Diyarbekir Eyaleti Örneğinde XVIII. Yüzyıl Osmanlı Taşrasında Mukataalar Özelinde Üretim ve Ticaret

Mukataa adı verilen ve zengin bir çeşitlilik yelpazesine sahip vergi birimleri; XVIII. yüzyılda Osmanlı taşrasında yaygınlık kazanmaya başlamıştır. Söz konusu dönemde, gelirlerin toplanması için tercih edilen iltizam sistemi yaygınlaşmış ve yanında yeni bir sistem olarak malikâne usulü uygulamaya konmuştur. Bahsedilen mukataalar, pek çok alt gelir kaynağını bünyesinde toplayarak, getirisi ve verimi yüksek bir seviyeye ulaşmışlardır. Böylece eyaletlerde, tarımsal üretim başta olmak üzere, ticaret ve imalat sektörünün önemli dalları, mukataaların konusu haline gelmiştir. Bu çalışma, mukataaları oluşturan alt gelir gruplarının belirlenmesinde ve işletilmesinde nasıl bir usul izlendiği merakından doğmuş olup; yerel düzeyde eyaletlerin ticaret ve üretim hayatlarından bir kesite odaklanmaktadır. Çalışmanın mekânını ise Diyarbekir eyaleti oluşturmaktadır

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Mukataa, Malikâne Sistemi, Diyarbakır

-

Manufacturing, Production and Trading in Ottoman Provinces in the 18th Century Related to Muqataas - in the case of Diyarbekir Province – The income units called as muqataa and had rich varieties started to become popular in Ottoman provinces in the XVIIIth century. In this era, iltizam was the common system for collecting tax incomes and besides as a new system, the government put malikâne into practice. These muqataas were working productively by incorporating low income groups. In this way, especially agricultural production and important sections of manufacturing and trading industry in provinces were become subjects for muqataas. This study was born from curiosity of methods which were used for specifying and managing low level income groups which create muqataas and it also focuses on a part of manufacturing and trading lives of local provinces. The location of the study constitutes Diyarbekir province

Keywords:

-,

PDF

___

a. Arşiv Kaynakları Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Cevdet Maliye Tasnifi (C.ML)-14097 BOA, C.ML-17560 BOA, C.ML-28515
BOA, Cevdet Nafia Tasnifi (C.NF)-2571
BOA, Başmuhasebe Kalemi Diyarbekir Hazinesine Ait Dosyalar (D.BŞM.DBH)-24/56 BOA, Maliyeden Müdevver Defterler (MAD)-3363 BOA, MAD-3602 BOA, MAD-4585 BOA, MAD-7836 BOA, MAD-9486 BOA, MAD-9518 BOA, MAD-9519 BOA, MAD-9856 BOA, MAD-10200 BOA, MAD-10204
Tapu Kadastro Arşivi, Tapu Tahrir Defteri (TT)-155 b. Araştırma ve İnceleme Eserler Acun 2001
Fatma Acun, “16. Yüzyılda Diyarbakır Şehrindeki Ekonomik Faaliyetler”, I. Bütün Yönleriyle Diyarbakır Sempozyumu (27- 28 Ekim 2000), Ankara, s.201-218.
Zeki Arıkan, “XV-XVI. Yüzyıllarda Anadolu'da Çeltik Üretimi", V. Milletlerarası Türkiye Sosyal ve İktisat Tarihi Kongresi (İstanbul 21-25 Ağustos 1989), Tebliğler, Türk Tarih
Kurumu Basımevi, Ankara, s.477-481. Ömer Lütfi Barkan, XV ve XVI inci Asırlarda Osmanlı İmparatorluğunda Ziraî Ekonominin Hukukî ve Malî Esasları Kanunlar, Cilt 1, İstanbul. Fehameddin Başar, Osmanlı Eyâlet Tevcihâtı (1717-1730), Türk
Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.