187, Ankara:Anadolu Üniversitesi Yayını.
Binan, D. 2013. Türkiye'de Çok Katmanlı Yerleflimlerde Tanımlama-Koruma Yaklaflımı, Bergama Örneği. Tasarım Kuram, MSGSÜ yayını, Sayı:16, İstanbul
Binan, D, 2013. Türkiye’deki Yasal ve Yönetsel Yapı Doğrultusunda Anıtsal Yapı, Yapı Topluluğu Ve Yapı Gruplarının Korunmasında Yönetim Planının Önemi Ve Öneriler. Koruma Sempozyumu II , Mersin Üniversitesi Restorasyon ve Koruma Merkezi , 20-22 Eylül 2012, Mersin, 2013, (NA105.K678 2013k.1), 5- 14.
Cansever, T., 2005. Mimar Sinan. İstanbul: Albaraka Türk Yayınları.
Cantay, T., 1989. Süleymaniye Camii, XVI-XVII. Yüzyıllar da Süleymaniye Cami ve Bağlı Yapıları. İstan bul.
Cantay, G., 2011. Süleymaniye Camii 2007-2011 Onarımlarında Bezeme ile ilgili Çalıflmalar. Vakıf Restorasyon Yıllığı. Sayı: 3, İstanbul.
Cezar, M., 2002. Osmanlı Baflkenti İstanbul. İstanbul: Erol Kerim Aksoy Kültür, Eğitim, Spor ve Sağlık Vakfı Yayınları.
Çeçen, K., 1986. Süleymaniye Su Yolları. İstanbul: İTÜ İnflaat Fakültesi Yayınları.
Çelik, S., 2009. Süleymaniye Külliyesi Malzeme, Teknik ve Süreç. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını..
Çılı, F. Çelik, O., Sesigür, H., 2011. Süleymaniye Camii Taflıyıcı Sistemin Onarımı ve Güçlendirilmesi. İstanbul: Vakıf Restorasyon Yıllığı, Sayı:3
Çobanoğlu, A.V., 2003. Külliye, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 26, s.542-544.
Doğanay, A., 2007. Türbeler, Bir fiaheser Süleymaniye Külliyesi, s. 233-264, Bir fiaheser Süleymaniye Külliyesi, s. 193-232, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler ve Yayınlar Müdürlüğü.
Dinçer, İ., 2012. Türkiye'de Miras Politikaları ve Uygulama Araçları, Türkiye'de Kültürel Mirasın Anlamı ve Yönetimi, Eskiflehir: Anadolu Üniversitesi Yayını.
Dinçer, İ. ve Enlil, Z. 2012. Kültür Mirasının Değiflen Kapsamı ve Kültürel Mirasın Toplum İçin Değeri - Faro Sözleflmesi”nin Algılanması: Türkiye İçin Bir Ön Arafltırma. Kültür Politikaları Yıllığı, (ed. Deniz Ünsan), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Eldem, S.H. 1979. İstanbul Anıları. İstanbul: Çeltüt Matbaacılık,
Ersen, A. 2011. Süleymaniye Camii 2007-2010 Yılları Restorasyonu ve Restorasyon Kararları. Vakıf Restorasyon Yıllığı, Sayı:3, İstanbul.
Evliya Çelebi. 2013. Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi. İstanbul: Yapı Kredi yayınları.
Eyice S. 1989. Mimar Sinan'ın Külliyeleri. VI. Vakıf Haftası: Türk Vakıf Haftası Çerçevesinde Mimar Sinan ve Dönemi Sempozyumu, İstanbul 5-8 Aralık 1988, s. 169-200.
Eyice, S. 1994. Dökmeciler Hamamı. İstanbul Ansiklopedisi, Cilt 3, s.101.
Eyice, S., Sakaoğlu, N. 1994. Ağa Kapısı. İstanbul Ansiklopedisi. Cilt 1, s.94-95.
Eyüpgiller, K., Özaltın, M. 2007. Restitüsyon ve Restorasyon, Bir fiaheser Süleymaniye Külliyesi. s. 193-232, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler ve Yayınlar Müdürlüğü, Ankara.
Gülersoy, N.Z, Ayrancı, İ. 2011. Koruma Alanlarında Yönetim Planı. İstanbul.
Gülersoy, N..Z., 2012. Dünya'da ve Türkiye'de Alan Yönetim Örnekleri, Türkiye'de Kültürel Mirasın Anlamı ve Yönetimi, Anadolu Üniversitesi Yayını, Eskiflehir.
