KÜTÜPHANE MEKANLARI İÇİN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK KRİTERLERİ
Bilgi teknolojisindeki gelişmeler, öğrenme ortamlarındaki yenilikler, yeni mimari yaklaşımlar, yeşil ve akıllı bina kavramlarının yaygınlaşması tüm mekân tasarımları gibi kütüphane mekân tasarımlarını da etkileyerek sürdürülebilir kütüphane kavramını ortaya çıkarmıştır. Sürdürülebilir kütüphaneler, ekolojik sistem, insan, bina mimarisi, kütüphane hizmetleri, teknolojik alt yapı ve ekipman gibi tüm unsurların dengeli ve uyumlu bir şekilde entegre edildiği ve gelecek nesillerin kullanımını da sağlayacak esnek bir biçimde tasarlandığı yapılar olarak yorumlanmaktadır. Dünyada bu tasarımın başarılı bir biçimde uygulandığı kütüphane örneklerinin olduğunu söylemek mümkündür. Ülkemizde ise, sürdürülebilir kütüphane mekânı tasarımı konusundaki çalışmaların nispeten yetersiz kaldığı, sürdürülebilir kütüphanelere ilişkin kriterlerin belirlenmediği gözlenmektedir. Bu çalışmada, literatürde yer alan sürdürülebilirlik kavramını kütüphanelerin yaşam döngüsüne göre değerlendirerek kütüphanelere özgü sürdürülebilirlik bileşenlerini ve kriterlerini ortaya koymak amaçlanmıştır. Sürdürülebilir kütüphane uygulamalarının eksikliğinden ve standartlaşmanın sağlanamamasından dolayı ölçülebilir veriler elde etmede oldukça zorlanılacağı düşünüldüğünden bu çalışmada literatür taraması yöntemi kullanılmıştır. Literatür taraması ile öncelikle sürdürülebilir mekân tasarımı çalışmaları üzerinde araştırma yapılarak nitel veriler elde edilmiştir. Bu nitel verilerden hareketle sürdürülebilirliğin 3 (üç) bileşeni olan çevre, ekonomi ve sosyal bileşenlere ek olarak kütüphanelere özgü yeni 10 kavram daha eklenmiş ve sürdürülebilir kütüphane mekanları 13 kriter çerçevesinde teorik bir temele dayandırılmıştır.
Sustainability Criteria for Library Spaces
Developments in information technology, innovations in learning environments, new architectural approaches, and the widespread use of green and smart building concepts have affected the library space designs like all space designs and revealed the concept of sustainable library. Sustainable libraries are interpreted as structures in which all elements such as the ecological system, human, building architecture, library services, technological infrastructure and equipment are integrated in a balanced and harmonious manner and designed in a flexible way that will enable the use of future generations. It is possible to say that there are examples of libraries in the world where this design has been successfully implemented. In our country, it is observed that the studies on sustainable library space design are relatively insufficient and the criteria for sustainable libraries are not determined. In this study, it is aimed to reveal the sustainability components and criteria specific to libraries by evaluating the concept of sustainability in the literature according to the life cycle of libraries. Since it is thought that it will be very difficult to obtain measurable data due to the lack of sustainable library practices and the lack of standardization, the literature review method was used in this study. Qualitative data were obtained by conducting research on sustainable space design studies with the literature review. Based on these qualitative data, sustainability in libraries was examined in 6 (six) main dimensions. As a result, in addition to the environmental, economic and social components, which are the 3 (three) components of sustainability, 10 new concepts specific to libraries have been added and sustainable library spaces have been based on a theoretical basis within the framework of 13 criteria.
___
- Adcock, E. P. (2011). Kütüphane Malzemesinin Bakım ve Kullanımında Ifla İlkeleri. (Çev. Ş. N. Somer).
- Afacan, Y. (2017). Sustainable library buildings: Green design needs and ınterior architecture students' ıdeas for special collection rooms. The Journal of Academic Librarianship, 43, 375-383.
- Akbulut, M., Alaca, E., Büyükçolpan, T., Cevher, N., Kurbanoğlu, S., Soylu, D. & Yıldırım, B. F. (2018). Üniversite kütüphanelerinde yeşil (çevreci) yaklaşımlar: Türkiye genelinde bir araştırma. Bilgi Dünyası, 19(2), 203-230. http://doi.org/10.15612/ BD.2018.693.
