Türkiye’de Uygulanan Tarımsal Destekleme Politikalarının Ayçiçeği Üretimine Etkisinin Analizi

Amaç: Bu çalışmada, Türkiye’de ayçiçeği üretimine yönelik yapılan tarımsal desteklerin (fark ödemesi desteği ve mazot-gübre desteği), üretici eline geçen ayçiçeği fiyatının, ayçiçeği ithalat fiyatlarının ve ayçiçeği üretiminde kullanılan en önemli girdilerden mazot-gübre fiyatlarının ayçiçeği ekim alanları üzerindeki etkileri incelenmiştir.Tasarım/Metodoloji/Yaklaşım: Tarımsal desteklerin, üretici eline geçen ayçiçeği fiyatının, ithalat fiyatlarının ve mazot-gübre fiyatlarının ayçiçeği ekim alanı ile arasındaki ilişkiyi belirlemek için çoklu regresyon analizi yapılmış ve ekonometrik bir model oluşturulmuştur. Modelin tahmini için kullanılan değişkenlere ait veriler 1991-2020 dönemlerini kapsamaktadır. Bulgular: Model sonuçlarına göre ayçiçeği ekim alanları ile bir önceki yıl ayçiçeği ithalat fiyatı ve ayçiçeği üretimine yönelik yapılan mazot-gübre destek ödemeleri arasında beklendiği gibi pozitif doğrusal yönde istatistiki olarak anlamlı, mazot-gübre fiyatları ile de negatif doğrusal yönde istatistiki olarak anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Üreticilere verilen prim desteğine göre, mazot-gübre desteğinin ayçiçeği üretim alanları üzerinde daha etkili olduğu tespit edilmiştir.Özgünlük/Değer: Bu sonuçlara göre, arz açığı bulunan ve kendine yeterlilik oranı düşük olan ayçiçeği ürünü özelinde verilen mazot-gübre desteğinin arttırılması ve maliyet avantajı sağlayacak politikaların uygulanması önerilebilir. Bu çalışmada, Türkiye’de yağlı tohum destekleme politikaları belirlenirken ayçiçeği üretiminin artırılmasına yönelik bazı öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Tarımsal destekleme politikası, ayçiçeği üretimi, yağlı tohum, politika analizi

Analysis of the Effects on Sunflower Production of Agricultural Support Policies Implemented in Turkey

Purpose: In this study, the effects of agricultural supports for sunflower production (deficiency payment support and diesel-fertilizer support), sunflower producer prices, sunflower import prices and diesel-fertilizer prices on sunflower production areas were investigated.

Keywords:

