Chronica Maiora'da Moğol İmajı,

1236’da Moğollar yeni ve uzun soluklu bir sefere giriştiklerinde Avrupa’daki hiç kimse bu seferin Avrupa’ya yöneleceğinin farkında değildi. Ancak 1241’de birden bire daha önce adlarını bile duymadıkları bir düşmanla karşı karşıya geldiler. Moğollar Leignitz ve Mohi’de Avrupa’nın iki büyük ordusunu yok ettikten ve Balkanlara doğru ilerleyerek buralarda da faaliyet gösterdikten sonra geri çekildiler. Ancak arkalarında yıkılmış kent ve kasabalar ile acı hatıralar bıraktılar. Din adamlarının birbirlerine Moğol istilası ile ilgili olarak gönderdikleri mektuplar bir taraftan yaşadıkları buhranı gösterirken diğer taraftan Moğolları nasıl algıladıklarını da aksettirmektedir. Bu mektuplardan önemli bir kısmı bugün sadece Chronica Maiora adlı kronikte bulunmaktadır. Bunun yanında eserde yazarın Moğollarla ilgili şahsi değerlendirmeleri de bulunmaktadır. Bu açıdan bakıldığında eser bizzat Moğol işgali ile karşılaşanların ve onların yazdıklarını okuyanların Moğol algısını yansıtır. Bunun yanında eserde zaman içinde Moğollarla kurulan diplomatik ilişkilerin tesiriyle Moğol algısının nasıl bir değişimden geçtiğini de gösteren bilgiler vardır. İşgalin ilk yıllarında Moğollar şeytani ve kanunsuz bir halk olarak tanımlanırken temasların gelişmesi neticesinde bu kötü özellikler ortadan kalkmış hatta Moğolları takdir eden bir bakış açısı ortaya çıkmıştır. Makalede Chronica Maiora’da Moğol algısı incelenecek ve süreç içindeki değişimi takip edilecektir.

The Mongol Image in Chronica Maiora

When the Mongols had started a new and long campaign in 1236, no one in the Europe was aware of the fact that this campaign would be turned to the Europe. But in 1241, they have suddenly encountered an enemy about whom they had never heard anything. Mongolians, after defeating two great armies of Europe in Leignitz and Mohi, moved towards the Balkans and after some operations in this region turned back. But they left ruined cities, towns and painful memories behind themselves. The letters about Mongolian invasion sent by clergy to each other shows the depression they have experienced and also reflects the way how they had perceived Mongols. Today, an important part of these letters are present only in the chronicle “Chronica Maiora”. Apart from that, the personal opinions of the writer are also present in the work. From this perspective, the work reflects the Mongol perception of the people who had personally experienced the Mongol invasion and the ones who had read the writings of these victims. In addition to these, there is some informations showing how the Mongol perception had changed in the time as a result of diplomatic relations. While in the first years of the invasion Mongols had been described as a diabolical and lawless people, as a result of progresses in the contacts these negative characteristics had been disappeared and even an appreciating view had emerged. In the article, the Mongol perception in Chronica Maiora will be examined and the change of it during the process will be tracked.