Gylius P. 1997. İstanbul'un Tarihi Eserleri. Eren, İstanbul.
İncicyan, P.⁄. 1976.18. Asırda İstanbul, İstanbul.
Jokilehto, J. Fielden, B.M. 1993.Management Guıdelınes For World Cultural Heritage Sites, ICCROM, Rome.
Jokiletto ,J. 2009. A History of Architectural Conservation, Butterworth, Oxford.
Kaftan, E. 2010. Yeni Türk fiiirinde Süleymaniye, Süleymaniye Sempozyumu, İstanbul, 23-25 Kasım 2007.
Kan, T. 2014. İstanbul Süleymaniye Külliyesi Örneğinde Külliyeler için Bir Yönetim Modeli Yaklaflımı. Yayınlanmamıfl Doktora Tezi, MSGSÜ.
Koç, Z. 2007. Türkiye'de Taflınmaz Kültür Varlıkları ve Mali Teflvikler, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Koç, M. 2007. Edebiyatımızda Süleymaniye, Bir fiaheser Süleymaniye Külliyesi. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler ve Yayınlar Müdürlüğü, Ankara, s:31-53.
Koçu, R..E. 1968-1971. İstanbul Ansiklopedisi, Koçu Yayınları, İstanbul.
Köprülü, F. 1938-2006. Vakıf Müessesi, Vakıflar Dergisi, Sayı II, Ankara.
Kuban, D. 1994. Süleymaniye, İstanbul Ansiklopedisi, Cilt 7, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, İstanbul.
Kuban, D. 2004. İstanbul Bir Kent Tarihi, Bizantion, Konstantinopolis, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
Kuban, D. 2007. Osmanlı Mimarisi. İstanbul; Yem Yayını.
Kuran, A. 1986. Mimar Sinan. İstanbul: Hürriyet Vakfı yayınları,.
Kuran, A. 1988. Mimar Sinan'ın Camileri. Mimarbaflı Koca Sinan Yafladığı Çağ ve Eserleri, 1, İstanbul (175- 214).
Kuran, A. 1988.Mimar Sinan'ın Külliyeleri. Mimarbaflı Koca Sinan Yafladığı Çağ ve Eserleri, 1, İstanbul (167-173).
Kuran, A. 1988. Mimar Sinan'ın Türbeleri. Mimarbaflı Koca Sinan Yafladığı Çağ ve Eserleri, 1, İstanbul (175- 214).
Kürkçüoğlu, K.E. 1962. Süleymaniye Vakfiyesi. Ankara: Vakıflar Umum Müdürlüğü Neflriyatı.
Madran, E., Özgönül, N. 2005. Kültürel ve Doğal Değerlerin Korunması. Ankara.
Madran, E. 2008. Kültürel Miras Yönetimi, Kent Yönetimi, İnsan ve Çevre Sorunları’08 Sempozyumu, İstanbul, 203-208.
Madran, E. 2010. Kültür ve Tabiat Varlıklarının Koruma Hukuku ve Kurumsal Yapı. Mimari Korumada Güncel Konular, s.18-44, Ankara: Anadolu Üniversitesi Yayını.
Mungan, İ. 2007. Strüktür Çözümü, Bir fiaheser Süleymaniye Külliyesi. s.75-102, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler ve Yayınlar Müdürlüğü, Ankara.
Mülayim, S. 2007. Süleymaniye'nin Üst Kimliği, Bir fiaheser Süleymaniye Külliyesi. s.17-30, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler ve Yayınlar Müdürlüğü, Ankara.
Mülayim, S. 2011. Süleymaniye Camii ve Çevresi. Dünya Mirası İstanbul, İstanbul.
Müller Wiener, W. 2001. İstanbul'un Tarihsel Topografyası 17. Yüzyıl Bafllarına Kadar Byzantion- Konstantinopolis. Yapı Kredi Yay., İstanbul.
Müller Wiener, W., Schile, R.. 1988. 19. Yüzyılda İstanbul Hayatı. İstanbul.
Nayır, Z. 1982. Süleymaniye Külliyesi ve Sorunları. Rölöve ve Restorasyon Dergisi. Sayı: 4, Ankara.
Nayır, Z. 1981. The Contrubution of The Historical Sources to The Cognizance of Süleymaniye Complex in İstanbul. I. Uluslar arası Türk- İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Kongresi, 14-18 Eylül, İTÜ, İstanbul, s:319-330.