- Akbaytürk Çanak, T., Çelik, S., Çetinkaya, İ., Çukadar, S., Güneş, G., Gürdal, G. & Kaygusuz, A. (2014). 2023’e Doğru Türkiye’de Üniversite Kütüphaneleri: Mevcut Durum, Sorunlar, Standartlar ve Çözüm Önerileri. https://yok.gov.tr/web/ukr, Erişim tarihi: 24.04.2021.
- Aldrich, R. S. (2018). Sustainable Thinking: Ensuring Your Library’s Future in an Uncertain World. American Library Association.
- Arslantekin, S. (2013, Mayıs). Kütüphane binaları için ihtiyaç programları ve fonksiyon şemaları. 3. Halk Kütüphaneciliği Sempozyumu, Kütüphanelerde Mekân Tasarımı.
- Atınç, S. (2013, Mayıs). Türk halk kütüphanelerinin mekânsal tasarımlarında yeni gelişmeler. 3. Halk Kütüphaneciliği Sempozyumu, Kütüphanelerde Mekân Tasarımı.
- Aydın, S. (2017). İletişim Yaklaşımıyla Sürdürülebilirlik Kavramı, Yeşil Kavramı ve Yerel-Küresel Yansımaları ile ilgili bir İnceleme Örneği. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yükseklisans Tezi, İstanbul.
- Bezirci, P. (2018). Dünya üniversite kütüphanelerinde mükemmellik örnekleri ve gelecek. Yükseköğretim Dergisi, 8(2), 234-246.
- Binau, L. (2017, Şubat). Libraries at the crossroads resolving ıdentities: Smart library. EMEA Regional Councıl Meeting.
- Civan, U. (2006). Akıllı Binaların Çevresel Sürdürülebilirlik Açısından Değerlendirilmesi. Yükseklisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
- Çanak, T. A. (2009). Dijital çağda kütüphanelerin yeni yüzü: Bilgiye erişim merkezleri. UNAK 2009.
- Eco, U. (2006). Güzelliğin Tarihi. (A.C. Akkoyunlu Çev.). Doğan Kitap
- Ertan, Y. (2018). Türkiye’de sürdürülebilirlik raporlaması (2005-2017). Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 11(3), 463-478.
- Genovese, P. & Albanese, P. (2011, Ağustos). Sustainable libraries, sustainable services: A global view. 77th IFLA Conference.
- Güzer, C. A. (2013). Kültürel dönüşüm içinde kütüphane yapılarını anlamak ve anlamlandırmak. 3. Halk Kütüphaneciliği Sempozyumu, Kütüphanelerde Mekân Tasarımı.
- Hauke, P. & Schubert, S. (2013). Designing the green library: Environmental sustainability in library spaces, library management and library service. Erişim adresi ve tarihi: 10.05.2021.
- Hubert C. Y. & Chan, L. C. (2016). Smart Library and Smart Campus. International Federation of Library Associations and Institutions (IFLA). Libraries and implementation of UN 2030 agenda (Herkes için Kütüphane Program Ofisi, Çev.). Türk Kütüphaneciliği, 30(2), 319-337.
- International Federation of Library Associations and Institutions (IFLA). (2016). Libraries and implementation of UN 2030 agenda (Herkes için Kütüphane Program Ofisi, Çev.). Türk Kütüphaneciliği, 30(2), 319-337.
- İnceoğlu, M. & Aytuğ, A. (2009). Kentsel mekânda kalite kavramı. Megaron YTÜ Mim. Fak. E-Dergisi, 4(3), 131-146.
- Jamali, R. & Tooranloo, H.S. (2009). Prioritizing academic library service quality ındicators using fuzzy approach case study: Libraries of Ferdowsi University. Library Management, 30(4/5), 319-333.
- Jankowska, M. A. & Marcum, J.W. (2010). Sustainability challenge for academic libraries: Planning for the future. College&Research Libraries, 160-170.
- Karioja, E. (2013). How to evaluate libraries’ sustainability? An approach to an evaluation model and indicators. Oulu University of Applied Sciences.
- Karabıçak, M., & Özdemir, M. B. (2015). Sürdürülebilir kalkınmanın kavramsal temelleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 6(13), 44-49.
