12. YÜZYILDA TÜRK-İSLAM TOPLUMUNDA SOSYAL REFAH VE SOSYAL HİZMETLERİN TARİHSEL KÖKLERİ: HAYIRSEVERLİK UYGULAMALARI BAKIMINDAN ERBİL HÂKİMİ MUZAFEREDDİN GÖKBÖRÜ ÖRNEĞİ

Bu makalede, insana ve topluma yardım uygulamalarının ya da sosyal hizmetlerin en eski uygulama biçimi olan “hayırseverlik” uygulamaları tartışılmıştır. Hayırseverlik uygulamalarının bu tarihsel analizi için 12. Yüzyılda Türk-İslam toplumu ve Erbil Hâkimi Muzafereddin Gökbörü seçilmiştir. Muzafereddin Gökbörü’nün, devlet adamlığı süresinde gerçekleştirdiği hayırseverlik uygulamalarına ışık tutarak, sosyal refah ve sosyal hizmetlerin tarihteki köklerinin anlaşılmasına katkı vermek bu makalenin ana amacını oluşturmaktadır. Muzaffereddin Gökbörü’nün beyliği döneminde Erbil Atabeyliği büyük oranda hayırseverlik ve sosyal hizmetleriyle ön plana çıkmıştır. Onun sahip olduğu beyliğinin topraklarının küçük olmasına karşın sosyal hizmetlere ayırdığı miktar da o kadar büyüktür. Onun uygulamalarında zenginyoksul ayrımının yapılmadan, herkese yardım etme düşüncesinin egemen olduğunu görüyoruz. Bunun yanı sıra tarihi belgeler, onun yardım sürecinde dinsel ayrım yapmadığını da göstermektedir. Bugün önemini yeni yeni kavradığımız “anne sütü”, “hastalıkların psikososyal boyutu ve hastayı güçlendirme” gibi konular, onun tarafından önemi kavranmış ve uygulamaya aktarılmış konulardır. Bu göstergeler, onun hayırseverlik uygulamalarının günümüz çağdaş ve evrensel sosyal hizmet uygulamalarına oldukça yakın olduğunu göstermektedir. Bu yönüyle, Muzafereddin Gökbörü sosyal hizmet tarihinde dikkat çekici bir kişilik olarak görülmektedir. Onun döneminde gerçekleşen bu uygulamaların daha derinlikli araştırılarak sosyal hizmet uygulamalarının tarihçesine eklenmesi ve aktarılması önem taşımaktadır.

The Historical Roots of Social Welfare and Social Work in the 12 Century’s Turkish-Islamic Society: The Case of Muzafereddin Gökbörü with Regard to Philanthropic Practices

In this article the practices of helping to people and society or the oldest type of social work known as philanthrophy is argued. For the historical analysis of philanthropy, the 12th Century Turkish- Islamic society and Sultan of Erbil Muzafereddin Gökbörü selected. The main object of this study is to bring Muzaffer Gökbörü’s philanthropic practices into light in order to make a contribution of understanding historical roots of social welfare and social work. Erbil Atabeg earned reputation with Muzafereddin Gökbörü’s philanthropic practices and social services through his dominion. Even his reign’s land is small he still allocated great deal of resources to the social services. While practicing philanthropic help he didn’t discriminate poor or rich and helped to everybody. Besides, the historical documents show that he didn’t make any discrimination between religions. Some of the issues such as “breast milk” and “psychosocial dimension of illnesses and strengthening patients” which we recently realized the importance were acknowledged and used in the practice. All these indications show that his practices are very close to today’s modern and universal social work practices. Muzafereddin Gökbörü should be seen as a remarkable character in the social work history. So, this study suggests that it is very crucial to discover his philanthropic helping practices in depth and should be included by social work history.

PDF

___

Anonim Selçukname. (1953). (Yay. Feridun Nafız Uzluk), Ankara.
Bahadıroğlu, S. E. T. M. T. (2010). Timur'un Günlüğü -Tüzükat-ı Timur- , Haz: Kutlukhan Şakirov-Adnan Aslan, İstanbul.
Bakara Suresi, 110 Ayet.
Bayat, F. (2002). Erbil Atabeyliği. Türkler, IV, Ankara.
Bezer, G.Ö. (2002). Begteginliler: Erbil’de Bir Türk Beyliği (1132-1233). Türkler, IV, Ankara.
Ekinci, A. (2002). Muzaffereddin Gökböri’nin Siyâsi ve Sosyal Faaliyetleri. Türkler, IV, Ankara.
Ergin, M. (2003). Dede Korkut Kitabı. Hisar Gazetesi Yayınları.
Humpreys, R.S. (1997). From Saladin to the Mongols, The Ayyubids of Damascus 1193-1260. New York Press, Albany.
Ibn Sheddad (1897). Saladin or What Befell Sultan Yûsuf (Salâh Ed-Din), (1137-1193 A.D.). London.
İbn Hallikan. (MDCCCXLIII). Vefayat El-Ayan (Ibn Khallikan’s Biographical Dictionary). Translated: Mac Guckin de Slane, Paris.
İbnü’l Esir (1987). el-Kamil fi’t-Tarih, XI., Çev. Abdulkerim Özaydın, İstanbul.
Kafesoğlu, İ. (1997). Türk Millî Kültürü. Ötükent Yayınevi, Ankara.
Lucas, E. V. (1917). A Boswell of Baghdad, with diversions, New York.
Makdisi, (TTK’da Basılmamış Nüsha). Kitabü’r-Ravzateyn Fi Ahbar’idDevleteyn II, (Çev. Z.K.Ugan).
Poole, S. L. (1894). The Mohammadan Dynasties, Chronological and Genealogical Tables with Historical İntroductions. Westminister.
Sevim, A. & Merçil, E. (1995). Selçuklu Devletleri Tarihi Siyaset, Teşkilât ve Kültür, TTK Yay., Ankara.
Spuler, B. (2011). İran Moğolları Siyaset, İdare ve Kültür İlhanlılar Devri, 1220-1350, TTK Yay., Ankara.
Süryani Mihael. (TTK’da Basılmamış Nüsha). Vekayiname, II, (Çev. H. Andreasyan).
Şeşen, R. (2002). Eyyubiler. Türkler, V, Ankara.
Turan, O. (1993). Selçuklular Tarihi ve Türk İslam Medeniyeti. Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
Turan, R. & Kırpık, G. (2018). Selçuklu Dönemi Türklerde Sosyal ve Ekonomik Hayat. Selçuklu Tarihi El Kitabı, 4. Baskı, Ankara.
Türkmen, F. (2011). Dede Korkut’ta Halk Hukuku Unsurları. Bilig, 58.
Yaşçın, S. K. & Şengül, M. (2004). Dede Korkut Hikâyelerinin Çocuk Eğitimi Açısından Öne Sürdüğü Değerler ve Ortaya Çıkarmak İstediği Tip Üzerine Bir Değerlendirme. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Fırat University Journal of Social Science, 14(2).