Olgun, N. 2011. Süleymaniye Camii 2007-2010 Yılları Restorasyonuna Dair. Vakıf Restorasyon Yıllığı, Sayı: 2, İstanbul.
Özdefl, G. 1998. Türk Çarflıları (1952 tarihli çalıflmanın yeni basımı), Ankara: Tepe Yayınları.
Orbafllı, A. 2010. Tarihi Çevrenin Korunmasında Yönetim Planlaması, Mimari Korumada Güncel Konular, s.46-59, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Ankara.
Önge, Y. 1988. Anadolu Türk Hamamları Hakkında Genel Bilgiler ve Mimar Koca Sinan'ın İnfla Ettiği Hamamlar, s: 403-428, Mimarbaflı Koca Sinan Yafladığı Çağ ve Eserleri, İstanbul.
Peynircioğlu, H.- Toğrol,E., Aksoy, İ.H. 1981. İstanbul'da Osmanlı Döneminde İnfla Edilen Camilerin Temelleri I. Uluslar arası Türk-İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Kongresi, 14-18 Eylül, İTÜ, İstanbul.
Procoipius. 2004. İstanbul'da Yapılar. Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
Ringebeck, B. 2008.Management Plans for World Heritage Sites, A practical guide. German Commision for UNESCO.
Saatçi, S. 2007. Temelden Aleme İnflaat Süreci, Bir fiaheser Süleymaniye Külliyesi. s.57-74, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler ve Yayınlar Müdürlüğü, Ankara.
Sakaoğlu, N. 1994. Darü't-Tıb, İstanbul Ansiklopedisi, Cilt 3. İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, s.4-5.
Subaflı, H. 2011. Süleymaniye Camii Hatları 2010 Restorasyonu. Vakıf Restorasyon Yıllığı, Sayı: 3, İstanbul, s.133-151.
Sözen M, Saatçi S. 1989. Mimar Sinan ve Tezkeret-ül Bünyan, İstanbul.
fiehsuvaroğlu, H. 1953. Asırlar Boyunca İstanbul. İstanbul: Ladin Matbaacılık.
Tanyeli, U.,1991. Süleymaniye Külliyesi Konusunda Bilinenlere Bir Katkı. Tarih ve Toplum, 87, Mart 1991, s. 28-34.
Tanman, B. 1988. Sinan'ın Mimarisi İmaretler, Mimarbaflı Koca Sinan Yafladığı Çağ ve Eserleri, İstanbul, s:333-353.
Tokay, Z. H. 1994. Osmanlı Külliyelerinin Temel Özellik leri ve Günümüz Ortamında Değerlendirilmeleri, Doktora tezi, Mimar Sinan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul
Ülgen, A.S. 1939.Fatih Devrinde İstanbul
Ünver, S. 1942. Süleymaniye Külliyesi’nde Darrüflflifa, Tıp Medresesi ve Darülakakire Dair. Vakıflar Dergisi, Sayı II, Ankara (s.195-207) (tıpkı basım 2006).
Yerasimos, S. 2000. İstanbul İmparatorluklar Baflkenti. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Yerasimos, S. 1994. Melchior Lorichs. İstanbul Ansiklopedisi, Cilt 7, İstanbul.
Yılmaz, Y. 2008. Kanuni Vakfiyesi Süleymaniye Külliyesi. Ankara.:Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
Yıldırım, N. 2010. İstanbul'un Sağlık Tarihi. İstanbul 2010 Avrupa Kültür Baflkenti Ajansı İ.Ü.Projesi, İstanbul.
Yıldırım, A.E. 2011. Kentsel Koruma Projelerinde Aktörlerin Örgütlenmesi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Sayılı Yönetmelik, 2005. [çevrimiçi]. Eriflim yeri:
http://www.mevzuat.gov.tr, [Eriflim tarihi: 11 Kasım 2011]. URL 3
Dünya Mirası Sözleflmesinin Uygulanmasına Yönelik İfllev- sel İlkeler Rehberi, Ocak 2008. Eriflim yeri: http://www. alanbaskanligi.gov.tr [Eriflim tarihi: 10 Mayıs 2012]. URL 4
Vakıflar Kanunu, 2008. Eriflim yeri: http:// www.vgm.gov.tr
Eriflim tarihi: 15 Kasım 2012].