12062

XVII. YÜZYIL BAŞLARINDA SAFEVİ-BRADOSTİ İLİŞKİLERİ VE DIMDIM KALESİ KUŞATMASI

İran'ın kuzeybatı sınırında yerleşik olan Bradost aşireti bazen Osmanlılar'la ve bazen de Safeviler'le kurduğu pragmatik ilişkileriyle adından söz ettirmiştir. Özellikle "Altın Elli Han" olarak tarihe geçmiş olan Emir Han Bradost döneminde güçlenen Bradostiler, Emir Han'ın Dımdım Kalesi'ni tamir edip yerleşmesinden sonra, düşmanları tarafından İran merkezindeki kimi kışkırtmaların da tesiriyle, dönemin Safevi Şahı Şah Abbas'ın gazabına uğramış, uzun süren bir kuşatmadan sonra Dımdım Kalesi, Safeviler tarafından ele geçirilmiş ve Bradostiler güçlerini büyük ölçüde kaybetmişlerdir. Dımdım Kalesi Safeviler tarafından ele geçirildikten sonra Bradostiler'den bazıları Horasan'a sürülmüş ve kaleleri Türkmen-Kızılbaş emirlere verilmiştir. Hicri 1018/1019 yılında cereyan eden hadiseden yaklaşık altı yıl sonra Bradostiler, Dımdım Kalesi'ni geri almışlarsa da Safeviler tekrar saldırıp kaleyi ele geçirmişlerdir. Bu makalenin amacı, Osmanlı kaynaklarına yansımayan fakat özellikle dönemin Safevi kaynaklarında ayrıntılarıyla ele alınmış olan hadiseyi tartışmaktır.

The Relations Between Safavids And The Tribe Bradostians And The Siege Of Dimdim Castle In The Early 17th Century

The Bradostians tribe, resident on the northwestern border of Iran, were able to make a name for itself by establishing pragmatic relations with the Ottomans and sometimes with the Safavids. The Bradostians, who gained strength, especially during the reign of Emir Khan Bradost, who passed into history as “The Golden Handed Khan”, fell victim to Safavids’ shah of the period Shah Abbas, under the influence of some provocations carried out by their enemies, as well, following their reconstruction and settlement of Dimdim Fortress of Emir Khan. Dimdim Fortress was then taken over by the Safavids after a long encirclement, and the Bradostians lost their power to a great extent. After taken over by the Safavids, Dimdim Fortress was given to the Turkmen- Kizilbash emirs, and some of the Bradostians were exiled to Khorasan. Almost six years after the incident occurred in the years 1018-1019 of the Hegira, Bradostians took Dimdim Fortress back, but the Safavids attacked again and captured the fortress for the second time. The aim of this essay is to discuss the tradition which is not mentioned in the Ottoman sources, but referred to especially in the Safavid sources of the period, in detail.

PDF

___

Aydoğmuşoğlu, Cihat (2011), Şah Abbas ve Zamanı, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Genel Türk Tarihi Anabilim Dalı, Ankara.
Bitlisi, Şerefhan (2013), Şerefname I-II, Nubihar Yayınları, İstanbul.
Casimê Celîl (2017) , Kela Dimdimê, Nubihar Yayınları, İstanbul.
Cünabadi, Mirza Bey (1378), Ravzatü’s-Safeviyye, (Haz: Ğulam Rıza Tabatabai), Bonyad-ı Mevkufat, Tahran.
Devellioğlu, Ferit (1999), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Aydın Kitabevi, İstanbul.
Evliya Çelebi (2006), Seyahatname, 1. cilt, 1. kitap, (Hazırlayanlar: Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı), YKY, İstanbul.
Evliya Çelebi (2010), Seyahatname, 4. Cilt, 1. Kitap, (Hazırlayanlar: Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı), YKY, İstanbul.
Gündüz, Tufan (2010), Anadolu'da Türkmen Aşiretleri ''Bozulus Türkmenleri 1540-1640'', Yeditepe Yayınevi, İstanbul.
Hammer, Joseph Von (1998), Büyük Osmanlı Tarihi, C. 4, Üçdal Neşriyat, İstanbul.
Harman, Ömer Faruk (2000), İrem, TDV İslam Ansiklopedisi, C 22, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
Huart, CL. (2001), Abbas I, İslam Ansiklopedisi, C. 1, MEB Yayınları.
Izady, Mehrdad (2007), Bir El Kitabı Kürtler, Doz Yayınları, İstanbul.
Kaplan, Yaşar (2015), Destana Kela Dimdim û Xanê Lepzêrîn, Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Kürt Dili ve Kültürü Anabilim Dalı, Van.
Lazarev M.S-Mıhoyan Ş.X (2010), Kürdistan Tarihi, Avesta Yayınları, İstanbul.
Münşi, İskender Bey (1350), Târih-i Âlem-ara-yı Abbasi, (Haz: İrec Efşar), Çaphane-yi Gülşen, Tahran, 1350, Cilt II.
Özbaran, Salih (2004), Bir Osmanlı Kimliği 14. ve 17. Yüzyıllarda Rûm/Rûmî Aidiyet ve İmgeleri, Kitap Yayınevi, İstanbul.
Sümer, Faruk (1976), Safevi Devleti'nin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü, Selçuklu Tarih ve Medeniyeti Enstitüsü Yayınları, Ankara.
Şemseddin Sami (2007), Kamus-ı Türki, Çağrı Yayınları, İstanbul.
Yezdi, Celaleddin Muhammed Müneccim (1366), Tarih-i Abbasî veya Rûznâme-i Molla Celâl, (Haz: Seyfullah Vehidniya), İntişarat-ı Vehidniya, Tahran.
Zeki Bey, M.E (2011), Kürtler ve Kürdistan Tarihi, Nubihar Yayınları, İstanbul.
Zendiye-Kanberi (2016), Safevi Şahı I. Abbas'ın Saltanatı Döneminde Dımdım Kalesi'nin Fethi ve Bradost Kürtlerinin Mağlub Edilmesinin Sebep ve Sonuçları Üzerine Bir İnceleme, İran Yerel Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl 4, sayı 2, s. 19-28.
Zilan, Reşo (2015), Edebîyata Kurdî ya Gelêrî, (Ed: Ramazan Pertev), Avesta, İstanbul.
http://www.ttk.gov.tr/genel/tarih-cevirme-kilavuzu/ (15.06.2018)
https://dictionary.abadis.ir (01.03.2016)
https://tr.m.wikipedia.org (01.03.2016)