BERGAMA KAZASI’NIN DEMOGRAFİK ve İSKÂN YAPISI(1831-1908)

Osmanlı Devleti, XIX. yüzyılda orduya alınabilecek durumdaki erkek nüfusun yaşı ve sayısının tespiti ve Müslüman olmayanlara şahsi vergi uygulaması getirmek amacı ile 1830-1831 tarihinden itibaren nüfus sayımları yapmaya başlamıştır. Bu sayımlarda, yalnızca erkek nüfusun kaydedilmesinden dolayı nüfusun tamamının hesaplanması mümkün olamazken yalnızca çeşitli tahminler ileri sürülebilmektedir. 1831 yılında yapılan bu ilk nüfus sayımında, o dönemde Hüdavendigar Sancağı kazalarından olan Bergama nüfusuna da yer verilmiştir. Bu çalışmada, 1831 sayımı dışında Bergama Kazası'nın 1836/37, 1839, 1845 ve 1849 yıllarına ait nüfus defterleri ile yine nüfus hakkında dolaylı da olsa bilgi sunma açısından önemli bir yer teşkil eden 1840 yılı Bergama temettuat defterleri de kullanılarak kazanın nüfus ve iskân durumunun ortaya konması amaçlanmıştır. Daha sonraki yıllara ait nüfus bilgileri ise Aydın Vilayet Salnameleri vasıtası ile giderilmeye çalışılmıştır

Demographic and Settlement Structure Of Bergama District (1831-1908)

The Ottoman State, the census has begun to be carried out with the purpose of determining the age and number of the male population in the case where the army could be taken up in the century and bringing the personal taxation to the nonMuslims in the 19th century. In these censuses, it is not possible to calculate the entire population because only the male population was recorded, only various estimates can be suggested. This first population census, which was made in 1831, also included the population of Bergama that was one of the districts of Hüdavendigar sanjak at that time. İn this study, apart from the census 1831, it has been aimed to reveal the population and settlement status of the dictinct by using the population book records of Bergama in 1836/37, 1839, 1845 and 1849 and the 1840 Bergama temettuat (dividend) books which constitute an important place in terms of providing information about the population indirectly. The population information for the following years has been tried to be solved by means of Aydın Province Annuals.