PDF

___

Ahmetbeyoğlu 2001 Ali Ahmetbeyoğlu, Avrupa Hun İmparatorluğu, TTK yay. Ankara.
Aigle 2005 D. Aigle, “The Letters of Eljigidei, Hülegü and Abaqa: Mongol Overtures or Christian Ventriloquism?”, Inner Asia, Vol.7, s.143-162.
Aka 2000 İsmail Aka, Timur ve Devleti, TTK yay. Ankara.
Aknerli Grigor Aknerli Grigor, Okçu Milletin Tarihi, çev. H.D. Andreasyan, Yeditepe yay. İstanbul 2007.
Aksarayî Kerîmüddin Mahmud-i Aksarayî, Müsâmeretü’l Ahbâr, çev. M. Öztürk, TTK yay. Ankara 2000.
Ayalon 1971 D. Ayalon, “The Great Yasa of Chingiz Khan: A Reexamination”, Studia Islamica, No.34, s.151-180.
Barthold 1990 V. V. Barthold, Moğol İstilasına Kadar Türkistan, haz. H.D. Yıldız, TTK yay. Ankara.
Beazley 1903 C. R. Beazleu, The Texts and Versions of John de Plano Carpini and William de Rubruquis, London.
Bol’şakova 1976 S. A. Bol’şakova, “Papskiye Poslaniya Galitskomu Knyazyu kak İstoriçeskiy İstoçnik”, Drevneyşiye Gosudarstva na Territorii SSSR, Moskva 1976, s.122- 129.
Brend 2005 N. Brend, “Defense de la Chretiente et naissance d’une identite: Hongrie, Pologne et peninsule Iberique au Moyen Age,” Anneles Histoire, Sciences Sociales, 5, s.1009-1027.
Brocquiere Bertrandon de la Brocquiere, Bertrandon de la Brocquiere’in Denizaşırı Seyahati, çev. İ. Arda, Eren yay. İstanbul 2000.
Reșìdeʿd-dìn Reșìdeʿd-dìn Fazlullāh, Cami’üt Tevârih, yay. Behman Kerimi, Tahran 1374.
Cheshire 1926 H. T. Cheshire, “The Great Tatar Invasion of Europe”, The Slavonic Review, Vol.5/No.13, s.89-105.
Matthaei Matthaei Parisiensis, Chronica Majora, Vol. III-VI, ed. H. R. Luard, London 1876–1882.
Cross 1929 S. H. Cross, “The Earliest Allusion in Slavic Literature to the Revelations of Pseudo-Methodius”, Speculum, Vol4, No.3, s.329-339.
Cüveyni Alaaddin Ata Melik Cüveyni, Tarih-i Cihangüşa, çev. M. Öztürk, Kültür Bakanlığı yay. Ankara 1998.
Donzel ve Schmidt 2009 E. van Donzel and A. Schmidt, Gog and Magog in Early Syriac and Islamic Sources, Brill Publ., Leiden-Boston.
Dowson 1955 C. Dowson, The Mongol Mission, New York.
Ebü’l-Ferec Ebü’l-Ferec İbnü’l İbrî, Târîhu Muhtasari’d Düvel, çev. Ş. Yaltkaya, TTK yay. Ankara 2011.
El Cahız El Cahız ve Türklerin Faziletleri, haz. R. Şeşen, Isar yay. İstanbul 2002.
Fennel 1990 J. Fennel, The Crisis of Medieval Russia 1200-1304, Longman Press, London-New York.
Franke 1966 H. Franke, “Sino-Western Contacts under the Mongol Empire”, Journal of the Royal Asiatic Society (Hong Kong Branch), Vol.VI, s.49-72.
Grigor’yev 1842 V. Grigor’yev, O Dostovernosti Yarlıkov Hanami Zolotoy Ordı Russkomu Duhovenstvu, Moskva.
Guzman 1991 G. G. Guzman, “Reports of Mongol Cannibalism in the Thirteenth Century Latin Sources: Oriental Farct or Western Fiction?”, Discovering New Worlds, ed. S.D. Westrem, London-New York, s.31-68.
Guzman 2010 G. G. Guzman, “European Captives and Craftsmen Among the Mongols 1231-1255”, The Historian, Vol.72/1, s.122-150.
Heiduk 2002 M. Heiduk, “Ortaçağ’da Avrupalıların Göçebe Topluluklarına Bakışı”, Türkler Ansiklopedisi, C.8, Ankara, s.324-333.
Homstein 1941 L. H. Hornstein, “The Historical Background of the King of the Tars”, Speculum, Vol.XVI/No.4, s.404-414.
Hudyakov 1991 Yu. S. Hudyakov, Voorujeniye Tsentral’no-Aziatskih Koçevnikov v Epohu Rannego i Razvitogo Srednevekov’ya, IANS, Novosibirsk.
Ibn Battuta Ibn Battuta, Ibn Battuta Seyahatnamesi, C.I, çev. A. S. Aykut, Yapı Kredi yay. İstanbul 2010.
Ibn Hurdazbih Ibn Hurdazbih, Yollar ve Ülkeler Kitabı, çev. M. Ağarı, Kitabevi yay. İstanbul 2008.
