Yukarı Sakarya Nehri'nde azot fraksiyonları ile toplam demir ve silikat konsantrasyonlarının mevsimsel değişimi

Bu araştırma Yukarı Sakarya Nehri' nde azot fraksiyonları, toplam demir ve silikat konsantrasyonları ile bazı su kalite parametrelerinin (su sıcaklğı, çözünmüş oksijen, pH) mevsimsel değişimlerini belirlemek amacıyla yürütülmüştür. Su örnekleri 2000 yılının Temmuz, Ağustos, Ekim, Kasım aylarında ve 2001 yılının Ocak, Şubat, Nisan, Mayıs aylarında üç istasyondan alınmıştır. Bu parametrelerin aylara ve istasyonlara göre değişimleri incelenmiştir. En düşük ortalama amonyak-azotu ($NH_3$-N) ve nitrit-azotu ($NO_2$-N) değerleri sırasıyla ekim (0,09±0,00 mg/L) ve şubat (0,002±0,00 mg/L) aylarında bulunurken, en yüksek ortalama değerler ise mayıs (0,47±0,01 mg/L) ve ocak (0,035±0,00 mg/L) aylarında saptanmıştır. En aüşük nitrat-azotu ($NO_3$-N) ve çözünmüş nitrat-azotu ortalama değerleri sırasıyla şubat (0,36±0,00 mg/L) ve nisan (0,34+0,01 mg/L) aylarında bulunmuştur. $NO_3$-N ve çözünmüş nitrat-azotunun en yüksek değerleri sırasıyla 3,73±0,00 mg/L ve 3,30$pm$0,01 mg/L olarak mayıs ayında saptanmıştır. Toplam demir konsantrasyonu çalışma periyodu sırasında 0,02-0,05 mg/L arasında değişmiştir. Silikat (10,94±0,06 mg/L) ve çözünmüş silikat (8,57$pm$0,01 mg/L) konsantrasyonları şubat ayında en yüksektir. Araştırma periyodunca, belirlenen istasyonlarda pH (7,09-7,81) ve nitrat-azotu (0,36-3,73 mg/L) değerleri I. sınıf su kalite parametrelerine ilişkin sınır değerler içerisinde olmasına karşın, bazı aylarda çözünmüş oksijen (7,10-8,95 mg/L) ve $NO_2$-N (0,002-0,035 mg/L) değerleri bu sınıfa ilişkin değerlerden farklı bulunmuştur.

Seasonal changes of nitrogen fractions, total iron and silica concentrations in upper part of Sakarya River

This research was conducted to determine the seasonal changes of nitrogen fractions, total iron and silica concentrations and some water quality parameters (water temperature, dissolved oxygen, pH) of the Upper Part of Sakarya River. Water samples were taken from three stations in June, August, October, November 2000 and in January, February, April, May 2001. The variations of these parameters were investigated with respect to months and stations. The lowest ammonia-nitrogen ($NH_3$-N) and nitrite-nitrogen ($NO_2$-N) values were assessed in October (0,09±0,00 mg/L) and february (0,002+0,00 mg/L) while mean highest values of $NH_3$-N and $NO_2$-N were determined in may (0,47$pm$0,01 mg/L) and January (0,035±0,00 mg/L), respectively. The lowest mean values of nitrate-nitrogen ($NO_3$-N) and dissolved nitrate-nitrogen were found in february (0,36±0,00 mg/L) and april (0,34±0,01 mg/L), respectively. The highest mean values of $NO_3$-N and dissolved nitrate-nitrogen were determined as 3,73$pm$0,00 mg/L and 3,30$pm$0,01 mg/L, respectively in may. Total iron concentrations range between 0,02-0,05 mg/L during the study period. Silica (10,94$pm$0,06 mg/L) and dissolved silica (8,57$pm$0,01 mg/L) concentrations were highest in february. During this research although in some months dissolved oxgen (7,10-8,95 mg/L) and $NO_2$-N (0,002-0,035 mg/L) concentrations were found different than those parameters of indicating the first class for water quality criteria, pH (7,09-7,81) and $NO_3$-N (0,36-3,73 mg/L) values were measured within the acceptable limits for the first water quality class in determined stations.

