MİLLÎ MÜCADELE'DE BARTIN

Millî Mücadele'de Bartın konulu bu makale çalışmasında, 30 Ekim 1918'den sonraki süreçte Bartın ve Zonguldak bölgelerinde cereyan eden önemli hadiseler irdelenmiştir. 30 Ekim 1918 tarihli Mondros Ateşkes Antlaşması'nın ilgili maddeleri gerekçe gösterilerek Anadolu'da işgal altına alınmaya çalışılan bölgelerden biri de Bartın ve Zonguldak yöreleri olmuştur. Bilindiği üzere 20. yüzyılın başlarında kömür, ihtiyaç duyulan en önemli enerji kaynaklarından biriydi. Nitekim Bartın ve Zonguldak bölgelerinin özellikle zengin kömür yataklarına sahip olmasından dolayı İtilaf Devletleri bu bölgeyle yakından ilgilenmişlerdir. Diğer taraftan Millî Mücadele yıllarında oldukça stratejik bir konumda bulunan İstanbul-İnebolu deniz yolu güzergâhı yine Bartın ve Zonguldak sahillerinden geçmekteydi. Dolayısıyla bu deniz yolu güzergâhının sağlıklı bir şekilde işlemesi bir anlamda Bartın ve Zonguldak'ta gelişen olaylara bağlıydı. İstanbul'dan Ankara'ya kara yoluyla asker, subay, silah, cephane ve mühimmat nakliyatı gerçekleştirilemediğinde, bu deniz yolu kullanılıyordu. Bu açıdan bakıldığında söz konusu deniz yolu güzergâhı Millî Mücadele yıllarının en önemli lojistik noktalarından biri konumundaydı. Gerek zengin kömür yataklarına sahip olması gerek İstanbul-İnebolu deniz yolu güvenliğinin sağlanmasında önemli bir noktada bulunması hasebiyle Bartın ve Zonguldak coğrafyalarında meydana gelen gelişmelerin Millî Mücadele'yi kimi zaman doğrudan kimi zaman da dolaylı yönden etkilediği görülmüştür. Bu makale çalışmasında özellikle askerî arşivlerden temin edilen belgeler temelinde Bartın'da, Millî Mücadele yıllarında yaşanan gelişmelere ve bu gelişmelerin başta Zonguldak bölgesine olmak üzere Millî Mücadele'nin genel seyrine olan etkileri değerlendirilmeye çalışılmıştır

Bartın in the National Struggle

In this essay that about Bartın in the Turkish independent war, the important events occurring around Bartın and Zonguldak have been studied in this period. Bartın and Zonguldak have become one of the locations where the Allies intended to invade by showing the relevant items of Mondrous Armistice as reason. As it is known, the coal was one of the most needed energy resources in the beginning of the 20th century. Hence, Bartın and Zonguldak have rich coal fields. The Allies showed close interests in these regions. On the other hands, in the years of Turkish independent war, the sea way between İstanbul and İnebolu passed through the coast of Bartın and Zonguldak. Therefore, the healthy operation of this seaway, in one sense, depended on the events that took place in Bartın and Zonguldak. When the transportation of soldiers, officers, arms, munitions and ammunitions could not happen, this seaway was used, when we looked from this perspective, the seaway, was one of the most important logistics places in the years of the Turkish independent war. Because Zonguldak and Bartın had rich coal fields and it was located in an important location to provide the security of the İstanbul-İnebolu way. It was seen that the events occurring in this area both directly affected and indirectly affected by them. In this study of essay, the documents based on military archives, events in the Bartın, the effects of these events occurring in around Zonguldak on the Turkish independent war, were tried to be evaluated

PDF

___

ATASE Atatürk Arşivi, KL:2, D:1335/3-2, Belge 75.
ATASE Atatürk Arşivi, KL:2, D:1335/3-2, Belge 75-1.
ATASE Arşivi, İSH, K. 405, G. 68, Belge 68-1.
ATASE Arşivi, İSH, K. 405, G. 68, Belge 68-2.
ATASE Arşivi, İSH, K. 405, G. 74, Belge 74-2.
ATASE Arşivi, İSH, K. 579, G. 140, Belge 140-1.
ATASE Arşivi, İSH, K. 583, G. 143, Belge 143-1.
ATASE Arşivi, İSH, K. 583, G. 143, Belge 143-2.
