Osmanlı Şehir tarihleri açısından yabancı Seyahatnamelerin kaynak değeri,

Osmanlı şehir tarihi yazımı sırasında başvurulabilecek kaynaklardan biri de seyahatnamelerdir. Bu eserler yazarları ister yerli ister yabancı olsun pek çok bakımdan dikkatle incelenmeye değer bilgiler ihtiva etmektedirler. Seyahatnameler her ne kadar tarihi bir kaynak olarak kabul edilme konusunda tartışma götürmeye devam etse de zamanın ve mekânın canlı bir tasviri olmaları, yazıldıkları dönemin kültürel yapısını yansıtmaları ve bize tarihe farklı bir açıdan bakma imkânı vermeleri nedeniyle her zaman dikkat çekmektedirler. Bu bağlamda Osmanlı şehir tarihlerinin bir kaynağı olarak seyahatnamelerin Osmanlı tarihçiliği açısından daha da önem kazandıkları görülmektedir. Bu yazı Türkiye’de seyahatnameler hakkında yapılan çalışmalar üzerinde genel bir değerlendirmeden sonra seyahatnamelerin şehir tarihleri açısından kaynak değerleri konusunda bazı tespitlerde bulunmayı amaçlamaktadır.

Source value of foreign travel books in terms of Ottoman city histories

During the writing an Ottoman city history, travelogues have an important place among other sources that could be consulted. These books, their authors whether local or foreign, contain valuable information worth checking out carefully in many ways. Though different discussion on travel books about their value of historical source exists, they reflect lively description of time and place, cultural structure of the period and make us possible to look at history from a different aspect. In this context, travelogues, as a source of Ottoman city histories, gained more importance in terms of Ottoman historiography. This paper aims to make, after a general review of the studies on travel accounts in Turkey, a few observations in terms of source value of travel books in city historiography.

PDF

___

Acun 2002 Fatma Acun, “Seyyah Söylemi ve Trabzon’a Gelen Yabancı Seyyahlar”, Trabzon ve Çevresi Uluslararası Tarih-Dil-Edebiyat Sempozyumu Bildirileri, (3–5 Mayıs 2001), c. I, Trabzon Valiliği Yayınları, Trabzon, s.143-149
Afyoncu 2007 Erhan Afyoncu, Tanzimat Öncesi Osmanlı Tarihi Araştırma Rehberi, Yeditepe Yayınevi, İstanbul
Ainsworth 1842 William Francis Ainsworth, Travels and Researches in Asia Minor, Mesopotamia, Chaldea, and Armenia, vol. II, John W. Parker, London
Akbayar 1985 Nuri Akbayar, “Tanzimat’tan Sonra Osmanlı Devleti Nüfusu”, Tanzimat’tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, c. V, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 1238-1246
Akman 2011 Filiz Barın Akman, Batılı Kadın Seyyahların Gözüyle Osmanlı Kadını, Etkileşim Yayınları, İstanbul
Angiolello ve Delassandri 2007 G. M. Angıolello, V. Dalessandrı, Seyyahların Gözüyle Sultanlar ve Savaşlar, Çev. Tufan Gündüz, Yeditepe Yayınevi, İstanbul.
Arslan 1992 Necla Arslan, Gravür ve Seyahatnamelerde Anıtsal Yapılarıyla İstanbul(18. Yüzyıl Sonu ve 19. Yüzyıl), Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul
Bassnet 2003 Susan Bassnet, “Introduction”, Literature of Travel and Exploration: An Encyclopedia, ed. Jennifer Speake, vol. I, Routledge, New York
Beşiryan Aylin Beşiryan, “Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi Kütüphanesinde 19. Yüzyıl Osmanlı Tarih Yazımına Işık Tutabilecek Batılı Kaynaklardan Seçmeler”, http://www.obarsiv.com/guncel-kutuphane-haftasi-metin.html (E.T. 12.02.2013)
Blanton 1997 Casey Blanton, Travel Writing: The Self andthe World, Routledge, New York
Bryer ve Winfield 1985 Anthony Bryer - David Winfield, The Byzantine Monuments and Topography of The Pontos, vol. I, Dumbarton Oaks Research Library and Collection, Washington DC.
