Evliya Çelebi' nin seyahatnamesi'nde Gaza

Seyahat ve gaza tutkusu Evliya Çelebi’de özdeşleşmiş bir duygudur. Seyahat etmek için her imkânı değerlendiren Evliya, savaşları da gezi için bir fırsat bilmiştir. Görevleri vesilesi ile çok sayıda sefere iştirak etmiş, bizzat düşmanla savaşmış ve katıldığı savaşları oldukça renkli ve akıcı bir üslupla tasvir etmiştir. Evliya’nın savaş anlatımı, Osmanlı savaş tarihi için oldukça önemli veriler sunmaktadır. Özellikle kronik ve resmi belgelerde eksik bırakılmış olan askerin ruh hali, beklentileri, motivasyonu ve gaza düşüncesi hakkında Seyahatname vazgeçilmez bir eserdir. Evliya Çelebi’nin verdiği bilgiler, Osmanlı ordusunun, Allah yolunda savaşmak şeklinde formule edilen bir gazâ ideolojisine sahip bulunduğunu göstermektedir. Yine ideolojinin meşrulaştırdığı ganimet, yağma ve askerlerin kişisel beklentilerinin, dini duygular kadar etkili bir güdüleyici olduğu anlaşılmaktadır.

Ghaza in Evliya Çelebi's travelbook

Desire of traveling and ghaza is identified with Evliya Çelebi. Taking advantage of any opportunity of traveling Evliya also found the wars a chance for traveling. By means of his duties he attended many campaigns, fought with the enemy himself and described all the wars in a very colorful way. Evliya’s narration of war reveals important data for Ottoman history of warfare. His telling of wars is particularly important in the way that he fills the gaps in the chroniclers’ description of wars and army: the psychological mood of soldiers, their expectations, motivation and ghaza thought. Evliya proves that the Ottoman army was warriors of Islam. Besides, booty and personal expectations of the soldiers were motivators for wars along with religious feelings.

PDF

___

Dankoff 2010 Dankoff, Robert, Seyyah-ı Ȃlem Evliyâ Çelebi’nin Dünyaya Bakışı, (çev. Müfit Günay), İstanbul 2010.
Emecen 2001 Emecen, Feridun M., “Gazâya Dair-XIV. Yüzyıl Kaynakları Arasında Bir Gezinti -“, İlk Osmanlılar ve Batı Anadolu Beylikler Dünyası, İstanbul 2001, s. 75-85.
Emecen 2009 Emecen, Feridun, Askerî Dönüşüm Çağında Evliyâ Çelebi ve Ateşli Silâhlar”, Çağının Sıradışı Yazarı Evliya Çelebi, (haz. Nuran Tezcan), İstanbul 2009, s. 137-146.
Ertaş 2007 Ertaş, Mehmet Yaşar, Sultanın Ordusu, İstanbul 2007.
Evliya Çelebi 2006 Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 304 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini, (Haz. R. Dankoff, S. Kahraman ve Y. Dağlı), 1. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
Evliya Çelebi 2006a Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 304 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini, (Haz: Z. Kurşun, S. A. Kahraman, Y. Dağlı) 2. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
Evliya Çelebi 2006b Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 305 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini, (Haz: S. A. Kahraman, Y. Dağlı), 3. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
Evliya Çelebi 2001 Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 305 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini, (Haz: Y. Dağlı, S. A. Kahraman) 4. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
Evliya Çelebi 2001a Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 307 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini, (Haz: Y. Dağlı, S. A. Kahraman, İ. Sezgin) 5. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
Evliya Çelebi 2002 Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Revan 1457 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini, (Haz: Y. Dağlı, S. A. Kahraman) 6. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
Evliya Çelebi 2003 Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 308 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini, (Haz: Y. Dağlı, S. A. Kahraman, R. Dankoff), 7. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
Evliya Çelebi 2003a Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 308 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini, (Haz: S. A. Kahraman, Y. Dağlı, R. Dankoff), 8. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
Evliya Çelebi 2005 Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 306, Süleymaniye Kütüphanesi Pertev Paşa 462, Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Beşir Ağa 452 Numaralı Yazmaların Mukayeseli Transkripsiyonu-Dizini, (Haz: S. A. Kahraman, Y. Dağlı, R. Dankoff) 9. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
Evliya Çelebi 2007 Evliya Çelebi Seyahatnamesi İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar 5973, Süleymaniye Kütüphanesi Pertev Paşa 462, Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Beşir Ağa 452 Numaralı Yazmaların Mukayeseli Transkripsiyonu-Dizini, (Haz: S. A. Kahraman, Y. Dağlı, R. Dankoff), 10. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
İmber 2000 İmber, Colin, “Osman Gazi Efsanesi”, Osmanlı Beyliği (1300-1389), Ed. Elizabeth A. Zachariadou, İstanbul 2000, 68-77.
İnalcık 2000 İnalcık, Halil, “Osmanlı Fetih Yöntemleri”, Söğütten İstanbul’a Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Üzerine Tartışmalar (Der. Oktay Özel-Mehmet Öz), İstanbul 2000, s. 443-474.
Jennings 2000 Jennings, Ronald C., Gazi Tezi Üzerine Bazı Düşünceler, (çev. Canay Şahin) Söğütten İstanbul’a Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Üzerine Tartışmalar (Der. Oktay Özel-Mehmet Öz), İstanbul 2000,s. 429-442.
Köprülü 1988 Köprülü, Fuad, Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu, Ankara 1988.
Lindler 2000 Lindner, Rudi Paul, “İlk Dönem Osmanlı Tarihinde İtici Güç ve Meşruiyet”, (çev. Pınar Emiralioğlu), Söğütten İstanbul’a Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Üzerine Tartışmalar (Der. Oktay Özel-Mehmet Öz), İstanbul 2000, s. 407-428.
Lowry, 2003 Lowry, Heath W., The Nature of the Early Ottoman State, New York.
Murphey 2007 Murphey, Rhoads, Osmanlı’da Ordu ve Savaş 1500- 1700, (çev. M. Tanju Akad), İstanbul 2007.
Tezcan 2009 Tezcan, Nuran, “17. Yüzyıl Osmanlı Türk Edebiyatı ve Seyahatnâme”, Çağının Sıradışı Yazarı Evliyâ Çelebi, (Haz. Nuran Tezcan), İstanbul 2009, s. 383-390.