ATASE Arşivi, İSH, K. 587, G. 36, Belge 36-1.
ATASE Arşivi, İSH, K. 587, G. 36, Belge 36-2.
ATASE Arşivi, İSH, K. 591, G. 202, Belge 202-2.
ATASE Arşivi, İSH, K. 623, G. 87, Belge 87-1.
ATASE Arşivi, İSH, K. 623, G. 87, Belge 87-2.
ATASE Arşivi, İSH, K. 1064, G. 21, Belge 21-2.
ATASE Arşivi, İSH, K. 1065, G. 183, Belge 183-1.
ATASE Arşivi, İSH, K. 1066, G. 68, Belge 68-1.
ATASE Arşivi, İSH, K. 1066, G. 68, Belge 68-2.
ATASE Arşivi, İSH, K. 1066, G. 68, Belge 68-3.
TBMM Gizli Celse Zabıtları, Cilt 1, 3 Temmuz 1336 (1920), s. 69, 70.
Bolu Livası 1921-1925 Salnamesi, haz. Nermin Kılıç ve bşk. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu Halk Kültürünü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, Bolu, 2008.
Kastamonu Vilayet Salnamesi, "Bartın Kazası", Kastamonu Vilayet Matbaası, Hicri 1317 (Miladi 1899-1900).
TBMM Gizli Celse Zabıtları, Cilt 1, 3 Temmuz 1336 (1920), s. 69, 70.
Bolu Livası 1921-1925 Salnamesi, haz. Nermin Kılıç ve bşk. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu Halk Kültürünü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, Bolu, 2008.
Kastamonu Vilayet Salnamesi, "Bartın Kazası", Kastamonu Vilayet Matbaası, Hicri 1317 (Miladi 1899-1900)
Şemsettin Sami, Kamusü'l-Âlam, Cilt 2, Mihran Matbaası, İstanbul, (M. 1890-1891), R. 1306.
Açıksöz, "Bartın'da Gördüklerim-1", Numara 71, 16 Ağustos 1336.
Açıksöz, "Bartınlıların Hamiyeti", Numara 116, 27 Kânunusani 1337
AÇIKSÖZCÜ, Hüsnü, İstiklâl Harbinde Kastamonu, Kastamonu Vilâyet Matbaası, Kastamonu, 1933.
APAK, Rahmi, İstiklâl Savaşında Garp Cephesi Nasıl Kuruldu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1990.
ARMAOĞLU, Fahir, 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1789-1914, 14. Bs., Timaş Yayınları, İstanbul, 2014.
ARMAOĞLU, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914-1995, 19. Bs., Timaş Yayınları, İstanbul, 2014.
AŞÇIOĞLU, Erkan, İktisadi ve Sosyal Yönleriyle Bartın, Bartın Ticaret ve Sanayi Odası Yayını, İstanbul, 1970
AŞÇIOĞLU, Erkan, Bartın, Bartın Ticaret ve Sanayi Odası Yayını, Bartın, 2001.
AŞÇIOĞLU, Erkan, Kurtuluş Savaşında Bartın, 2. Bs., Bartın Belediyesi Kültür Yayınları, Bartın, 2014.
ATİLHAN, Cevat Rıfat, İstiklal Harbinde Sarıklı Kahramanlar, Yaylacık Matbaası, İstanbul, 1967.
ATİLHAN, Cevat Rıfat, Bütün Açıklığıyla İnönü Savaşları ve Hakiki Kahramanlar, Aykurt Neşriyatı, İstanbul, 1968.
ATİLHAN, Cevat Rıfat, Bartın ve Havalisi Komutanı Yüzbaşı Cevat Rifat Bey'in Millî Mücadele Hatıraları, haz. Celil Bozkurt, Gündoğan Yayınları, İstanbul, 2015.
BARTIN, Bartın Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları, Ankara, 2007.
BARTIN 2023 STRATEJİK AMAÇLAR VE İL GELİŞİM PLANI, haz. İl Planlama ve Koordinasyon Müdürlüğü, Bartın Valiliği Yayınları, Bartın, 2008.
BAYKARA, Tuncer, Anadolu'nun Tarihî Coğrafyasına Giriş I?Anadolu'nun İdari Taksimatı, 3. bs., Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul, 2015.
BAYRAKTAR, Dursun, Tanzimat'ın İlk Yıllarında Bolu (Şer'iye Sicilleri 1838-1850), Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu Halk Kültürünü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, Bolu, 2009.