Burian 1951 Orhan Burian, “Türkiye Hakkında Dört İngiliz Seyahatnamesi”, Belleten, c. XV/ 57, (Ankara, 1951), s. 223-245
Busbecg (Trhz) Ogier Ghiselin de Busbecg, Türkiye’yi Böyle Gördüm, Çev. Aysel Kurutluoğlu, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul.
Celkan 1984 Gül Celkan, 18. ve 19. Yüzyıllarda İngiliz Seyahatnamelerinde Türkiye ve Türkler, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara
Cıkay 2012 Nezif Cıkay, Seyyahların Gözüyle Halep, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Şanlıurfa.
Cuinet 1890 Vital Cuinet, La Turquied’Asie: géographie administrative, statisque descriptive et raisonnée de chaque province de l’Asie Mineure, Tome 1-4, E. Leroux, Paris
Curzon 1854 Robert Curzon, Armenia: A Year at Erzurum and on The Frontiers of Russia, Turkey and Persia, J. Murray, London
Çetin 2011 Firdevs Çetin, Batılı Seyyahlara Göre İstanbul’un Gayrimüslim Ahalisi (1553-1673), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara
Çetinsaya 2003 Gökhan Çetinsaya, “Türkiye’de Siyasî Tarihçiliğin Yükselemeden Düşüşü: “Gök Ekini Biçmiş Gibi”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, c. 1/2, ( İstanbul, 2003), s. 7-15
Desmet-Gregoire 1991 Helene Desmet-Gregoire, Büyülü Divan, 18. Yüzyıl Fransa'sında Türkler ve Türk Dünyası, Eren Yayıncılık, İstanbul
Deyrolle (Tarihsiz) Théophile Deyrolle, 1869’da Trabzon’dan Erzurum’a Seyahat, çev. Reşat Ekrem Koçu, Çığır Kitabevi, İstanbul.
Doğan 2008 Güner Doğan, İngiliz ve Fransız Seyyahlara Göre 17. Ve 18. Yüzyıllarda Ege Adaları (Midilli, Sakız, Susam, Rodos) ve Çevresi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Ebel 2005 Kathryn A. Ebel, “Osmanlı Şehir Tarihinin Görsel Kaynakları”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, c. 3/6, s.487-515.
Emiroğlu 1989 Kudret Emiroğlu, “Trabzon Seyahatnameleri Bibliyografyası”, Trabzon Kültür- Sanat Yıllığı, İstanbul, s.189-219
Eravşar 2000 Osman Eravşar, Seyahatnamelerde Kayseri, Kayseri Ticaret Odası, Kayseri.
Ercüment 1991 Sibel Ercüment, XIX. Yüzyıllarda Batılı Seyyahlara Göre Doğu ve Orta Karadeniz, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Eyice 1963 Semavi Eyice, “X. Hommaire de Hell ve Resam Jules Laurens”, Belleten, XXVII/105, s.59-104.
Fallmerayer 2002 J. Philip Fallmerayer, Doğu’dan Fragmanlar, çev. Hüseyin Salihoğlu, İmge Kitabevi Ankara
Faroqhi 1999 Suraiya Faroqhi, Aproaching Ottoman History, Cambridge Univcersity Press, Cambridge.
Faroqhi 2010 Suraiya Faroqhi, Osmanlı Tarihi Nasıl İncelenir?, çev. Zeynep Altok, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
Fransız Seyahatnameleri Fransız Seyahatnameleri ve Tarihin Aynasında İzmir Kolokyumu, İzmir 2002
Göksel 2003 Sema Emel Göksel, The Ailing Imperialists: The Ottoman Empire in British Travel Literature 1821–1876, Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul
Gürer 2010 Serpil Gürer, XVII-XVIII ve XIX. Yüzyıllarda Fransız Seyahatnamelerinde Osmanlı Toplumu, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
Günaydın ve Kaptan 2000 Nurşen Günaydın - Raif Kaptan, Seyahatnamelerde Bursa, Bursa Ticaret Odası Yayınları, Bursa
Güzel 2010 Eylem Güzel, Ege Bölgesi Kent Mimarisinin Seyahatname ve Gravürlere Yansıması (18. ve 19. Yüzyıllar), Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Van
Hamilton 1842 William J. Hamilton, Researches in Asia Minor, Pontus and Armenia, vol. I-II, John Murray, London.