- Kaya, N., Çobanoğlu, M., & Artvinli, E. (2011). Sürdürülebilir kalkınma için Türkiye’de ve dünyada çevre eğitimi çalışmaları. 6. Ulusal Coğrafya Sempozyumu, 407-417. (http://tucaum.ankara.edu.tr/wp-content/uploads/sites/280/2015/08/semp6_44.pdf), Erişim tarihi: 26.04.2021
- Kayıhan, K.S. & Tönük, S. (2008). Sürdürülebilir temel eğitim binası tasarımı bağlamında arsa seçimi ve analizi konusunun irdelenmesi. Megaron YTÜ Mim. Fak. E-Dergisi, 3(2), 137-154.
- Kumar, S. & Antto, K.D. (2014, Ekim). Greening the library for sustainable development. Library Space and Content Management for Networked Society (ICLISCOM-2014).
- Küçükcan, B. (2015). Okul kütüphanelerinde mekân tasarımı. Milli Eğitim, 208, 218-232.
- Kültür ve Turizm Bakanlığı (2017). Halk Kütüphanelerinde Mimari Uygulamalar Çalıştayı Raporu. https://bluesyemre.files.wordpress.com/ 2018/04/halk-kc3bctc3bcphanelerinde-mimari-uygulamalar-c3a7alc4b1c 59ftayc4b1-raporu-1.pdf, Erişim tarihi: 05.05.2021.
- Manguel, A. (2018). Okumanın Tarihi. (F. Elioğlu, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
- Moza, E. A. & Tokman, L.Y. (2015). Bilişim teknolojileri ve sürdürülebilir mimarlık yaklaşımlarının yeni kütüphane mimarisine mekânsal etkileri. Milli Eğitim, (208), 33-50.
- Muscogiuri, M. (2012). İtalya’da kütüphane mimarisi: Senaryolar, stratejiler ve fırsatlar. (A. Aydın, Çev.). Türk Kütüphaneciliği, 26(1), 181-195.
- Muscogiuri, M. (2013, Mayıs). Kültür ve halk için kamu alanları tasarlamak. 3. Halk Kütüphaneciliği Sempozyumu, Kütüphanelerde Mekân Tasarımı.
- Noon, P. (2008). The Lanchester Library-building a sustainable library. Liber Quarterly, 18(2), 129-136.
- Odabaş, H. (2016). Gelecekte kütüphaneler ve üniversite kütüphanelerinde yenilikçi yaklaşımlar. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(3), 797-811.
- Olsen, R., McAfee, C. (2011, Ağustos). Green and growing: The impact of a LEED library on an organization’s sustainable practices. 77th IFLA Conference.
- Rogers, R. (2001). Lord Rogers of Riverside (Green Architecture). Architectural Design, 71(4), 36.
- Serbini, K. & Krawczyk, R. (2004, December). E-design in architecture KFUMP. 1. ASCAAD International Conference, 139.
- So, A.T. & Chan, W.L. (1999). Intelligent Building Systems. Kluwer Academic Publishers.
- Somalı, B. & Ilıcalı, E. (2009, Mayıs). Leed ve Breeam uluslararası yeşil bina değerlendirme sistemlerinin değerlendirilmesi. IX. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi.
- Tonta, Y. (2009). Dijital yerliler, sosyal ağlar ve kütüphanelerin geleceği. Türk Kütüphaneciliği, 23(4), 742-768.
- Turner, D. (2014). Sustainability and library management education. Journal of Sustainability Education, 7.
- Tüyen, Z. (2020). İşletmelerde sürdürülebilirlik kavramı ve sürdülebilirliği etkileyen etmenler. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 37(1), 91-117.
- Uluslararası Kütüphane Dernekleri ve Kurumları Federasyonu (IFLA) (2015). (G. Demir, Çev.). Çok Kültürlü Topluluklar: Kütüphane Hizmetleri Kılavuzu.
- Uzgören, G. & Erdönmez, M. E. (2017). Kamusal açık alanlarda mekân kalitesi ve kentsel mekân aktiviteleri ilişkisi üzerine karşılaştırmalı bir inceleme. Megaron YTÜ Mim. Fak. E-Dergisi, 12(1), 41-56.
- Yeang, K. (2001). Ken Yeang (Green Architecture). Architectural Design, 71(4), 60.
- Yılmaz, B. (2013, Mayıs). Halk kütüphanelerinde mekânsal estetik. 3. Halk Kütüphaneciliği Sempozyumu, Kütüphanelerde Mekân Tasarımı.