II. Meşrutiyet dönemi Maarif Nazırları, s. 385-416.

Osmanlı modernleşme hareketinin önemli dönüm noktalarından birisi olan II. Meşrutiyet’in ilanı ile siyasi, iktisadi ve sosyal anlamda geleneksel yapının dışında bir takım yenilikler yapılmaya başlanılmıştır. İnkılâbı gerçekleştiren kadronun yapılacak olan yenilikleri halka ulaştırma ve kalıcı kılma yolunda kullanabilecekleri en önemli araç hiç şüphesiz ki eğitimdi. Bu durumun bilincinde olan iktidar güçleri eğitimi ülkenin öncelikli sorunu olarak görmüşler, kurumları, işleyişi ve organizasyonlarıyla bu alan üzerinde topyekûn bir çalışma başlatmışlardır. Elbette ki bu çalışmaların en önemli noktası tüm bu faaliyetleri yürütecek, daha açık bir ifadeyle maarif işlerini birinci elden yönetecek olan nazırların seçilmesiydi. Bu çalışma II. Meşrutiyet’in ilan edildiği tarihten I. Dünya Savaşı’nın son yıllarına kadar uzanan süreçte görev yapmış olan Maarif Nazırlarını ve onların faaliyetlerini konu edinmektedir. Anılan zaman diliminde asaleten ve vekâleten 11 Maarif Nazırı görev yapmıştır. Bu on bir nazırdan üç tanesinin farklı zaman dilimlerinde iki kez nazırlık koltuğuna oturmuş olmaları ve çok kısa süreli görev yapmaları dönemin ne derecede istikrarsız bir zaman dilimi olduğunun da kanıtıdır. Maarif teşkilatının zirvesinde bulunan bu kişilerin eğitim görüşlerinin doğrudan devletin maarif politikalarını da etkilediği düşünüldüğünde II. Meşrutiyet döneminde Nazırlık yapmış olan bu isimlerin etkileri araştırılmaya değer bir konudur.

Ministers of education of the Second Constitutionalism period

With the announcement of the Constitutionalism II., which is one of the important milestones of the Ottoman modernization movement, there have been several improvements in terms of political, economical and social contexts, except from the traditional structure. Education was inauspiciously the most important tool for the team that has done the revolution to bring these improvements to the public and make them stable. The political power that knows this situation has considered the education as the main problem of the country and they have started a total work with its institutions, mechanisms, and organizations. The most important point of these attempts was, of course, the choosing of the ministers who would carry out all these education activities with a certain power. This study is about the education ministers who have worked during the period from the announcement of the Constitutionalism II to the end of the World War I, and their activities. 11 education ministers have worked as principal or representative during this period. Three of them have worked as a minister in different periods for a very short time, and this proves how the period was unstable. The effects of these people in the Constitutionalism period is worth analyzing when we think that the education views of these people who are at the top position of the education institutions affect the education policies of the government.

PDF

___

a. Gazeteler-Dergiler
“Hakkı Bey”, İkdam, 14 Aralık 1908.
“Hakkı Bey”, İkdam, 9 Aralık 1908.
“Komisyon”, Sabah, 24 Haziran 1909.
“Maarif Nazır Vekili”, İkdam, 20 Aralık 1908.
“Maarif Nazırı Hakkı Bey”, Tanin, 25 Mart 1911.
“Maarif Nazırı Şükrü Beyefendi’ye”, Yeni Fikir, C. II, S. 9, Mart 1913.
“Maarif Nazırının Beyanatı”, Sabah, 18 Haziran 1909.
“Maarif Nezareti”, İkdam, 24 Aralık 1908.
“Maarif Nezareti”, İkdam, 9 Şubat 1909.
“Maarif Nezareti”, İkdam, 9 Şubat 1909.
“Maarif Nezaretinde”, Tanin, 21 Aralık 1908.
“Mekâtib-i Umûmîye Programı”, Tanin, 13 Teşrinisani 1911.
“Tedrisat Meselesi”, Tasvir-i Efkâr, 17 Haziran 1909.
Cem, Sayı: 14, 27 Kânunusani 1326
Cem, Sayı: 17, 19 Şubat 1326
Cem, Sayı: 5, 25 Teşrinisâni 1326
Cem, Sayı: 6, 2 Kânunuevvel 1326
Cem, Sayı: 6, 2 Kânunuevvel 1326
Dalkavuk, 4 Teşrinievvel 1324
Gıdık, Sayı: 17, 23 Kânunuevvel 1326
Gıdık, Sayı: 2, 25 Teşrinievvel 1326
Gıdık, Sayı: 28, 17 Şubat 1326
Gıdık, Sayı: 6, 8 Teşrinisâni 1326
İkdam, 2 Aralık 1908.
Kalem, Sayı: 109, 9 Kânunusâni 1326
Kalem, Sayı: 107, 23 Kânunuevvel 1326
Kalem, Sayı: 110, 13 Kânunusani 1326
Lala, Sayı: 2, 9 Kânunuevvel 1326
Sabah, 26 Ocak 1913.
b. Kitap ve Makaleler
Bakır, Kemal 2008
“II. Meşrutiyet Döneminde Milli Seçkincilik ve Eğitim: Emrullah Efendi Tuba Ağacı Nazariyesi”, Doğu Batı, C. I, S. 45, Mayıs-Haziran-Temmuz, s. .
Demiryürek, Mehmet 2003 Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Bir Osmanlı Aydını Abdurrahman Şeref Efendi (1853-1925), Phoenix Yayınları, Ankara.
“Emrullah Efendi: Hayatı, Görüşleri, Çalışmaları”, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. XXX, S. 1-2, 1979-1982, s. .
Ergün, Mustafa 1994 II. Meşrutiyet Devri Eğitim Hareketleri (1908-1914), Ocak Yayınları, Ankara.
Gökalp, Ziya 1973
Terbiyenin Sosyal ve Kültürel Temelleri, (Haz. Rıza Kardaş), İstanbul.
İpek, Muammer 2002 Bir Eğitim Bakanı Olarak Emrullah Efendinin Eğitim Felsefesi, Politikaları ve Uygulamaları 1908-1914, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
Kafadar, Osman 1997 Türk Eğitim Düşüncesinde Batılılaşma, Vadi Yayınları, Ankara
Sakaoğlu, Necdet 1985 “Eğitim Tartışmaları”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C. 2, İstanbul, s. .
Süleyman Nazif “Tahsil-i İbtidai”, Tasvir-i Efkâr, 3 Temmuz 1909.
Ülken, Hilmi Ziya 1979 Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, İstanbul.
Yazıcı, Mustafa 1973 Tanzimat’tan Bu Yana Milli Eğitim Bakanları, Başbakanlar ve Atatürk, Ankara.