Isoaho 2006 M. Isoaho, The Image of Aleksandr Nevskiy in Medieval Russia: Warrior and Saint, Brill Publishing Leiden- London.
İzgi 2000 Ö. İzgi, Çin Elçisi Wang Yen-Te’nin Uygur Seyahatnamesi, TTK yay. Ankara.
Jackson 1980 P. Jackson, “The Crisis in the Holy Land”, The English Historical Review, Vol.95/No.376, s.481-513.
Jackson 1991 P. Jackson, “The Crusade Against the Mongols”, Journal of the Ecclesiastical History, Vol.42/No.1, s.1-18.
Jackson 2001 P. Jackson, “Medieval Christendom’s Encounter with the Alien”, Historical Research, Vol.74, s.347-210.
Jackson 2005 P. Jackson, The Mongols and the West 1221-1410, Harlow.
Jean de Joinville Jean de Joinville, Bir Haçlının Hatıraları, çev. C. Kanat, Vadi yay. Ankara 2002.
Jones 1971 W. R. Jones, “The Image of the Barbarian in Medieval Europe”, Comparative Stıdies in Society and History, Vol.13, No:4, s.376-407.
Kafesoğlu 2000 İbrahim Kafesoğlu, Harezmşahlar Devleti Tarihi, (1092- 1221), TTK yay. Ankara.
Kanat 2000 Cüneyt Kanat, “Gazan Han Zamanında Memluk Devletine İltica Eden Uyratlar”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XV, s.105-120.
Khoniates Niketas Khoniates, Historia (Ioannes ve Manuel Komnenos Devirleri), çev. F. Işıltan, TTK yay. Ankara 1995.
Klyashtorny ve Sultanov 2003 S. G. Klyashtorny ve T. İ. Sultanov, Kazakistan: Türkün Üç Bin Yılı, çev. D.A. Batur, Selenge yay. İstanbul.
Krigos Krigos, “Ermeni Müverrihlerine Nazaran Moğollar”, müt. Edvar Dulaurier, Türkiyat Mecmuası, İstanbul 1928, s.139-217.
Kurat 2011 Akdes Nimet Kurat, Türkiye ve İdil Boyu, TTK yay. Ankara.
Kuzeyev 2005 R. G. Kuzeyev, İtil-Ural Türkleri, Çev. A. Acaloğlu, Selenge yay. İstanbul.
Meserve 2011 M. Meserve, Türk, çev. M. T. Akad, April yay. İstanbul. MGH S Monumenta Germaniae Historica Scriptorum, Tomus X, XII, XXVII, Hannoverae 1847-1925.
MGH SS Monumenta Germaniae Historica Scriptores RG in Usum Scholarum, Tomus L, Hannoverae 1890.
MGHq Monumenta Germaniae Historica, Quellen zur Geistesgeschichte des Mittelalters, Band 14, München 1993
MGT Moğolların Gizli Tarihçesi, çev. M. L. Kaya, Kabalcı yay. İstanbul 2011.
MGTç Moğolların Gizli Tarihi, çev. A. Temir, TTK yay. Ankara 1995.
Miyamoto 1993 Y. Miyamoto, “The Influence of Medieval Prophecies on Views of the Turks”, Journal of the Turkish Studies, Vol. XVII, s.125-145.
Morgan 1986 D. O. Morgan, “The Great Yasa of Chingis Khan and Mongol Law in the Ilkhanate”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, Vol.49, No.1, s.163-176.
Morgan 1989 D. O. Morgan, “The Mongols and the Eastern Mediterranean”, Mediterranean Historical Review, Vol.4, No.1, s.198-211.
NPL Novgorodskaya Pervaya Letopis, red. A. N. Nasanov, Moskva-Leningrad 1950.
Özcan 2010a A. T. Özcan, Moğol-Rus İlişkileri 1223-1341, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, İzmir.
Özcan 2010b A. T. Özcan, “Macar Papaz Julian’ın 1237 Tarihli Moğol Raporu”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C.XXIX, Sa:48, s.89-99.
Paşuto 1950 V. T. Paşuto, Oçerki po İstorii Galitsko-Volınskoy Rusi, İzdatel’stvo Akademi Nauk SSSR.
Paviot 2000 J. Paviot, “England and the Mongols”, Journal of the Royal Asiatic Society, Vol.10, No.3, s.305-318.
Pelliot 1920 P. Pelliot, “A propos des Comans”, Journal Asiatique, Tom 15, s.125-185.
Pelliot 1931-1932 P. Pelliot, “Les Mongols et la Papaute”, Revue de L’Orient Chretien, Vol.XXVIII, s.141-222.
Philips 1972 E. D. Philips, “The Scythian Domination in Western Asia: Its Record in Histoy, Scripture and Archeology”, World Archeology, Vol.4/No2, s.129-138.
