Ortak Düşmana Karşı: Jungar-Kazak Siyasî Đlişkileri ve Kazak Hanlığının Ortaya Çıkışı (17-18. Yy.)

Bir asrı aşkın bir süre Kazak topraklarına akınlar düzenleyen Cungar Hanları’nın Orta Asya politikaları, Amarsana’nın Cungar Hanlığı’nı bağımsızlığa kavuşturmak amacıyla ezeli düşmanı Abılay Han ile müttefik olmasıyla, yön değiştirmiştir. Abılay Han da, Cungar Hanlığı’nın yıkılması durumunda Mançu İmparatorluğu ile aralarında duvarın da yıkılacağını ve kendi ülkesinin de Mançu istilasına uğrayacağını düşünerek, ortak düşmana karşı Amarsana ile birleşmiştir. Hatta gerektiğinde Mançulara karşı Amarsana ile birlikte savaşmıştır. Ancak değişen dengeler, Abılay’ı da politika değişikliğine itmiş ve uzun zamandır desteklediği Amarsana’yı yakalamaya çalışmıştır. Ancak yaklaşan Mançu tehlikesinin olumsuz bir yönü de Kazak Cüzleri’ni Rusya’ya ve Orta Asya’nın Rus işgali altına girmesine zemin hazırlamış olmasıdır. Sonuç olarak, Cungar Hanlığı’nın yıkılmasından sonra ortaya çıkan otorite boşluğundan yararlanan Kazaklar bir süre sonra Abılay Han idaresinde birliklerini kurarak, siyasî bir güç olarak ortaya çıkmışlardır

Anahtar Kelimeler:

Kazak Hanlığı, Cungar Hanlığı, Abılay Han, Orta Asya

Against a Common Enemy: Jungar-Kazakh Political Relations and the Emergence of Kazakh Khanate (17th −18thCenturies)

Middle Asian politics of Jungarian Khans, who used to set campaigns on the Kazakh lands for more than a century, changed its direction, along with that Amarsana made allience with Abılay Khan, his ever enemy, in order to carry the Jungarian Khanate to liberty. And Abılay Khan, thinking that, in case Jungar Khanate falls, the wall between him and the Manchurian Empire will be removed, and his land would have a Manchurian invasion, too, united with Amarsana against the common enemy. Moreover, he fought Manchus with Amarsana whenever necessary. But changing of the equilibrium, pushed Abılay to a change of politics, too, and he tried to capture Amarsana, whom he had been supporting for a long while. One other negative aspect of the approaching Manchurian treat is that it caused Kazakh Juzes to move to Russia and Middle Asia to be invaded by the Russians. As a result, Kazakhs, taking the adventage of lack of authority that came along with the fall of Jungarian Khanate, and make their unity under Abılay Khan in a short while, and appear as a political power. In this study, we will try to determine the Inner Asian Politics of the Jungarian Khanate, making an analitic research on the Jungar-Kazakh relations.

Keywords:

Kazakh Khanate, JungarKhanateı, Abılay Khan, Central Asia,

PDF

___

ASYLBEKOV M. H., Kasymbayev J. K. et al, Kazakstan Tarihi, Vol. III, Izdatel’stvo Atamura, Almaty 2002.
BICHURIN N. Ya., Istoricheskoe obozrenie Oiratov ili Kalmykov c XV stoletiya do nastoyashego vremeni, Kalmytskoe knizhnoe izdatel’stvo, Elista 1991.
CHIMITDORJIYEV Sh. B., Natsionalno-osvoboditelnoye dvizheniye Mongolskogo naroda v XVII-XVIII vv., Izdatel’stvo Buryatskogo nauchnogo tsentra SO RAN, Ulan Ude 2002.
DALAY Ch., Oyrad Mongoliin Tuuh, Admon, Ulaanbaatar 2000.
GOLDEN P. B., Türk Halkları Tarihine Giriş, Translated by Osman Karatay, Karam, Ankara 2002.
KESICI A. K., Dün Bügün ve Hedefteki Kazakistan, IQ Kültür Sanat Yay., Istanbul 2003.
KIMBALL J. D., “Batı Moğolistan’ın Göçebe Kazakları”, Translated by Nurşen Özsoy, Türkler, Vol. XX: 723-733, Yeni Türkiye Yay., Ankara 2002.
Magavin Muhtar, Kazak Tarihinin Elippesi, Izdatel’stvo Kazakstan, Almaty 1995.
MOYSEYEV V. A., Djungarskoye Hanstvo i Kazahi XVII-XVIII vv., Gılım, Almaty 1991.
OCHIR A., Dalay Ch. et al, Mongol Ulsiin Tuuh, Vol. IV, Admon, Ulaanbaatar 2003.
TOGAN Z. Velidî, Bugünkü Türkili (Türkistan) ve Yakın Tarihi, Enderun Kitabevi, Istanbul 1981.
Tsolmon Sodnomiin, “Galdangiin Tuuhen Uurgiig Uneleh Asuudald”, Tuuhiin Sudlal, XXIX/ I, 1995, pp. 3-11.