Lushnja (Luşnia) Kongresi ve tarih Önemi (21 Ocak 1920)

Özet:XX. Yüzyılın hemen başındaki en önemli olaylardan biri şüphesiz 21 Ocak-30 Ocak 1920 tarihleri arasında gerçekleştiren Ulusal Lushnja Kongresi’dir. Kongreye Arnavutluk’un dört bir yanından seçilen delegeler katıldı. Kongrenin asıl amacı, Arnavutluk’u parçalanma tehlikesinden kurtarmak için iç ve dış durumunu analize edip gereken önlemleri alınması idi. Lushnja Kongresi’nde Arnavutluk devletinin tam bağımsızlığına ilişkin Anayasa Yasası onaylandı ve aynı zamanda Devlet işlerini yürütecek olan 4 kişilikten oluşan Devlet Yüksek Şurası ve 37 kişiden oluşan Ulusal Konseyi seçildi. Kongrede alınan kararlar ile tüm dünyaya Arnavutluk’un bağımsız ve bölünmez olduğunu mesajını verilerek devletleşmeye yönelik hazırlıklar başlanıldı.Bu çalışmada, Arnavut Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra yeniden kurulmasına yönelik çabalarını ele alacağız.

Anahtar Kelimeler:

Birinci Dünya Savaşı, Arnavutların savaşı, Lushnja Kongresi, Ulusal Şurası, Devlet Yüksek Şûrası, Meclis., Devlet Yüksek Şûrası, Meclis.

Lushnja Congress and its historical significance (January 21, 1920)

One of the most important events of the early twentieth century, is undoubtedly the National Congress of Lushnja, held from January 21 to January 31, 1920. The Congress was attended by elected delegates from all over Albania. The purpose of the Congress was to study the internal and external situation of the country and the measures that had to be taken to save Albania from the danger of fragmentation. In this paper we will make an effort to highlight the efforts of the Albanian establishment for the re-establishment of the Albanian state after the First World War. The Congress of Lushnja approved the Constitutional Act for the full independence of Albania and the Albanian state, as well as elected the High Council of 4 people, the regency, which would perform the functions of the head of state and the National Council with 37 people, in function of the parliament. With these acts, this congress showed the world that Albania was formerly independent and indivisible and set to work for the organization of the Albanian state.

Keywords:

World War I., Organization of Albanians, Lushnja Congress, Hight Council, Regency, National Council,