PSRL I Polnoye Sobraniye Russkih Letopisey, Izdavayemoye Arheografiçeskoy Kommissiyeyu Akademi Nauk SSSR, Tom I, Leningrad 1927.
PSRL II Polnoye Sobraniye Russkih Letopisey, Izdenoe Po Vısoçeyşemu Poveleniyu Arheografiçeskuyu Kommissiyeyu, Tom. II, Sanktpeterburg 1843.
PSRL XVIII Polnoye Sobraniye Russkih Letopisey, Tom XVIII, Moskva 2007.
Richard 1957 J. Richard, “L’extreme Orient legendaiere au Moyen Age: Roi David et Pretre Jean”, Annales d’Ethiopie, Vol.2, s.225-244.
Ricoldi de Monte Crucis 1864 Fratris Ricoldi de Monte Crucis, “Liber Peregrinacionis”, Peregrinationes Medii Aevi Quatutor, ed. J.C.M. Laurent, Leipzig.
Rockhill 1900 W. W. Rockhill, The Journey of William of Rubruck to Eastern Parts of the World, London.
Rossabi 2008 M. Rossabi, Kubilay Han’ın Seyyahı, çev. E. Uşşaklı, İşbankası Kültür yay. İstanbul.
Roux 1986 J. P. Roux, “La tolerance religieuse dans les Empires turco-mongols”, Revue de l’histoire des religions, Tome 203, n.2, s.131-168.
Roux 2002 J. P. Roux, Türklerin ve Moğolların Eski Dini, çev. A. Kazancıgil, Kabalcı yay. İstanbul.
Ruysbroeckli Willem 2010 Ruysbroeckli Willem, Mengü Han’ın Sarayına Yolculuk (1253–1255), ed. P. Jackson, D. Morgan, çev. Z. Kılıç, Kitap yay. İstanbul.
Ryazanovskiy 1931 V. A. Ryazanovskiy, Mongol’skoye Pravo, Harbin.
Saunders 1969 J. J. Saunders, “Matthew Paris and the Mongols”, Essays in Medieval History presented to Bertie Wilkinson, Toronto 1969, s.116-132.
Schein 1979 S. Schein, “Gesta Dei per Mongolos 1300: The Genesis of a Non-Event”, The English Historical Review, Vol.94, No.373, s.805-819.
Simon de Saint Quentin Simon de Saint Quentin, Bir Keşişin Anılarında Tatarlar ve Anadolu (1245–1248), çev. E. Özbayoğlu, Daktav yay. Antalya 2006.
Strategikon Strategikon, haz. G. T. Dennis, çev. V. Atmaca, Kırmızıkedi yay. İstanbul 2011.
Sweeney 1982 J. R. Sweeney, “Thomas of Spalato and the Mongols: A Thirteenth Century Dalmatian View of Mongol Customs”, Florilegium, 4, s.156-183.
Şeşen 2001 Ramaan Şeşen, İslam Coğrafyacılarına Göre Türkler ve Türk Ülkeleri, TTK yay. Ankara 2001
Şeşen 2012 Ramazan Şeşen, Ibn Fadlan Seyahatnamesi, Yeditepe yay. İstanbul.
Taşağıl 2003 Ahmet Taşağıl, Göktürkler I, TTK yay. Ankara.
Thomae Thomae Archidiaconi Spalatensis, Historia Salonitanorum atque Spalatinorum Pontificum/ History of the Bishops of Solona and Split, ed. and trans. D. Karbic et al, CEU Press, Budhapest 2006.
Tiesenhausen 1941 Altınordu Devleti Tarihine Ait Metinler, Haz. W. De Tiesenhausen, çev. İ.H. İzmirli, İstanbul.
Togan 1981 Zeki Velidi Togan, Umumi Türk Tarihine Giriş, Enderun Kitabevi 1981.
Turan 1955 Osman Turan, “The Ideal of World Domination among the Medieval Turks”, Studia Islamica, No.4, s.70-90.
Mateos Urfalı Mateos Vekayinamesi (982–1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136–1162), çev. H.D. Andreasyan, TTK yay. Ankara 1987.
Uydu-Yücel 2007 Mualla Uydu-Yücel, İlk Rus Yıllıklarına Göre Türkler, TTK yay. Ankara.
Vernadsky 1938 G. Vernadsky, “The Scope and Contents of Chingis Khan’s Yasa”, Harvard Journal of Asiatic Studies, Vol.3, No.3/4, s.337-360.
Vryonis 1971 Speros Vryonis, The Decline of Medieval Hellenism in Asia Minor and the Process of Islamization from the Eleventh through the Fifteenth Century, University of California Press.
Watson 2002 G. Watson, “1200-1800 Yılları Arasında Batı’daki Orta Asya İmajı”, Türkler Ansiklopedisi, C.8, Ankara 2002, s.334-341.

ISSN: 0257-4152
Başlangıç: 1983
Yayıncı: Prof. Dr. Süleyman Özkan

Arşiv