1933 ÜNİVERSİTE REFORMU SONRASI TÜRKİYE’YE İLTİCA EDEN ALMAN BİLİM İNSANLARININ TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNE KATKILARI

Bu araştırmada 1933 yılında gerçekleştirilen üniversite reformu ile Türkiye’ye gelen Alman bilim insanlarının Türk yükseköğretim hayatına ve bilimsel araştırma literatürüne sundukları katkıları incelenmektedir. Araştırmada öncelikle Türk eğitim tarihi içinde üniversitenin gelişim seyrine ilişkin panoramik bir aktarım da sunulmuştur. Hem üniversite reformu öncesi hem de üniversite reformu ilebirlikte başta Almanlar ve Avusturyalılar olmak üzere Türkiye’de yükseköğretime onlarca yabancı bilim insanının ve yardımcı personelin katıldığı görülmektedir. Ülkemize gelen bu öğretim üyeleri ve yardımcıları Türkiye’de pozitif bilimlerin çeşitli dallarında yaptıkları çalışmalar, olumlu katkıları olmuştur. Bu öğretim üyeleri çok sayıda enstitü kurarak araştırmalarını bir merkez altında yürütmeleri bunların başında gelmektedir. Bu öğretim üyelerinin bilimsel yayıncılık için dergiler kurmaları ve bu dergileri yönetmeleri, alanında ün salacak pek çok Türk bilim insanı yetiştirmeleri ve onlarca ders kitabı ile materyal bırakmaları ve kütüphane kurmaları da son derece önemli katkılar arasındadır. Yabancı öğretim üyelerinin yaptıkları bu katkılar Türk yükseköğretiminin şekillenmesi ve büyümesinde önemli bir itici gücü oluşturmuştur. Daha sonra da sayıları çoğalacak olan Türk üniversitelerinde görev alan pek çok akademisyenin ve araştırmacının yetiştirilmesinde bu yabancı öğretim üyelerinin oldukça önemli katkıları bulunmaktadır. Ayrıca yurt dışına yükseköğrenim görmek üzere ya da yabancı dil öğrenmek, farklı araştırma disiplinleri edinmek için giden Türk araştırmacı ve bilim insanlarına aracılık eden ve Türkiye’den kendi ülkelerine döndükten sonra bu kişilere ev sahipliği yapan da bu profesörler olmuştur. Dolayısıyla kütüphane koleksiyonlarının bir üniversiteye yakışır hale gelmesi, bilimsel yayınların ve aktivitelerin çoğalması, bilimsel çalışmalardan halkın haberdar edilmesi ve halka yönelik zaman zaman çeşitli etkinliklerin yapılması hem de modern bilimsel kavramların Türkçeye kazandırılması gibi pek çok alanda özellikle Alman profesörlerin katkısı gözlemlenmektedir.

Contributions to The Turkish Education System of The German Scientists Who Came to Turkey after The 1933-University Reform

In this research, the contributions of German scientists who came to Turkey with the university reform in 1933 to Turkish higher education life and scientific research literatüre are examined. In the research, first of all, a panoramic transfer of the development of the university in the history of Turkish education is presented. Both before and with the university reform, it is seen that dozens of foreign scientists and auxiliary personnel, especially Germans and Austrians, participated in higher education in Turkey. These faculty members and their assistants who came to our country have made positive contributions to their studies in various branches of positive sciences in Turkey.The leading of these is that these faculty members establish many institutes and carry out their research under one center. Establishing and managing journals for scientific publishing, training many Turkish scientists who will have a reputation in the field, and leaving dozens of text books and materials and establishing libraries are among the very important contributions. These contributions made by foreign faculty members have formed an important force in the shaping and growth of Turkish higher education. These foreign faculty members have significant contributions in the training of many academicians and researchers working in Turkish universities, whose numbers will increase later. In addition, these professors have been the ones who mediated Turkish researchers and scientists who went abroad to study high education or to learn foreign languages, to acquire different research disciplines, and who hosted them after returning to their home countries from Turkey. Therefore, the contribution of especially German professors is observed in many areas such as library collections becoming worthy to university the proliferation of scientific publications and activities, informing the public about scientific studies, organizing various events for the public from time to time, and bringing modern scientific concepts into Turkish.

