Mısır Beylerbeyi Hayır Bey’in Muhallefâtı (1517-1522)

Beylerbeyi, Osmanlı taşra teşkilatında en büyük idari birim olan eyaletin yöneticisidir. Beylerbeyi idareci olmasının yanında bulunduğu eyaletin en yüksek rütbeli komutanı idi. Bu yönleriyle beylerbeyi bulunmuş olduğu eyalette padişahın vekili olup, devleti her anlamda temsil ederdi. Eyaletlerin konumuna göre beylerbeyinin görev ve sorumlulukları da değişmekteydi. Osmanlı devleti bir bölgeyi ele geçirdikten sonra, bölgenin konumuna uygun olarak beylerbeyi tayin ederdi. Genellikle halkla uyum içerisinde olan, halkın devletle kaynaşmasını sağlayabilecek, devlet kurum ve sistemlerini bölgede yerleştirebilecek, iyi bir asker ve güvenilir olan kişiler arasından beylerbeyi atanırdı. Osmanlı Devleti Beylerbeyi atarken bu özelliklerin yanı sıra, bölgede önceden görev yapmış olan idarecilere öncelik verirdi. Bu politika neticesinde kısa sürede bölgedeki hâkimiyetini sağlardı. Bu siyasetin gereği olarak Hayır Bey Mısır’a beylerbeyi olarak atanmıştır

Anahtar Kelimeler:

Hayır Bey, Memlûkler, Osmanlı Devleti, Mısır, Muhallefât

Muhallefat (Inheritance) of Hayır Bey, Beglerbegi of Egypt (1517-1522)

Beglerbegi is governor of the province which is the biggest administrative unit of the provincial organization of Ottoman. Besides being governor, Beglerbegi was the chief commander of the province. From these aspects, Beglerbegi was deputy of sultan and represented government in all respects in the province. Duties and responsibilities of Beglerbegi varried by location of the province. After taking control of a region, Ottoman Empire appointed Beglerbeg in accordance with location of region. Beglerbeg was appointed among people who is in conformity with folk, credible and good soldier, and has ability to build good relations between government and folk. Besides these features, Ottoman Empire prioritised governers who had carried out the duty previously. Ottoman would dominate over the region in a short time by this policy. By the force of this policy, Hayır Beg had been appointed to Egypt as Beglerbegi

Keywords:

Hayır Beg, Memluks, Ottoman Empire, Egypt, Inheritance (Muhallefat).,

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Topkapı Saray Müzesi Arşivi Defterleri No:10588.
Feridun Bey, Mecmua-ı Münşeatü’s-Selatin I, Dersaadet, 1265.
Haydar Çelebi, Haydar Çelebi Ruznamesi, (Yay. Hazırlayan: Yavuz Senemoğlu), İstanbul, 1975.
Hoca Saadettin Efendi, Tacü’t-Tevarih, IV, (Yay. Hazırlayan: İsmet Parmaksızoğlu), Ankara,1999. B.Tetkik Eserler
AKYILMAZ, Sevgi Gül, “Osmanlı Devletinde Yönetici Sınıf Açısından Müsadere Uygulaması”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XII- 2, Ankara, 2008, s.389-420.
ÇETİN, Altan, “Memlûkler Devrinde Kullanılan Meskûkâta Bir Bakış”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XIX/1, İzmir, 2004, s.39-54.
DEMİR, Remzi ve KILIÇ, Mutlu, “Cevâhirnâmeler ve Osmanlılar Dönemi’nde Yazılmış İki Cevâhirnâme”, OTAM, 14, Ankara, 2003, s.1- 64.
DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara, 1998.
DİA, “Eşrefi” DİA, 11, İstanbul, 1995, s.477.
GÖYÜNÇ, Nejat, “Osmanlı Devleti’nde Taşra Teşkilatı (Tanzimat’a Kadar)”, Osmanlı, 6, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999, s.77-88.
İPŞİRLİ, Mehmet, “Beylerbeyi”, DİA, 6, İstanbul, 1992, s.67-74.
KILIÇ, Orhan, 18. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Devleti’nin İdarî Taksimatı Eyalet ve Tevcihatı, Elazığ, 1997.
KOPRAMAN, Kazım Yaşar, “Mısır Memlûkleri (1250-1517)”, Türkler, 5, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, s. 166-217.
MAHMUD, Seyyid Muhammed es-Seyyid, “Hayır Bey”, DİA, 17, İstanbul, 1998, s.49-50.
MAHMUD, Seyyid Muhammed es-Seyyid, XVI. Asırda Mısır Eyâleti, İstanbul,1990.
MEHMET, Karataş, “18-19. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti’nde Bazı Müsadere Uygulamaları”, OTAM, 19, Ankara, 2006, s.219-237.
ÖĞÜN, Tuncay, “Osmanlı Devletinde Müsâdere Uygulamaları”, Osmanlı, VI, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, s.371-384.
ÖZCAN, Tahsin, “Muhallefât”, DİA, 30, İstanbul, 2005, s.406-407.
ÖZÇELİK, Tarık, “Yeniçeri Ağası Köse Mehmet Ağa ve Muhallefatı”, History Studies Internatinoal Journal of History, 5-1, Ocak, 2013, s.287- 310.
ÖZDEMİR, Rifat, “Tokat’ta Ailenin Sosyo-Ekonomik Yapısı (1771-1810)”, Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat Sempozyumu 2-6 Temmuz 1986, Ankara 1987, s.81-144.
PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, II-III, İstanbul 1971.
PAMUK, Şevket, Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi, İstanbul, 2000.
ŞEMSEDDİN SAMİ, Kamus-ı Türkî, Dersaadet,1318.
TANSEL, Selahattin, Yavuz Sultan Selim, Ankara, 1969.
TELCİ, Cahit, “Osmanlı Devletinde 18.Yüzyılda Muhallefat ve Müsadere Süreci”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXII/2, İzmir, 2007, s. 145-166.
TORAMAN, Cengiz, “Bir Kamu Politikası Uygulama Aracı Olarak Tereke Muhasebesi ve Osmanlı Uygulaması”, Mali Çözüm Dergisi, 71, İstanbul, 2005, s.116-126.
UĞUR, Hatice, “Tekrûr”, DİA, 40, Ankara, 2011, s.387-388.
UZUNÇARŞILI, İ. Hakkı, Osmanlı Tarihi, II, Ankara,1999.
WEHR, Hans, A Dictionary of Modern Written Arabic, (Edit.J. Milton Cowan), New York, 1976.
Kaynak: Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Topkapı Saray Müzesi Arşivi Defterleri No:10588.