PDF

___

“Dokumente të historisë kombëtare përreth Kongresit të Lushnjes”, Hylli i Dritës, Vjeti XX, Fruer 1944, Nr. 2, Drejtimi dhe mbarështrimi:, Kuvendi Françeskan Shkodër, f. 44.
“Dokumente të historisë kombëtare: Kongresit të Lushnjes”, Hylli i Dritës, Vjeti XX, Kallnduer 1944, Nr.1, Drejtimi dhe mbarështrimi:, Kuvendi Françeskan Shkodër, f.29.
“Kongresi i Lushnjës”, Gazeta Bashkimi i Kombit, Tiranë, E mërkurë, 15.III. 1944, f. 1:.
“Shqypnija si Shtet politik”, Agimi, Shkodër: Organ i Shoqnísë “VLLAZNIJA” Vjeti II, Nr. 6, tetuer 1920, f. 81.
Anastasi, Aurela, Historia e të drejtës kushtetuese në Shqipëri (1912-1939), Tiranë, Shtëpia Botuese: “Pegi”, 2007, f. 47.
Austin, Robert C, Fan Noli dhe një revolucion i ikur; Demokracia shqiptare në vitet 1920-1924, Prishtinë, “Koha”, 2011, f.21.
Bello, Hasan,“Përpjekjet e klerit mysliman shqiptar për vendosjen e mësim-besimit në shkollat shtetërore përgjatë viteve 1920-1924”, Zani i naltë, Tiranë: Botues, Komiteti Mysliman i Shqipërisë, viti (XV), 2012, nr.1(154), f. 67.
Botimet e Komisjonit të Kremtimeve të 25-vjetorit të Vet-Qeverrimit 1912-1937, SHQIPENIJA ME 1937, Veprimi shtetnor gjatë njëzet e pesë vjetve të parë të vetëqeverimit, vëllimi I, Shtypi “Kristo Luarasi”, 1937, f. 4.
Culaj, Lush, “Qëndrimi i Qeverisë së Lushnjës ndaj çështjes kombëtare”, Gjurmime albanologjik- Seria e shkencave historike ( më tej:SSHH), Prishtinë: Instituti Albanologjik-Prishtinë, Nr. 30, 2000, f. 143-163.
Culaj, Lush,”Çështja shqiptare dhe diplomacia e shteteve vendosëse në konferencë”,Gjurmime albanologjike-SSHH, Prishtinë: Instituti Albanologjik, Nr.39-2009, f.206.
Çami, Muin, Kongresi i Lushnjës (1920), Fjalor Enciklopedik Shqiptar, Tiranë: Akademia e Shkencave e Shqipërisë, 2008, f. 1258.
Çami, Muin, Shqipëria në rrjedhat e historisë 1912-1924, Tiranë: Shtëpia Botuese: “Onufri”, f.191.
Çami, Muin,” Shqipëria në Konferencën e Paqes më 1919”, Studime historike, Tiranë: Akademia e Shkencave e RSH: Instituti i Historisë, Nr.1-4, Viti: L(XXXIII), 1997, f.131.
Çami, Muin,”Kongresi i Lushnjës dhe Lufta e Vlorës”, Studime historike,Tiranë: Universiteti Shtetëror i Tiranës:Instituti i Historisë dhe i Gjuhësisë, Nr.1, Viti: XXIII (VI), 1970,f. 197.
Çami, Muin,”Kongresi i Lushnjës-programi dhe masat për realizimin e tij,” Studime historike, Tiranë: Akademia e Shkencave e RPSSH: Instituti i Historisë, Nr. 2. Viti:XVLI (XXVII), 1990, f. 101.
Dela Roka, Roberto Moroco, Kombi dhe feja në Shqipëri 1920-1944, Tiranë, Shtëpia Botuese: “Elena Gjika”, 1994, f. 127.
Deliana, Thoma,”Kongresi i Lushnjës-ngjarje me rëndësi të madhe politike në historinë e popullit shqiptar”, Studime historike, Tiranë: Universiteti Shtetëror i Tiranës: Instituti i Historisë dhe i Gjuhësisë, Nr.1, Viti:XXIII(VI), 1970, f.8.
Dervishi, Kastriot, Historia e Shtetit Shqiptar 1912-2005, Tiranë: Shtëpia botuese: 55, 2006, f.110-111.
Duka, Valentina, Historia e Shqipërisë 1912-2000, Tiranë: Shtëpia botuese e librit universitar, 2007, f.110.
Elsie, Robert, Fjalori Historik i Shqipërisë, Tiranë: Shtëpia botuese Uegen, 2011, f. 326.
Guga, Nase,”Premisat historike për thirrjen e Kongresit Kombëtar të Lushnjës”, Studime historike, Tiranë: Universiteti Shtetëror i Tiranës:Instituti i Historisë dhe i Gjuhësisë, Nr.1, Viti: XXIII(VI), 1970, f.170.
Historia e Shqipërisë dhe e shqiptarëve, Redaktor përgjegjës: prof. dr. Hysni Myzyri, Prizren: Sprint, 2001, f.198.
Hysi, Gramos,”Organizimi i shtetit shqiptar sipas vendimeve të Kongresit të Lushnjës”, Studime historike, Tiranë: Universiteti Shtetëror i Tiranës: Instituti i Historisë dhe i Gjuhësisë, Nr.2, Viti: XXV (VIII), 1971,f. 4.
Hysi, Gramoz,” Zgjerimi i Statutit të Lushnjës”, Studime historike, Tiranë: Akademia e Shkencave e RPSSH: Instituti i Historisë, Nr.4, 1982, f.71.