CANSEVER, Nurettin, Bütün Yönleriyle Bartın, Ersa Kolektif Şirketi Matbaası, İstanbul, 1965.
ÇİLSÜLEYMANOĞLU, Selâhattin, Bartın Halk Kültürü, Cilt 1, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1996.
ÇÖTÜR, Mehmet, Bartın Limanı İnşaat Sonu Raporu, Bayındırlık Bakanlığı Demiryollar ve Limanlar İnşaat Reisliği Devlet Su İşleri Matbaası, Ankara, 1970.
DEMİRCİOĞLU, Aziz, 100 Yıllık Kastamonu Basınında Kim Kimdir 1872-1972, Doğru Söz Matbaası, Kastamonu, 1980.
DİNAMO, Hasan İzzettin, Kutsal İsyan Millî Kurtuluş Savaşı'nın Gerçek Hikâyesi, Cilt 2, Tekin Yayınevi, İstanbul, 2010.
EMECEN, Feridun M., Osmanlı İmparatorluğu'nun Kuruluş ve Yükseliş Tarihi (1300-1600), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2015.
EYİCE, Semavi, Küçük Amasra Tarihi ve Eski Eserleri Kılavuzu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1965.
HİMMETOĞLU, Hüsnü, Kurtuluş Savaşında İstanbul ve Yardımları, Cilt 2, [yay.y.], İstanbul, 1975.
İNALCIK, Halil, Kuruluş Dönemi Osmanlı Sultanları (1302-1481), Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi Yayınları, İstanbul, 2010.
KALKAVANOĞLU, İlyas Sami, Millî Mücadele Hatıralarım, Ekicigil Yayınevi Matbaası, İstanbul, 1957.
KARAOĞUZ, Doğu, Kuva-yı Milliye Ruhuyla Bir Ömür-Zonguldak'ın İlk Gazetecisi Tahir Karauğuz'un Yaşam Öyküsü, Truva Yayınları, İstanbul, 2011.
KAZMAZ, Süleyman, Millî Mücadele'de İpsiz Recep ve Rizeli Gönüllüler, Türk Halk Kültürü Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları, Ankara, 1996.
KOCATÜRK, Utkan, Atatürk ve Türk Devrimi Kronolojisi 1918-1938, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1973.
KORKMAZ, Zeynep, Bartın ve Yöresi Ağızları, 2. bs. Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1994.
KUTAY, Cemal, Cumhuriyetin Manevi Mimarları, Acar Bilgi Merkezi Yayınları, İstanbul, 2013.
NESİMİ, Abidin, Yılların İçinden, Gözlem Yayınları, İstanbul, 1977.
ODYAKMAZ, Cevad, Mondros-Sevr ve Mudanya-Lozan, Togan Yayınları, İstanbul, 2013.
ONAY, Ahmet Talat, Millî Mücadele Yazıları, haz. Cemal Kurnaz, Şefika Kurnaz, 2. bs., Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 2004.
ORHAN, M. Celalettin, Askerlik Hatıralarım, Deniz Basımevi, İstanbul, 1982.
ÖZTOPRAK, İzzet, Kurtuluş Savaşı'nda Türk Basını (Mayıs 1919- Temmuz 1921), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1981.
ÖZTÜRK, Özhan, Pontus (Antikçağ'dan Günümüze Karadeniz'in Etnik ve Siyasi Tarihi), 2. bs. Genesis Kitap Yayınları, Ankara, 2012.
PEKER, Nurettin, 1918-1923 İstiklâl Savaşı'nın Vesika ve Resimleri, İnönü, Sakarya ve Dumlupınar Zaferlerini Sağlayan İnebolu ve Kastamonu Havalisi, [yay.y.], İstanbul, 1955.
SAKAOĞLU, Necdet, Amasra'nın Üçbin Yılı, Zonguldak Valiliği Yayınları, İstanbul, 1987.
SAMANCIOĞLU, Kemal, İktisat ve Ticaret Bakımından Bartın, Bartın Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları, Ankara, 1941.
SAMANCIOĞLU, Kemal, Bartın Belediyesi ve Tarihçesi, 2. bs. Bartın Valiliği-Bartın Belediyesi Yayınları, Bartın, 1999.
SANDER, Oral, Siyasi Tarih 1918-1994, 11. Bs., İmge Kitabevi, Ankara, 2003.