Hazard 1981 Paul Hazard, Batı Düşüncesindeki Büyük Değişme, Çev. Erol Güngör, Ötüken Yayınevi, İstanbul
Howard 1978 G. W.,FrederickHoward, Türk Sularında Seyahat, Çev. Ş. Serdar Türet, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul
Türk ve Batı İmajı Sempozyumu I. Uluslararası Seyahatnamelerde Türk ve Batı İmajı Sempozyumu Belgeleri, 28.10.-01.11.1985, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir, 1985.
İldem 2000 Arzu Etensel İldem, Fransız Gezginlerin Gözüyle Türkler ve Yunanlılar, Boyut Kitapları, İstanbul
Karaca 2010 Nursel Karaca, Seyahatnamelere Göre Diyarbakır’ın Osmanlı Dönemi Mimarı Dokusu Üzerine Bir Değerlendirme, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Van.
Karaçavuş 2011 Ahmet Karaçavuş, “Toplumsal Mekânın Merkezinin Değişimi Üzerine Bir Deneme: XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Trabzon’da Geleneksel Yaşamın Hükümsüzleşmesi”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, S. 5, s.71-99.
Karagülle 2007 Ender Karagülle, Seyahatnamelerde Malatya, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde.
Karakaya 2007 Meliha Karakaya, Seyahatnamelerde Nevşehir, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde.
Kinneir 1818 John MacDonald Kinneir, Journey Through AsiaMinor, Armenia, and Koordistan in theYears 1813 and 1814, J. Murray, London.
Korkusuz 2003 M. Şefik Korkusuz, Seyahatnamelerde Diyarbakır, Kent Yayınları, İstanbul.
Köse 2009 Bayram Arif Köse, Ortaçağ Seyahatnamelerinde Trabzon- Erzurum Güzergâhı, Erzincan ve Kars (Coğrafi, Siyasi, Ekonomik ve Kültürel Açıdan İncelenmesi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
Küçüker 2010 Yüksel Küçüker, Trabzon Tarihi Bibliyografyası, Serander Yayınları, İstanbul.
Lewis 1963 Bernard Lewis, Istanbul and the Civilization of the Ottoman Empire, University of Oklahoma Press, Oklohama
Lewis 1984 Bernard Lewis, “Doğu’ya Giden Bazı İngiliz Seyyahları”, Çev. E. Erdim - S. Özbaran, Tarih İncelemeleri Dergisi, S. 2, s.245-264.
Lowry 2004 Heath W. Lowry, Seyyahların Gözüyle Bursa 1326–1923, Çev. Serdar Alper, Eren Yayınları, İstanbul.
Lowry 2005 Heath W. Lowry, “Ottoman Bursa in Travel Accounts, (M. Akif Erdoğru)”, Tarih İncelemeleri Dergisi, S. 20/1, s.211-212.
Löschburg 1998 Winfried Löschburg, Seyahatin Kültür Tarihi, Çev. Jasmin Traub, Dost Kitabevi, Ankara.
Mackintosh 2009 Ian B. Mackintosh, Travel Narratives Over Five Centuries, vol. 1- 3, Roudledge, Upso.
Maclean 2006 Gerald Maclean, The Rise of Oriental Travel: English Visitors to the Ottoman Empire, 1580-1720, Palgrave Macmillan, Hamshire.
Maden 2011 Ahmet Mümtaz Maden, Olivier’ye Göre Anadolu (Birecik, Şanlıurfa, Mardin, Nusaybin), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
Madran 1985 Emre Madran, “Seyahatnamelerde Anadolu Kenti”, IX. Türk Tarih Kongresi, 21-25 Eylül 1981, c. III, TTK, Ankara, s.1303-1322.