Jacues, Edwin, Shqiptarët: Historia e popullit shqiptar nga lashtësia deri në ditët e sotma, Tiranë: Kartë e Pendë, 1995, f.407.
Kadria, Sali, Nacionalizmi shqiptar në vitet 1912-1924, Tiranë: Akademia e Studimeve Albanologjike: Instituti i Historisë, 2020, f.365-366.
Kordha, Hysen, “Parlamenti shqiptar-institucionalizim i unitetit politik shtetëror dhe i demokracisë parlamentare shqiptare”, Studime historike, Tiranë: Akademia e Shkencave e Shqipërisë; Instituti i Historisë, Nr.1-2, viti LIV (XXXVII), 2000, f. 134.
Kordha, Hysen,”Kongresi i Lushjnës në historiografi”, Studime historike, Tiranë: Akademia e Shkencave e RPSSH: Instituti i Historisë, Nr.2, Viti: XLIV (XXVII), 1990, f.157.
Lufta e popullit shqiptar për çlirimin kombetar 1918-1920, (Përmbledhje dokumentesh) II, Pregatitur nga: Muin Çami, Hidajete Luga (Bejtja), Tiranë:Akademia e Shkencave e RPSH: Instituti i Historisë : Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave të Shtetit të RPSH, 1976,f. 241.
Luku, Esilda, Diplomacia Evropiane ndaj Shqipërisë ndërmjet dy konferencave të paqes (1919-1946), Prishtinë: Instituti Albanologjik, 2015, f.37.
Mehmeti, Armend, Diplomacia e Britanisë së Madhe në marrëdhëniet shqiptaro-jugosllave 1919-1939, Tiranë: Akademia e Studimeve Albanologjike: Instituti i Historisë, 2020, f. 107.
Mema, Albana,” Ndikimi italian në krizat politike të viteve 1920-1924”, Studime historike, Tiranë: Akademia e Studimeve Albanologjike: Instituti i Historisë, Nr. 3-4, Viti: LV(LXXII), 2019, f. 121.
Mema, Albana,”Institucionet e kushtetuese të shtetit shqiptar në vitet 1920-1924”, Studime historike, Tiranë: Akademia e Studimeve Alanologjike: Instituti i Historisë, Nr.1-2, Viti LV(LXXII), 2018,f. 148.
Meta, Beqir, Procesi ndërtimit kombëtar në vitet 1920-1930, Vëllimi II-të, 100 vjet pavarësi: Aktet e Konferencës Shkencore Ndërkombëtare, (Tiranë, më 26-27 nëntor 2012), Tiranë: Qendra e Studimeve Albanologjike: Instituti i Historisë, 2014, f. 11.
Milo, Paskal, Politika e Jashtme e Shqipërisë I, Tiranë: Botimet Toena, 2013, f.471.
Musaj, Fatmira,”Sulejman Delvina në zhvillimet politike të viteve 1923-1924”, Studime historike, Tiranë: Qendra e Studimeve Albanologjike: Instituti i Historisë, Nr. 1-2, Viti: LXIII(XLVI), 2009, f. 185.
Naska, Kaliopi, Këshilli Kombëtar 1920, Tiranë: Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave, 2000, f. 16.
Naska, Kaliopi,”Jehona e Kongresit të Lushnjës në shtypin shqiptar të kohës”, Studime historike, Tiranë: Akademia e Shkencave e RPSSH:Instituti i Historisë, Nr.2, Viti: XLIV (XXVII), 1990, f.151-154.
Smirnova, Nina, Historia e Shqipërisë përgjatë shekullit XX, Tiranë: Botimet Ideart, 2004, f.97-97.
Shala, Xheladin,”Kongresi i Lushnjës dhe Mbretëria Serbo-Kroato-Sllovene”, Gjurmime albanologjike-SSHH, Prishtinë: Instituti Albanologjik i Prishtinës, Nr. IX-1979, 1980, f. 168.
Verli, Marenglen,“Kongresi i Lushnjës - akt kulmor në Lëvizjen Kombëtare Shqiptare”, Studime historike, Tiranë: Akademia e Shkencave e Shqipërisë; Instituti i Historisë, Nr. 1-2, Viti: LX (XLIII), 2006, f. 165.
Verli, Marenglen,”Kongresi i Lushnjës dhe Lufta e Vlorës dy hapat e bashkërenditur të Lëvizjes Kombëtare që shpëtuan Shqipërinë”, Vjetari, Prishtinë: Arkivi i Kosovës, Nr. XXXIII-XXXIV, 2005, f. 200.
Xh. Demiraj, Tahsim, “Sheh Ibrahim Karbunara figurë e shquar e patriotizmit shqiptar”, Gazeta: Nacional, E diel, 22 janar 2012, f. 18.
Xhafa, Bajram, Historia e Shqipërisë periudha e pavarësisë 1912-1939, Shkodër, 2006, f. 195.
Zavalani, Tajar, Histori e Shqipnis, Botues: Phonix&Shtëpia e librit, 1998, f. 259.
Zerdelia, Engjëll Sh, Kongresi Kombëtar i Lushnjës, Tiranë, Shtëpia Botuese: “Emal”, 2014, f. 116.