PDF

___

Aydemir, S.S. (2020). Türkiye’de Darülfünundan üniversiteye geçiş süreci ve 1933 üniversite kanunu sonrası yükseköğretimdeki gelişmeler. Journal of History School, 47, 2222-2243.
Batırel, H., & Yüksel, M. (2000). Rudolf Nissen’syearsin Bosphorusand the pioneersof thoracic surgeryin Turkey. Our Surgical Heritage, 69, 651-654.
Bingün, F. (1990). Nazi Almanyası'ndan Kaçarak Türkiye'ye Sığınan Alman Bilim Adamı ve Sanatçıları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi.
Burus, D. (2019). Millî Mücadele'de Dârülfünûn. Yayımlanmamış yüksek lisans, Kocaeli Üniversitesi.
Ceylan, İ. (2012). Türklerde Cerrahinin Gelişimi. Türk Cerrahi Derneği.
Demirtaş, Ö. (2010). Sosyolojik Açıdan 1933 Türk Üniversite Reformu. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi.
Dinçaslan, M. (2015). Türkiye'de Ordoliberalistbir iktisatçı-filozof: Alexander Rüstow (1885-1963). Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 46, 201-226.
Dölen, E. (2010). Darülfünun'dan Üniversiteye Geçiş: Tasfiye ve Yeni Kadrolar (Türkiye Üniversite Tarihi C3). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Dölen, E. (2010). İstanbul Üniversitesi 1933-1946 (Türkiye Üniversite Tarihi C4). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Dölen, E. (2009). Türkiye Üniversite Tarihi-C.I. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Dölen, E. (2010). Türkiye Üniversite Tarihi-C.2. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Erdem, A. (2012). Atatürk’ün liderliğinde üniversite reformu: Yükseköğretim ve bilim tarihimizde dönüm noktası. Belgi, 2(4), 376-388.
Etker, Ş. (2012). Ord. Prof.Dr. Wolfgang Gleissberg’in Türk astronomi derneği başkanlığı. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 14(1), 25-44.
Erdem, A. (2012). Atatürk’ün liderliğinde üniversite reformu: Yükseköğretim ve bilim tarihimizde dönüm noktası. Belgi, 4(2), 376-388.
Göksoy, E. (2001). Antireflücerrahisinin tarihi gelişimi ve Rudolf Nissen. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri, Gastrointestinal Sistem Hastalıkları Sempozyumu, 143-147.
Günergun, F., & Kadıoğlu, S. (2011). Bilim insanlarının ülkelerarası yolculuğu: İstanbul Üniversitesi’nde dört yabancı astronom (1933-1958). Osmanlı Bilim Araştırmaları, 13(1), 44-79.
Hatiboğlu, M. T. (2000). Türkiye Üniversite Tarihi. Selvi Yayınları.
Hırsch, E. (1997). Anılarım.Tübitak.
Girgin, M., (2021).1933 Üniversite Reformu Sonrası Türkiye'ye İltica Eden Alman Bilim İnsanlarının Türk Eğitim Sistemine Katkıları. Yüksek lisans tezi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi.
Kara, İ. (2002). Modernleşme dönemi Türkiye’sinde ulûm, fünûnve sanat kavramları. Kutadgubilig, 2, 268-269.
Kobal, Y. (1994). Üniversitelerimizin Gelişimi ve Alman Bilim Adamlarının Katkıları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi.
Namal, Y. &Karakök, T. (2011). Atatürk ve üniversite reformu 1933. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, (1), 27-35.
Namal, Y. (2012). Türkiye’de 1933–1950 yılları arasında yükseköğretime yabancı bilim adamlarının katkıları. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 2(1), 14-19
Neumark, F. (2017). Boğaziçine Sığınanlar (Şefik Alp Bahadır, Çev.). Kopernik Yayınları.
Olgun, K. (2002). II. Meşrutiyet dönemi Osmanlı basınında bir eğitim kurumu olarak Dârülfünûn (1908-1912). İstanbul Üniversitesi Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, 2, 185-204.
Öztürk, İ. (2002). Atatürk Döneminde Alman Bilim Adamlarının Üniversitelerimizde İstihdamı Türk Bilim ve Kültür Hayatı Üzerindeki Etkileri. Yayımlanmamış doktora tezi, Niğde Üniversitesi.
Önk, M. (2015). Atatürk dönemi eğitim sistemi gelişmelere bir bakış. Journal of Academic Social Science Studies, 37, 511-530. TBMM Zabıt Cerideleri. C15, İçtima 2. Türk-Alman Üniversiteleri. Akademik Bakış, 7(13), 45-55.
Tüter, C. (2018). Knowledge and Technology Transfer between Turkey and Germany in The Interwar Periodand Its Impacton The Political, Militaryand Cultural Relations. Unpublished doctoral dissertation, Yıldırım Beyazıt University.
Usubütün, A., & Gedikoğlu, G. (2007). Türkiye’de patolojinin gelişimi. Türk Patoloji Dergisi, 23(2), 68-73.
Widmann, H. (2000). Atatürk ve Üniversite Reformu. Kabalcı Yayınları.
Yaşar, S. (2017). Atatürk'ün Üniversite reformu sürecinde kütüphanelerin kuruluş ve gelişiminde alman bilim adamları. Türk İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, 12(23), 25-47.
Yavuz, E. (2016). Erzincan'da eğitim ve eğitim kurumları. Turkish Studies, 11(6), 75-102.