Mahiroğulları 2001 Adnan Mahiroğulları, Seyyahların Gözüyle Sivas, Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
Mangaltepe 2009 İsmail Mangaltepe, Seyyahların Gözüyle Van (XIX. Yüzyıl), Kitabevi Yayınları, İstanbul.
Mantran 1962 Robert Mantran, Istanbul dans la Seconde Moitie du XVIIe Siecle; Essai d'histoire institutionelle, economique et sociale, Librairie Adrien Maisonneuve, Paris
Mantran 1965 Robert Mantran, La viequotidienne à Constantinople autemps de Soliman le Magnitique et de ses successeurs XVIe et XVIIesiecles, Hachette, Paris.
Mantran 1990 Robert Mantran, 17. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul, Kurumsal, İktisadi, Toplumsal Tarih Denemesi, c. I-II, Çev. M. A. Kılıçbay- E. Özcan, TTK, Ankara.
Mantran 1991 Robert Mantran, 16. ve 17. Yüzyılda İstanbul'da Gündelik Hayat, Çev. M. Ali Kılıçbay, Eren Yayınları, İstanbul. Markopolo 1979
Markopolo Seyahatnamesi, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul.
Mccarty 2002 Justin Mccarty, “Factors in the Analysis of the Population of Anatolia”, Population History of the Middle East and the Balkans, Isıs Pres, İstanbul, s.85-112.
Montaqu (tarihsiz) Lady Montaqu, Türk Mektupları 1717-1718, Çev. Aysel Kurutluoğlu, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul. Murray 1840
Murray, John, A Handbook for Travellers in the Ionian Islands, Greece, Turkey, Asia Minor and Constantinople, London
Nasıroğlu 2010 Mehtap Nasıroğlu, Batılı Seyyahların Gözüyle Mardin ve Çevresi (Mardin, Nusaybin ve Hasankeyf), Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Şanlıurfa
Olivier 1977 Olivier, Türkiye Seyahatnamesi (1790 Yıllarında Türkiye ve İstanbul), Çev. Oğuz Gökmen, Karadeniz Kitabevi, Ankara.
Ortaylı 1987 İlber Ortaylı, “Türkler Hakkında Yazılmış Seyahatnameler”, I. Uluslararası Seyahatnamelerde Türk ve Batı İmajı Sempozyumu, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir, s.115-132.
Önder 1948 Mehmet Önder, Seyahatnamelerde Konya, Yeni Kitap Basımevi, Konya,
Özdemir 2003 Bülent Özdemir, “The 19th Century European Travelers' Accounts as the Sharedor Comparative Sources in Writing Ottoman History”, 6th Annual Mediterranean Studies Conference, Central European University, Budapeşte, Macaristan, 18-31 Mayıs 2003.
Özdemir 2004 Bülent Özdemir, “Passive Recordersor Image Makers: British Travelers’ Accounts of Ottoman Empire and the Problem of Writing Ottoman History”, Symposium CIEPO-16, Warsaw University, Varşova, Polonya, 14-19 Haziran 2004.
Özel ve Çetinsaya 2001 Oktay Özel - Gökhan Çetinsaya, “Türkiye'de Osmanlı Tarihçiliğinin Son Çeyrek Yüzyılı: Bir Bilanço Denemesi”, Toplum ve Bilim, S. 91, s.8-38.
Panzac 1997 Daniel Panzac, Osmanlı İmparatorluğu’nda Veba (1700-1850), Çev. Serap Yılmaz, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Peker 2003 Leyla Doğan Peker, İngiliz Seyyahların Seyahatnamelerinde Bursa (17. ve 20. Yüzyıllar Arası), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa.
Pınar 1994 İlhan Pınar, Gezginlerin Gözüyle İzmir 19. Yüzyıl, c. 3, Akademi Kitabevi, İzmir.
Pınar 1996a İlhan Pınar, Gezginlerin Gözüyle İzmir 18. Yüzyıl, c. 2, Akademi Kitabevi, İzmir.