PDF

___

Albayrak, B. 1995. Water Quality Assessment on the Central Kızılırmak Basin. The Graduate School of Natural and Applied Sciences of the Middle East Technical University.
Anonim, 1977. İçme Suyu ve Pis Sularda Standart Rutin Analiz Yöntemleri Kılavuzu. İller Bankası Yay No: 24, 256 s., Ankara.
Anonim, 1992. Türk Çevre Mevzuatı. Türkiye Çevre Vakfı Yayını. Ciltli, 1275 s., Ankara.
Anonim, 1997. Su Kalitesi-Akarsularda Numune Alma Kılavuzu. TS 150 5667-6, 8s., Türk Standardları Enstitüsü, Ankara.
Anonim, 1998. Türkiye' nin Çevre Sorunları. Türkiye Çevre Vakfı Yayını 464s., Ankara.
Aydın, F. ve S. Pulatsü, 1999. Sakaryabaşı Batı Göleti' nin ötrofikasyon derecesinin araştırılması. Ankara Univ., Ziraat Fak., Tarım Bilimleri Dergisi, 5 (1) 51-58.
Bode, A. and Q. Dortch, 1996. Uptake and regeneration of inorganic nitrogen in coastal waters influenced by the Mississippi River: Spatial and seasonal variations. J. Plankton Res., 18 (12) 2251-2268.
Boyd, R.A. 1996. Distribution of nitrate and orthophosphate in selected streams in Central Nebraska. Water Resour. Bull.,32 (6) 1247-1257.
Calow, P. and G.E. Petts, 1992. The Rivers Handbook. Hydrological and Ecological Principles. Blackwell Science, Volume 1,526 p., USA.
Coşkun, F. 1995. Kızılırmak Deltası yüzeysel sularında fosfat, demir, sülfat, biyolojik oksijen ihtiyacı ve toplam fosfor parametrelerinin araştırılması. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Samsun.
Düzgüneş, O., T. Kesici ve F. Gürbüz, 1983. İstatistik Metodları I. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yay. No:861, 229s., Ankara.
Galicka, W. 1993. Inflow of various forms of nitrogen to the Sulejow Reservoir in the years 1981-1984. Pol. Arch. Hydrobiol., 40 (2) 119-138.
Girgin, S. 1994. Ankara Çayı ve Kollarındaki Makroinvertabratların Bolluk, Dominans, Benzerlik ve Çeşitlilik Açısından Kimyasal ye Fiziksel Parametrelerle Birlikte İncelenmesi. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi. Ankara.
Gökkaya, Z. ve S. Pulatsü, 2001. Sakaryabaşı Doğu Göletinin bazı su kalite parametrelerinin mevsimsel değişimi. Ankara Univ., Ziraat Fak., Tarım Bilimleri Dergisi, 7 (1) 20-26.
Güler, A.S. 1988. Çifteler Sakaryabaşı Balık Üretim İstasyonu' ndaki Doğu ve Batı Kaynak Göllerinin Planktonlarının İncelenmesi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Su Ürünleri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
Gürkaynak, A.i. 1990. Kuzey Meriç Bölgesinde Kimyasal Kirlenmenin İncelenmesi (Türkiye Sınırına Giriş ile Tunca Nehri1 nin Birleştiği Nokta Arasında). Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Kimya Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. Tekirdağ.
Güven, F. 1996. Sakaryabaşı Kaynaklarının Çevresel izotop Hidrolojisi İncelemesi. Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü/Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
Home, AJ. and C.R. Goldman, 1994. Limnology. Second Edition. 576p., USA.
Hudon, C, R. Morin, J. Bunch and R.Harland, 1996. Carbon and nutrient output from the Great Whale River (Hudson Bay) and a comparison with other rivers arond Quebec. Can. J. Fish. Aquat. Sci, 53, 1513-1525, Canada.
Kalebaşı, Y. 1994. Meriç Nehri' nin Kimyasal Kirliliğinin incelenmesi. Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kimya Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. Tekirdağ.
Laznik, M. and G. Matisone, 1994. Variations in the loading and riverine transport of nitrate and nitrite in Latvia. Marine Pollution Bulletin, 29 (6-12) 484-490.
Lucey, K.J. and D.A. Goolsby, 1993. Effects of climatic variations over 11 years on nitrate-nitrogen concentrations in the Raccoon River, Iowa. J. Environ. Qual., 22, 38-46.
Pulatsü, S. and H. Çamdeviren, 1999. Water quality parameters in inflow and outflow of Sakaryabasi Trout Farm. Ankara Univ., Ziraat Fak., Tarım Bilimleri Dergisi, 5 (2) 30-35.
Taşdemir, M.D. 1998. Asi Nehri (Antakya)' nin Bazı Fiziksel, Kimyasal ve Biyolojik Parametrelerinin Tespiti. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Su Ürünleri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. Adana
Wall, G.R., P.J. Phillips and K. Riva-Murray, 1998. Water quality: seasonal and spatial patterns of nitrate and silica concentrations in canajoharie creek, New York. Journal of Environmental Quality, 27 (2) 381-389.
Wetzel, R.G. and G.E. Likens, 1979. Limnological Analyses. Second Edition. 391 p., USA.
Yıldız, E. 1995. Kızılırmak' in (Imranlı-Kalın Arası) Su Kirliliğinin İncelenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Çevre Mühendisliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. Sivas.