PDF

___

NFS.d. nr: 1274, NFS.d. nr: 1277, NFS.d. nr: 1278, NFS.d. nr: 1281, NFS.d. nr: 1282, NFS.d. nr: 1283
ML.VRD.TMT.d. nr: 1578, ML.VRD.TMT.d. nr: 1579, ML.VRD.TMT.d. nr: 1580, ML.VRD.TMT.d. nr: 1581, ML.VRD.TMT.d. nr: 1582, ML.VRD.TMT.d. nr: 1583, ML.VRD.TMT.d. nr: 1584, ML.VRD.TMT.d. nr: 1585, ML.VRD.TMT.d. nr:
1586, ML.VRD.TMT.d. nr: 16011, ML.VRD.TMT.d. nr: 17560,ML.VRD.TMT.d. nr: 17561.
ML.VRD.CHM. nr: 510 .
ŞSC.d. nr: 6260/3/0184
Salname-i Vilayet-i Aydın, Def’a 1 Tarih 1296/1879, Salname-i Vilayet-i Aydın, Def’a 2 Tarih 1297/1880, Salname-i
Vilayet-i Aydın, Def’a 3 Tarih 1298/1881, Salname-i Vilayet-i Aydın, Def’a 4 Tarih 1299/1882, Salname-i Vilayet-i Aydın, Def’a 5 Tarih 1300/1883, Salname-i Vilayet-i Aydın, Def’a 6 Tarih 1301/1884, Salname-i Vilayet-i Aydın, Def’a 7 Tarih 1302/1885, Salname-i Vilayet-i Aydın, Def’a 8 Tarih 1303/1886, Salname-i Vilayet-i Aydın, Def’a 9 Tarih 1304/1887, Salname-i
Vilayet-i Aydın, Def’a 10 Tarih 1305/1888, Salname-i Vilayet-i Aydın, Def’a 11 Tarih 1306/1889, Salname-i Vilayet-i Aydın, Def’a 12 Tarih 1307/1890, Salname-i Vilayet-i Aydın, Def’a 13 Tarih 1308/1891, Salname-i Vilayet-i Aydın, Def’a 14 Tarih 1311/1893, Salname-i Vilayet-i Aydın, Def’a 15 Tarih 1312/1894, Salname-i Vilayet-i Aydın, Def’a 16 Tarih 1313/1895, Salname-i
Vilayet-i Aydın, Def’a 17 Tarih 1314/1896, Salname-i Vilayet-i Aydın, Def’a 18 Tarih 1315/1897, Salname-i Vilayet-i Aydın, Def’a 19 Tarih 1316/1898, Salname-i Vilayet-i Aydın, Def’a 20 Tarih 1317/1899, Salname-i Vilayet-i Aydın, Def’a 21 Tarih 1319/1901, Salname-i Vilayet-i Aydın, Def’a 22 Tarih 1320/1902, Salname-i Vilayet-i Aydın, Def’a 23 Tarih 1321/1903, Salname-i
Vilayet-i Aydın, Def’a 24 Tarih 1323/1905, Salname-i Vilayet-i Aydın, Def’a 25 Tarih 1326/1908.
AKBAYAR, Nuri; “Tanzimat’tan Sonra Osmanlı Devleti Nüfusu”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 5, İletişim Yayınları, İstanbul 1985, ss. 1238-1246.
BARKAN, Ömer L. Barkan; “Türkiye’de İmparatorluk Devirlerinin Büyük Nüfus ve Arazi Tahrirleri ve Hakana Mahsus İstatistik Defterleri (1)”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, Cilt 23, Sayı 1-2, ss.20-59.
CLOGG, Richard; “Two Accounts of The Acedemy of Ayvalık (Kdonies) in 1818-19”, Revue Des Etudes Sud-Est Eurepiennes, Bucarest 1972, s. 656.
EMECEN, Feridun; “Bergama”, DİA, Cilt 5, İstanbul 1992, ss. 492- 495. ERİŞ, Eyüp; Madra’dan Bergama’ya Bakmak Öteki Bergama Ilıca-ı Bergama Turanlı Tarihi Göçbeyli Kültürü, Bergama Belediyesi Kültür Yayınları, Bergama 1997.
GALANTE, Abraham; Historie Des Juifs D’anatolie, Cilt 2, İstanbul 1939.
GÖKMEN, Ertan; “Manisa Medreseleri Nüfus Yoklama Defteri”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Ed. Yusuf Ayönü, Cilt 27, Sayı 2, E.Ü. Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, İzmir 2012, ss 381-401.
GÜNAY, Vehbi; XV ve XVI. Yüzyıllarda Bergama Kazası, Basılmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, İzmir 1999.
GÜRAN, Tevfik; “XIX. Yüzyıl Temettuat Tahrirleri”, Osmanlı Devletinde Bilgi ve İstatistik, (Der. Halil İnalcık, Şevket Pamuk), Ankara 2000, ss. 73-95
HALAÇOĞLU, Yusuf; “Tahrir Defterlerine Göre XVI. Yüzyılda Bazı Anadolu Şehirlerinde Demografik Yapı”, Yakın Tarihimizde Van Uluslararası Sempozyumu Van 2-5 Nisan 1990, Ankara 1990, ss. 215-222. Ömer L. Barkan, “Tarihi Demografi Araştırmaları ve Osmanlı Tarihi”, Türkiyat Mecmuası, Cilt 10 (1951-53), ss. 1-25.
HAYKIRAN, Aysun Sarıbey; “Aydın Vilayet Salnamelerine göre XIX. Yüzyılın Sonlarında Bergama Kazası”, Uluslarası Bergama Sepozyumu 7-9 Nisan, Cilt 1, Bergama Belediyesi Yayınları, ss. 170-186.
KARAL, Enver Ziya; Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı 1831, Ankara 1943. KARPAT, Kemal; Osmanlı Nüfusu 1830-1914, Çev. Bahar Tırnakçı, İstanbul 2010.
KÜTÜKOĞLU, Mübahat S.; “Osmanlı Sosyal ve İktisadi Tarihi Kaynaklarından Temettü Defterleri”, Belleten, Cilt 59, Sayı 225, TTK, Ankara 1995, ss. 395-418
KÜTÜKOĞLU, Mübahat S.; İzmir Tarihinden Kesitler, İzmir 2000.
KÜTÜKOĞLU, Mübahat S.; “1830 sayımına göre Menteşe Sancağı’nda Hane Nüfusu”, Osmanlı Araştırmaları, Cilt 23, İstanbul 2003, ss. 75-92.
MAC FARLANE, Charles; Constantinaple in 1828 a Residence of Sixteen Months in the Turkish Capital and Province, Vol 1. London 1829.
PANZAC, Daniel; Osmanlı İmparatorluğu’nda Veba (1700-1850), Çev. Serap Yılmaz, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1997. Şemseddin Sami, “Nefs”, Kâmûs-i Türkî, Dersaadet 1317/1899, s. 1410.
TELCİ, Cahit; Ücra Yerde ve Deniz Kenarında, İhtiyatlu Mahalde Bir Şehir: Ayasuluğ, Selçuk Bel. Yay., Bilnet Matbaa, İstanbul 2010.
TURNER, William; Journal of a Tour in the Lev ant, Cilt 3, London 1820.
“Kozak Adı” Adatepe Köyü Kaz Dağı Kozak Yaylası, Ulaşım: http://www.adatepekoyu.com/kozakyaylasi.html (10.09.2016)