SARIKOYUNCU, Ali, Millî Mücadele'de Zonguldak ve Havalisi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1992.
SARIKOYUNCU, Ali, Millî Mücadele'de Din Adamları, Cilt 1, 5. bs., Diyanet İşleri Başkanlığı, Ankara, 2007.
SARIKOYUNCU, Ali, Millî Mücadele'de Din Adamları, Cilt 2, 4. bs., Diyanet İşleri Başkanlığı, Ankara, 2007.
SARIKOYUNCU, Ali, Millî Mücadele'de Zonguldak Sancağı- Zonguldak, Bartın, Karabük, 2. Bs., Zonguldak Valiliği Yayınları, Ankara, 2009.
SELEK, Sebahattin, Millî Mücadele Ulusal Kurtuluş Savaşı, Cilt 1, Milliyet Yayınları, İstanbul, [t.y.].
TEKİN, Arslan, Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü, 5. Bs., Boğaziçi Yayınları, Ankara, 2012.
TOKSOY, Levent, Amasra Tarihine Denizden Bakış, Deniz Basımevi Müdürlüğü, İstanbul, 2009.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Albümü 1920-2010, ed. Sema Yıldırım, Behcet Kemal Zeynel, Cilt 1, 2. Bs., TBMM Basın Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 2010.
Türk İstiklâl Harbi-Batı Cephesi, Cilt II, Kısım III, Genel Kurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1999.
Türk İstiklâl Harbi-Deniz Cephesi ve Hava Harekâtı, Cilt V, Genel Kurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi, Ankara, 1964.
Türk İstiklâl Harbi-İstiklâl Harbinde Ayaklanmalar (1919-1921), Cilt VI, Genel Kurmay Harp Tarihi Başkanlığı, Ankara, 1974.
TURAN, Refik ve bşk. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi, 18. bs. Okutman Yayıncılık, Ankara, 2011.
UÇAROL, Rifat, Siyasi Tarih 1789-2014, 10. Bs., Der Yayınları, İstanbul, 2015.
YAKUPOĞLU, Cevdet, Bartın Vakıfları (1214-1514, Bartın Valiliği İl Özel İdaresi Başkanlığı Yayınları, Bartın, 2010.
YALÇIN, E. Semih, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi-I Kaynaklar, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2004.
YEL, Talip ve bşk., Geçmişten Bugüne Kurucaşile, Önder Matbaası, Ankara, 1999.
YILMAZTÜRK, Ali Rıza, Mehmet Demircioğlu, Bartın'da Cumhuriyet Öncesi ve Sonrası Eğitim, Bartın Millî Eğitim Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 1998.
ÜNAL, Yenal, Kuruluşunun 50. Yıldönümünde Bartın Limanı Tarihi, Yeditepe Yayınları, İstanbul, 2015
ONAY, Ahmet Talat (Süha Zahir imzasıyla), "Çaycuma Karargâhında", Açıksöz, Numara 75, 2 Eylül 1336.
ÖZDEMİR, Ünal, "Ulaşım Coğrafyası Açısından Önemli Bir Güzergâh: Karabük-Bartın Karayolu", Doğu Coğrafya Dergisi, Cilt 13, Sayı 19, 2008, s. 213-230.
SARIKOYUNCU, Ali, "Zonguldak ve Çevresinde Müdafaa-yı Hukuk Çalışmaları", Atatürk Yolu Dergisi, Cilt 3, Sayı 9, Ankara, 1992.
TUNCEL, Metin, "Bartın", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Cilt 5, İstanbul, 1992, s. 87-90.
YAYLI, Ayşegül, "Tarihte Bartın", Parthenios Bartın'da Kültür ve Sanat Bülteni, Sayı 1, Ekim 1999, s. 3.
ÜNAL, Yenal, "Bilgi Toplumunun Tarihçesi", Tarih Okulu Dergisi, Sayı 5. İzmir, 2009, s. 123-144.
__________, "Bartın Adının Anlamı Üzerine Bir İnceleme", Tarih Okulu Dergisi, Sayı XIX, 2014, s. 647-661
YAVUZ, Resul, Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan Sevr Barış Antlaşması'na Giden Süreçte Türk Diplomasisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İzmir, 2016
http://www.turkiye-rehberi.net/bartin-haritasi.asp (16.03.2016 tarihinde erişildi.)