TEMMÂM HASSÂN’IN ARAP DİLİNDE KELİME TASNİFİNE YÖNELİK ELEŞTİRİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Kelimenin üç türe ayrılması hususunda hemfikir olan erken dönem nahiv bilginleri, söz konusu türlerin tanımlanması ve ayırt edici özelliklerinin belirlenmesi konusunda farklı yaklaşımlar ortaya koymuşlardır. Söz konusu yaklaşımlar, ilgili kelime türüne ait bütün kelimeleri kapsayıcı genel ölçütler belirleme hususunda yaşanan zorluğu ortaya koymaktadır. Temmâm Hassân’ın klasik tasnife yönelik eleştirilerini değerlendirmek hem tasnifin hangi temel ölçütler üzerinden kurgulandığını ortaya çıkaracak hem de tasnifte bulunduğu iddia edilen eksikliklerin biçimsel ve anlamsal analizinin yapılmasına katkıda bulunacaktır. Çalışmada, özellikle ismin tanımı etrafında şekillenen erken dönem tartışmalarına da değinilecek, Temmâm Hassân'ın önerdiği yeni tasnif, yöntem ve kapsam geçerliliği bakımından değerlendirilecektir

Anahtar Kelimeler:

Arap Dili, Kelime türleri, Temmâm Hassân

A Critique About the Objections of Tammam Hassan Against the Word Classification in Arabic Language

Early nahiv scholars agreed that the word is divided into three classes, but they put forward different approaches on the definition of these classes and determination of their distinguishing features. These approaches reveal that there is difficulty in setting general criteria which includes all words belonging to same word class. In this study, the objections of Temmâm Hassân to the traditional classification will be evaluated. This evaluation will reveal the basic criteria on which the classification has been formed as well as will contribute to analysis of the alleged deficiencies in the classification in terms of form and semantic. This study also addresses the early discussions on the definiton of noun and evaluates the new classification proposed by Temmâm Hassân in point of method and content validity

Keywords:

Arabic Language, Word classes, Tammam Hassân.,

PDF

___

el-Batalyevsî, Ebû Muhammed Abdullah b. Muhammed b. Sîd, Kitabu'lHalel fî Islâhi'l-Halel min Kitabi'l-Cumel, Tahkik: Said Abdulkerim Seûdî, y.y., ts.
Ebû Hayyân, Muhammed b. Yusuf b. Ali el-Endelusî, İrtişâfu'd-Darab min Lisâni'l-Arab, I-V, Tahkik: Receb Osman Muhammed, Mektebetu'l-Hancî, Kahire 1998.
el-Enbârî, Ebu'l-Berekât Kemâluddin Abdurrahman b. Muhammed, Esrâru'l-Arabiyye, Tahkik: Muhammed Behcet el-Beytar, el-Mecmeu'l-İlmî elArabî, Dımeşk, ts.
------------ Nuzhetu'l-Elibbâ’ fî Tabakâti'l-Udebâ, Tahkik: Muhammed Ebu'l-Fadl İbrahim, el-Mektebetu'l-Asriyye, Beyrut, 2003.
------------ el-İnsâf fî Mesâili'l-Hilâf, I-II, (Muhammed Muhyiddin Abdulhamid’in el-İntisâf mine'l-İnsâf’ı ile birlikte), Dâru't-Talâi‘, Kahire 2009.
Enîs, İbrahim, Min Esrâri'l-Luga, Mektebetu'l-Anglo el-Mısriyye, Kahire 1978.
el-Hamevî, Ebû Abdillah Şihâbuddin Yâkût b. Abdillah, Muʻcemu'lUdebâ İrşâdu'l-Erîb ilâ Marifeti'l-Edîb, I-VII, Tahkik: İhsan Abbas, Dâru'lGarbi'l-İslamî, Beyrut 1993.
Hassân, Temmâm, Menâhicu'l-Bahs fi'l-Luga, Kahire 1955.
------------ el-Lugatu'l-Arabiyye Ma‘nâhâ ve Mebnâhâ, Dâru’s-Sekâfe, ed-Dâru'l-Beydâ 1994.
------------ el-Usûl Dirâse Epistemulûciyye li'l-Fikri'l-Lugavî inde'l-Arab, Âlemu'l-Kutub, Kahire 2000.
------------ el-Luga beyne'l-Mi‘yâriyye ve'l-Vasfiyye, Âlemu'l-Kutub, Kahire 2000.
------------ el-Usûl, Âlemu'l-Kutub, Kahire 2000.
------------ el-Hulâsatu'n-Nahviyye, Âlemu’l-Kutub, Kahire 2000.
------------ Makâlât f'il-Luga ve'l-Edeb, I-II, Âlemu'l-Kutub, Kahire 2006.
------------ İctihâdât Lugaviyye, Âlemu'l-Kutub, Kahire 2007.
------------ el-Beyân fî Ravâiʻi'l-Kur’an Dirâse Lugaviyye ve Uslûbiyye li'n-Nassi'l-Kur’anî, Âlemu'l-Kutub, Kahire 2009.
İbn Akîl, Bahâuddin Abdullah b. Akîl, Şerhu İbn Akîl alâ Elfiyyeti İbn Mâlik, I-IV, (Muhammed Muhyiddin Abdulhamid’in Minhatu'l-Celîl’i ile birlikte), el-Mektebetu'l-Asriyye, Beyrut, ts.
İbn Fâris, Ebu'l-Huseyn Ahmed, es-Sâhibî fî Fıkhi'l-Lugati'l-Arabiyye ve Mesâilihâ ve Suneni'l-Arab fî Kelâmihâ, Tahkik: Ömer Faruk et-Tabbâ‘, Mektebetu'l-Meârif, Beyrut 1993.
İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâluddin Abdullah b. Yusuf, Şerhu Şuzûri'z-Zeheb fî Marifeti Kelami'l-Arab, (Muhammed Muhyiddin Abdulhamid’in Muntehe'l-Edeb’i ile birlikte), Dâru't-Talâi‘, Kahire 2004.
İbn Usfûr, Ebu'l-Hasen Ali b. Mü’min el-İşbilî, el-Mukarrib, Tahkik: Âdil Ahmed Abdulmevcûd, Ali Muhammed Muavvad, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut 1998.
İbnu'l-Kıftî, Ebu'l-Hasen Cemaluddin Ali b. Yusuf, İnbâhu'r-Ruvât alâ Enbâhi'n-Nuhât, I-IV, Tahkik: Muhammed Ebu'l-Fadl İbrahim, Dâru'l-Kutubi'lMısriyye, Kahire 1950.
İbnu's-Serrâc, Ebû Bekr Muhammed b. Sehl, el-Usûl fi'n-Nahv, I-III, Tahkik: Abdulhuseyin el-Fetelî, Muessesetu'r-Risale, Beyrut 1996.
İmer, Kâmile-Kocaman, Ahmet-Özsoy, Sumru, Dilbilim Sözlüğü, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul 2013.
el-Mahzûmî, Mehdî, Medresetu'l-Kûfe ve Menhecuhâ fî Dirâseti'l-Luga ve'n-Nahv, Matbaatu Mustafa el-Bâbî el-Halebî, Mısır 1958.
Mecdûb, İzzeddin, el-Minvâlu'n-Nahviyyu'l-Arabî Kırâe Lisâniyye Cedîde, Dâru Muhammed Ali el-Hâmî, Susa 1998.
el-Müberred, Ebu'l-Abbas Muhammed b. Yezid, el-Muktedab, I-IV, Tahkik: Muhammed Abdulhâlık Udayme, Kahire 1994.
Nahle, Mahmud Ahmed, el-İsmu ve's-Sıfatu fi'n-Nahvi'l-Arabî ve'dDirâsâti'l-Ûrubbiyye, Dâru'l-Marifeti'l-Câmiiyye, İskenderiye 1994.
er-Radî, Radıyyuddin Muhammed b. el-Hasen el-Esterâbâdî, Şerhu'lKâfiye, I-IV, Tashih: Yusuf Hasan Ömer, Dâru'l-Kutubi'l-Vataniyye, Bingazi 1996.
es-Sabbân, Ebu'l-İrfân Muhammed b. Ali, Hâşiyetu's-Sabbân alâ Şerhi'lEşmûnî alâ Elfiyyeti İbn Mâlik, I-IV, Dâru İhyâi'l-Kutubi'l-Arabiyye, Kum 1371/1952.
es-Sâkî, Fâdıl Mustafa, Aksâmu'l-Kelami'l-Arabî min Haysu'ş-Şekli ve'lVazîfe, Mektebetu'l-Hancî, Kahire 1977.
Sîbeveyh, Ebû Bişr Amr b. Osman b. Kanber, el-Kitab, I-V, Tahkik: Abdusselam Muhammed Harun, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut 1988.
es-Sîrâfî, Ebû Saîd el-Hasen b. Abdillah, Şerhu Kitabi Sîbeveyh, I-V, Tahkik: Ahmed Hasan Mehdelî, Ali Seyyid Ali, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut 2008.
es-Suyûtî, Celâluddin Abdurrahman b. Ebî Bekr b. Muhammed, Hemʻu'lHevâmiʻ fî Şerhi Cem‘i'l-Cevâmi‘, I-III, Tahkik: Ahmed Şemsuddîn, Dâru'lKutubi'l-İlmiyye, Beyrut 1998.
------------ Buğyetu'l-Vuʻât fî Tabakâti'l-Lugaviyyîn ve'n-Nuhât, I-II, Tahkik: Muhammed Ebu'l-Fadl İbrahim, el-Mektebetu'l-Asriyye, Beyrut, ts.
et-Tehânevî, Muhammed Ali, Mevsûatu Keşşâfi Istılâhâti'l-Funûn ve'lUlûm, I-II, Tahkik: Ali Dahrûc, Mektebetu Lubnan Nâşirûn, Lübnan 1996.
el-Ukberî, Ebu'l-Bekâ Muhibbuddin Abdullah b. el-Hüseyin, Mesâil Hilâfiyye fi'n-Nahv, Tahkik: Muhammed Hayr el-Hulvânî, Dâru'ş-Şarki'l-Arabî, Beyrut 1992.
ez-Zeccâcî, Ebu'l-Kâsım Abdurrahman b. İshak, el- Îzâh fî ‘İleli'n-Nahv, Tahkik: Mâzin el-Mubarek, Dâru'n-Nefâis, Beyrut 1996.
ez-Zemahşerî, Ebu'l-Kâsım Mahmud b. Ömer, el-Mufassal fî İlmi'l-Luga, (Muhammed Bedruddin'in el-Mufassal fî Şerhi Ebyâti'l-Mufassal’ı ile birlikte), Takdim: Muhammed İzzuddin, Dâru İhyâi'l-Ulûm, Beyrut 1990.