Pınar 1996b
Pınar 1997
Pınar 1998
Pınar 2001
Pınar 2002
Raczynski 1980
Reyhanlı 1983
Said 1999
Sarı 1998
Schiffer 1999
Smith 1833
Southgate 1840
Speake 2003
Şahin 2005
Şahin 2007
Şahin 2007
İlhan Pınar, Gezginlerin Gözüyle İzmir 19. Yüzyıl, c. 4, Akademi Kitabevi, İzmir.
İlhan Pınar, Gezginlerin Gözüyle İzmir 20. Yüzyıl, c. 5, Akademi Kitabevi, İzmir.
İlhan Pınar, Gezginlerin Gözüyle İzmir 17. Yüzyıl, c. 1, Akademi Kitabevi, İzmir.
İlhan Pınar, Hacılar, Seyyahlar, Misyonerler ve İzmir, Yabancıların Gözüyle Osmanlı Döneminde İzmir: 1608-1918, İzmir BB Kültür Yayınları, İzmir.
İlhan Pınar, Seyyahlar ve Seyahatnamelerde İzmir”, 21. Yüzyıl Eşiğinde İzmir, Uluslararası Sempozyum, 2000, İzmir Yayıncılık, İzmir, s.114-120.
Edvard Raczynski, 1814’te İstanbul’dan Çanakkale’ye Seyahat, çev. Kemal Turan, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul.
İngiliz Gezginlerine Göre XVI. Yüzyılda İstanbul'da Hayat 1582– 1599, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Edward Said, Oryantalizm, Çev. Selahattin Ayaz, Pınar Yayınları, İstanbul.
Tanju Sarı, 17. Yüzyıl İngiliz Seyahatnameleri Doğrultusunda Osmanlı İktisadi Yapısı, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
Reinhold Schiffer, Orientalpanorama: British travellers in 19th century Turkey, GA Rodopi, Amsterdam; Atlanta
Eli Smith, Researches of the Rev. E. Smith and H. G. H. Dwight in Armenia Including A Journey Thorough Asia Minor, I-II, Crocker and Brewster, New York
Horatio Southgate, Narrative of A Tour Armenia, Kurdistan, Persia and Mesopotamia,Vol. I, Tilt and Bogue, London.
Jennifer Speake, (ed.) Literature of Travel and Exploration: An Encyclopedia, ed. Jennifer Speake, c. I-IIII, Roudledge, New York.
Gürsoy Şahin, Ondokuzuncu Yüzyılda İngiliz Seyahatnamelerine Göre Türkiye ve Türkler (W.Wittman-1803, R. R. Madden-1829, C.Fellows-1852, E.J.Davis-1879, W. J. J. Spry-1895), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara
Gürsoy Şahin, İngiliz Seyahatnamelerinde Osmanlı Toplumu ve Türk İmajı, Gökkubbe Yayınları, İstanbul
Nimet Şahin, Batı Seyahatnamelerine Göre XIX. Yüzyılın Osmanlı Toplumunda Kadın ve Aile, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara
Şencan 2010 Elif Evrim Şencan, Seyahatnamelere Göre XVII. Yüzyılda Karadeniz Çevresinde Günlük Hayat, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Tavernier 1980 J. B. Tavernier, XVII. Asır Ortalarında Türkiye Üzerinden İran’a Seyahat, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul.
Tavernier 2006 J. B. Tavernier, Tavernier Seyahatnamesi, Çeviren: Teoman Tunçdoğan, Kitap Yayınevi, İstanbul.
Texier 2002 Charles Texier, Küçük Asya: Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi, C. II, çev. Ali Suat; Latin Harflerine Akt. Kazım Yaşar Kopraman, sad. Musa Yıldız, Enformasyon ve Dökümantasyon Hiz. Vakfı, Ankara.
Thevenot 1978 1655-1656’da Türkiye, Çev. Nuray Yıldız, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul.
Thevenot 2009 Jean Thevenot, Thévenot Seyahatnamesi, StefanosYerasimos’un Anısına, ed. StefanosYerasimos, Çev. Ali Berktay, Kitap Yayınevi, İstanbul.