Agricultural support policy, sunflower production, oilseed, policy analysis,

PDF

___

Allison, P.D. 2012. Logistic Regression Using SAS: Theory and Application. 2nd rev. Ed. SAS Press, p.348.
Arıoğlu, H. (2016). Türkiye’de Yağlı Tohum ve Ham Yağ Üretimi, Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 25(Özel Sayı 2): 357-368.
Arıoğlu, H. Kolsarıcı, Ö. Göksoy, A.T. Güllüoğlu, L. Arslan, M. Çalışkan, S. Söğüt, T. Kurt, C. ve Arslanoğlu, F. (2010). Yağ Bitkileri Üretiminin Arttırılması Olanakları. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII Teknik Kongresi (11-15 Ocak, Ankara), 361-376 ss.
BÜGEM, 2022. Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü, Bitkisel Üretim Verileri. https://www.tarimorman.gov.tr/sgb/Belgeler/SagMenuVeriler/BUGEM.pdf. Erişim: Ocak, 2022.
Demirdöğen, A. (2018). Türkiye’de Tarımsal Desteklerin Üretime Etkisi: Mısır Örneği. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Ankara.
Demirdöğen, A. Olhan, E. and Chavas, J.P. (2016). Food vs. Fiber: An Analysis of Agricultural Support Policy in Turkey. Food Policy, 61, 1-8.
Doğan, H.G. (2018). Türkiye’de Fark Ödemesi Desteklerinin Seçilmiş Bazı Tarım Ürünlerine Etkileri. Türk Tarım-Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 6(10): 1455-1462.
Doğan, H.G. ve Gürler, A. (2015). Türkiye Tarım Havzaları Üretim ve Destekleme Modeli Kapsamında Yeşilırmak Tarım Havzasında Yetiştirilen Tarım Ürünlerinin Arz Duyarlılığı. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 25(3): 231-243.
Erdal, G. ve Erdal, H. (2008). Türkiye’de Tarımsal Desteklemeler Kapsamında Prim Sistemi Uygulamalarının Etkileri. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 25(1): 41-51.
FAO, 2022. Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO) Sunflower Production Statistics. http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC. Erişim: Ocak, 2022.
Kadakoğlu, B. ve Karlı, B. (2019). Türkiye’de Yağlı Tohum Üretimi ve Dış Ticareti. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(96): 324-341.
Karaman, S. Koçak, A. and Tezel, G. (2015). Determinants of Cotton Prices in Turkey: A VAR Approach. Tarım Ekonomisi Araştırmaları Dergisi, 1(2): 1-8.
Karlı, B. Gül, M. Kadakoğlu, B. ve Karadağ Gürsoy, A. (2018). Türkiye’de Tarımsal Desteklerin Mısır Tarımına Etkileri. Akademia Sosyal Bilimler Dergisi, Özel Sayı(1): 307-317.
Koç, A. 2005. Türkiye’de Yağlı Tohum (Tohum, Küspe ve Yağ) Sektörünün Durumu: Gümrük Tarife Oranlarının Düşürülmesi ve Pirim Desteklerinin Etkileri. Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği Yayın No:7, 125 s.
O’Brian, R.M. (2007). A Caution Regarding Rules of Thumb for Variance Inflation Factors. Quality & Quantity, 41(5): 673-690.
Onurlubaş, H.E. ve Kızılaslan, H. 2007. Türkiye’de Bitkisel Yağ Sanayindeki Gelişmeler ve Geleceğe Yönelik Beklentiler. Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü Yayınları Yayın No:157, 59 s.
Özüdoğru, T. Miran, B. Taşkaya Top, B. ve Uçum, İ. 2015. Pamuk, Ayçiçeği ve Soya Üretiminde Fark Ödemesi Desteklerinin Etkisi. TEPGE Yayın No:262, 168 s.
Pallant, J. 2005. SPSS Survival Manual: A Step by Step Guide to Data Analysis Using SPSS for Windows. 3rd rev. Ed. Open University Press, New York, p.352.
Resmi Gazete, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009. Bakanlar Kurulu Kararı Uygulama Tebliği ve Alan Bazlı Destekleme Ödemesi Yapılmasına Dair Kararlar.
Resmi Gazete, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016. Tarımsal Desteklemelere İlişkin Bakanlar Kurulu Kararı.
Resmi Gazete, 2017, 2018, 2019, 2020. Bitkisel Üretime Destekleme Ödemesi Yapılmasına Dair Tebliğ.
Semerci, A. (2013). The Effects of Agricultural Subsidies on Sunflower Cultivation and Farmers’ Income: Evidence From Turkey. Pakistan Journal of Agricultural Sciences, 50(1): 139-145.
Semerci, A. (2019). Yağlık Ayçiçeği Üretiminin Ekonomik Analizi: Kırklareli İli Örneği. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 6(4): 616-623.
Semerci, A. ve Durmuş, E. (2021). Türkiye’de Yağlık Ayçiçeği Üretiminin Analizi. Türk Tarım-Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 9(1): 56-62.
TÜİK, 2014. İstatistik Göstergeler 1923-2013. Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası Yayın No:4361, 711 s.
TÜİK, 2022a. Türkiye İstatistik Kurumu, Bitkisel Ürün Denge Tabloları, Tahıllar ve Diğer Bitkisel Ürünler Denge Tabloları. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Tarim-111. Erişim: Ocak, 2022.
TÜİK, 2022b. Türkiye İstatistik Kurumu, Bitkisel Üretim İstatistikleri. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr. Erişim: Ocak, 2022.
TÜİK, 2022c. Türkiye İstatistik Kurumu, Enflasyon ve Fiyat, Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=enflasyon-ve-fiyat-106&dil=1. Erişim: Ocak, 2022.
TÜİK, 2022d. Türkiye İstatistik Kurumu, Tarımsal Fiyat ve Ekonomik Hesaplar, Tahıl ve Diğer Bitkisel Ürün Fiyatları Tablosu (Seçilmiş Ürünler). https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Tarim-111. Erişim: Ocak, 2022.
Yavuz, G.G. Miran, B. Bahadır Gürer, B. Yürekli Yüksel, N. ve Demir, A. 2016. Buğday, Dane Mısır ve Çeltik Üretiminde Fark Ödemesi Desteklerinin Etkisi. TEPGE Yayın No:266, 160 s.
Yılmaz, H. and Avkıran, B. (2020). Analysis of Canola (Rapeseed) Production Cost and Income in Context of Oilseeds Production Support Policies: A Case Study from Trakya Region of Turkey. Economics of Agriculture, 67(2): 483-493.
Yılmaz, H. Demircan, V. Gül, M. Çelik Ateş, H. ve Öztürk, E. 2013. 2000 Yılı Sonrası Tarım Politikalarının Kırsal Kesim ve Tarımsal Yapı Üzerine Sosyo-Ekonomik Etkileri: Batı Akdeniz Bölgesi Örneği. TUBİTAK Proje No:111K048, 356 s.