Tott 1984 Baron De Tott, Türkler ve Tatarlara Dair Hatıralar (18. Y.Yılda), Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul.
Tournefort 2005 Joseph de Tournefort, Tournefort Seyahatnamesi, ed. StefanosYerasimos, Çev. Ali Berktay, Teoman Tuçdoğan, I.-II. Kitap, Kitap Yayınevi, İstanbul
Tuzcu 2007 Ali Tuzcu, İlk Çağlardan Cumhuriyete Seyahatnamelerde Amasya, Amasya Belediyesi Kültür Yayınları, Kayseri.
Türkiye Araştırmaları
Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Türk Şehir Tarihi Sayısı,
c. 3/5, 2005 (İstanbul)
Ubucini 1977
Ubucini, 1855’te Türkiye, çev. Ayda Düz, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul Uğur 2005
Yunus Uğur, “Şehir Tarihi ve Türkiye’de Şehir Tarihçiliği: Yaklaşımlar, Konular ve Kaynaklar”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, c. 3/6, (İstanbul), s.9-26 Ulugün 2008
Yavuz Ulugün, Seyahatnamelerde Kocaeli ve Çevresi, İzmit Rotary Kulübü, İzmit. Usta 1999
Veysel Usta, Anabasis’ten Atatürk’e Seyahatnamelerle Trabzon, Serander Yayınları, Trabzon. Üçel-Aybet 2003
Gülgün Üçel-Aybet, Avrupalı Seyyahların Gözünden Osmanlı Dünyası ve İnsanları (1530-1699), İletişim Yayınları, İstanbul. Üçel-Aybet 2010
Gülgün Üçel-Aybet, Avrupalı Seyyahların Gözüyle Osmanlı Ordusu (1530-1699), İletişim Yayınları, İstanbul.
Walpole 1851 FrederickWalpole, The Ansayrii and the Assassins: With Travels in the Further East in 1850 to1851 ,Including a VisittoNineveh, Rihrad Bentley, London.
Washington ve Hamilton 1839 John Washington - W. I. Hamilton, “Instructions of the Council of the Royal Geographical Society of London Addressed to the Leaders of the Expedition for Exploring in Kurdistan. 1st June, 1838”, Journal of theRoyalGeographicalSociety of London, vol. 9, s.xiii-xxii.
Weber 1952 Shirly Howard Weber, Voyages and Travels in the Near East Made During the XIX. Century, American School of Classical Studies at Athens, New Jersey.
Wolff 1846 Joseph Wolff, A Narrative of a Missionto Bokharato Ascertain the Fate of Colonel Stoddart and Captain Connolly, London Publisher, London.
Yerasimos 1991 Stephane Yerasimos, Les Voyageurs Dans L’Empire Ottoman (XIVe-XVIesiécles), TTK, Ankara.
Yıldırım 2010 Fahri Yıldırım, 333'ten 1933'e Seyahatnamelerde Sakarya, Sakarya İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, İstanbul.
Yılmaz 2012 Ela Yılmaz, 19. Yüzyılın Seyahatnâme ve Gravürlerinde Osmanlı Çağı Anadolu Konutu Üzerine Bazı Tespitler, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Yılmaz 2006 Özgür Yılmaz, Batılı Seyyahlara Göre Trabzon (1808-1878), Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trabzon.
Yılmaz 2013 Özgür Yılmaz, “Seyyahların Kaleminden Bir Kentin Kimliği: 19. Yüzyıl Trabzon’u Örneği”, Geçmişten Günümüze Seyahatler ve Seyahatnameler, ed. M Ali Beyhan, Kitabevi Yayınları, İstanbul. s.111-140.
Yurdusev 2004 Esin Yurdusev, “Studying Ottoman Diplomacy: A Review of the Sources”, Ottoman Diplomacy Conventionalor Unconventional, ed. N. Yurdusev, Plagrave Macmillan, New York, s..
“Osmanlı’ya Duyulan İlgi, Seyahatnameler ve Oryantalizm...”, http://www.obarsiv.com/dokumantasyon/monograflar.html (E.T. 12.02.2013)